​Het aantal vrouwen op Nederlandse festivalpodia is nog altijd jammerlijk laag

Het festivalseizoen loopt op zijn einde, en het is wat ons betreft veel te snel voorbij gegaan. Het KNMI kan wel beweren dat het een "teleurstellende zomer" was, wij hebben ons de afgelopen maanden in een aaneenschakeling van festivalplezier gestort, zoals je op onze festivalpagina hebt kunnen volgen. We vroegen ons deze zomer wel steeds iets af: waarom stonden er toch zo weinig vrouwen op de podia?

Hoe komt het dat de line-ups van de grote Nederlandse festivals in 2016 nog steeds gedomineerd worden door mannelijke artiesten? En hoe ligt de verhouding tussen mannen en vrouwen op Nederlandse festivalpodia eigenlijk precies?

Om erachter te komen hoeveel vrouwen er te zien zijn op de Nederlandse festivalpodia, hebben we in samenwerking met De Festival Monitor een lijst opgesteld van de twintig festivals die afgelopen jaar het populairst waren bij bezoekers onder de dertig. We hebben ons hierbij beperkt tot muziekfestivals (filmfestival IDFA telt dus bijvoorbeeld niet mee), en alleen gekeken naar festivals die in de zomermaanden werden gehouden.

We hebben van deze twintig festivals een lijst gemaakt van alle muzikale acts die er dit jaar te zien zijn/waren. Randprogrammering zoals lezingen, theater of de worstenbakker hebben we niet meegeteld. Bij bands hebben we naar alle afzonderlijke leden gekeken. De data heeft dus niet alleen betrekking op frontvrouwen en –mannen: vrouwelijke drummers, bassisten of achtergrondzangeressen tellen ook mee. Wel hebben we ons beperkt tot officiële bandleden; gelegenheidsmuzikanten en gastoptredens blijven buiten beschouwing.

Na duizend uur turven was dit het resultaat:

Magneet Festival, het Amsterdamse festival dat voortvloeide uit de populaire Magneetbar op Lowlands, en het enige festival waarbij het publiek zelf een deel van de acts kan aandragen scoort met 17,58% vrouwen op de line-up het beste. Op de tweede plek staat Dekmantel, een driedaags elektronisch-muziekfestival dat in het Amsterdamse Bos wordt gehouden. 13,33% van de dj's in de booths op Dekmantel was vrouw.

Met scores rond de zeven procent doen festivals als Open Air, Down the Rabbit Hole, Lowlands, Dicky Woodstock en Best Kept Secret het een stukje slechter, wat betreft het aantal podiumvrouwen. Een groot deel van de dance- en hardcorefestivals blijft steken rond de vier tot vijf procent vrouwen, zoals Awakenings, Dominator en Dance Valley. Extrema, Welcome to the Future en Loveland hadden alle drie maar één vrouw op de line-up, en scoren daarmee het slechts – maar ook Solar haalde slechts de 2,31%. Gemiddeld was op de twintig grootste festivals maar lieft 94,08% van de artiesten man.

Het aantal acts per festival verschilt enorm. Zo had Defqon dit jaar meer dan 200 namen op de line-up staan en Extrema Outdoor maar 34. Daardoor is het soms ook zo dat festivals hetzelfde aantal vrouwen op de line-up hebben, maar de score toch anders uitvalt – Extrema, Welcome to the Future, en Loveland hadden alledrie maar één vrouw op de line-up, maar Welcome to the Future scoort het laagst, omdat op dat festival de meeste acts in totaal op de line-up stonden.

Hardcorefestivals bevatten over het algemeen minder vrouwelijke artiesten dan festivals waar naast dj's ook bandjes staan, maar Dekmantel laat wel zien dat het feit dat een elektronisch-muziekfestival niet onderaan de ranglijst hoeft te bungelen.

Mysteryland had trouwens ook nog vier dragqueens op de line-up staan, die niet in onze binaire genderbenadering pasten, en daarom niet zijn meegerekend.

Dat de balans ver te zoeken is, moge duidelijk zijn. Maar hoe komt dat? Heerst het patriarchaat ook nu nog in de festivalwereld, is er een kwade macht die vrouwen van festivalpodia weghoudt, houden vrouwen gewoon van andere dingen dan muziek maken?

Roel Coppen, die namens Friendly Fire verantwoordelijk is voor de programmering van onder meer Best Kept Secret en Indian Summer Festival, houdt bij het programmeren van 'zijn' festivals rekening met verschillende factoren, waarvan de verhouding tussen het aantal mannen en vrouwen op de line-up er slechts één is. "Uiteindelijk ben je afhankelijk van het aanbod, de relevantie van bepaalde artiesten, en van wat het publiek wil."

Dat is een eerlijk, maar enigszins voor de hand liggend antwoord. Bertus de Blaauw, al vanaf het allereerste begin programmeur van Lowlands, noemde afgelopen juni dezelfde argumenten, toen hij naar de kwestie werd gevraagd in een artikel dat Klaas Knooihuizen schreef in Trouw. "Het is niet zo dat we uit een bak van driehonderd artiesten kunnen kiezen. Weinig acts kunnen de afsluitende spot aan. De grootste artiest van dit moment, Adele, zouden we dolgraag willen hebben, net als Beyoncé. Helaas spelen zij niet of nauwelijks op festivals," aldus De Blaauw. Coppen beaamt dat. "Ik denk dat artiesten als Beyonce of Taylor Swift het op elk groot festival goed zouden doen. Maar van het boeken van zulke headliners hangt heel veel af, zoals beschikbaarheid. Een festival moet wel in hun tourschema passen."

Volgens Coppen is de scheve verhouding tussen mannen en vrouwen in de muziekwereld een erfenis uit het verleden. "Popmuziek werd populair in een tijd dat mannen het voor het zeggen hadden. In de begindagen had je vrijwel alleen maar mannelijke muzikanten. Dat is nooit helemaal veranderd. Je zag dat bijvoorbeeld ook toen Madonna opkwam. Het duurde heel lang tot iemand haar serieus nam, omdat de muziekwereld van oudsher door mannen is gedomineerd."

Van alle grote festivals in Nederland loopt Magneet Festival voorop als het gaat om het aantal vrouwen op de line-up. De verdeling tussen mannen en vrouwen is daar dan ook actief onderdeel van het beleid. "Absoluut," zegt Robin Wilms, die met twee kompanen de helft van de programmering van Magneet Festival op zich neemt – de andere helft van de acts wordt door het publiek bepaald. "Al kan je van tevoren nooit zeggen welk deel van de line-up uit vrouwen bestaat. Je bent er wel bewust mee bezig, maar er speelt natuurlijk meer mee."

Wilms weet niet zeker hoe het komt dat Magneet relatief de meeste vrouwen op de line-up heeft. "Magneet is best een solidair festival, dat willen we ook graag zijn. Iedereen is welkom. Ik denk dat wij het met zijn drieën ook best een brede smaak hebben qua genres, en veel van onze favoriete muzikanten zijn vrouw. Het is fijn om af en toe een andere stem te horen dan die van Frank Ocean."

Volgens de Magneet-programmeur wordt het probleem van de scheve man-vrouwverhouding op festivals vooral veroorzaakt door het feit dat de hele industrie, van platenlabels tot boekingskantoren, gedomineerd wordt door mannen, al heeft hij goede hoop voor de toekomst. "Je ziet toch dat het aantal vrouwelijke programmeurs en medewerkers bij bijvoorbeeld labels en agentschappen stijgt, dat komt vrouwelijke artiesten ook ten goede. De industrie wordt steeds minder een mannenwereld."

Ook Coppen denkt dat het aantal vrouwen op festivalline-ups in de toekomst alleen maar zal toenemen. "Door deze discussie gaat het toch in het hoofd van boekers zitten." Zo ver is het voorlopig nog niet. Het patriarchaat staat op de Nederlandse festivals nog fier overeind. Het zal tijd kosten om daar iets aan te veranderen.