Het wietbeleid in België is nog strenger dan in Nederland

Sinds ik als Belg in Amsterdam woon, besef ik hoe lastig het is om in België aan wiet te komen. Mijn Belgische dealer was een voormalig Vlaams MMA-kampioen met een onaangenaam karakter en een belachelijk gezicht. Als ik wiet wilde roken met vrienden, en ik had het geluk dat mijn dealer die avond in een goeie stemming was en zin had in sociaal contact, moest ik eerst twintig minuten rijden, naar zijn appartement in een vage buurt.Daar kocht ik vijf gram voor vijftig euro van hem – minder verkocht hij niet. Ik was zijn kleinste afnemer, maar hij bleef aan me verkopen omdat "het handig was om wat kleingeld te hebben liggen." Meer dan eens nodigde hij me in ontbloot bovenlijf uit om binnen te komen, waar hij opschepte over hoeveel geld hij had. Eén keer liet hij me een bonnetje zien van een kledingwinkel waar hij twee truien en een t-shirt had gekocht. De totaalsom was 1600 euro. "Betaald met jouw geld," zei hij met een knipoog. Eikel.

Om te voorkomen dat blowers met dit soort mensen in contact moeten komen, werd in 2006 de stichting Trekt Uw Plant opgericht. Die baseert zich op de ministeriële richtlijn uit 2005, die stelt dat volwassenen die maximum drie gram of één plant in bezit hebben voor persoonlijk gebruik, niet meer worden vervolgd. De stichting vertaalt zich in enkele 'social clubs': clubs waarbij er per lid één plant wordt gekweekt, waarvan de oogst alleen aan dat lid kan worden gegeven. Een systeem dat dus helemaal legaal is, en als doel heeft om op een transparante manier cannabis te verstrekken aan volwassenen die daar zelf om vragen, zonder er winst op te maken. Ook in Nederland bestaat dit plan, zoals we al eerder schreven.

In 2006 werd in België de eerste cannabisplantage volgens het principe 'één plant per lid' gepresenteerd. Die werd door de politie in beslag genomen, en enkele leden van Trekt Uw Plant kregen een kleine boete opgelegd. De stichting trok naar het Hof van Beroep in Antwerpen, waar ze in 2008 van alles werden vrijgesproken.

Na de vrijspraak probeerden ze het nog een keer, met een nieuwe plantage. Ze werden opnieuw opgepakt en veroordeeld voor 'aanzet tot gebruik'. De voorzitter kreeg een boete van 5500 euro. Ook die uitspraak werd twee jaar later teniet gedaan door het Hof van Beroep. Sinds 2010 kweekt de stichting zonder problemen planten voor haar leden.

Toch blijft de politie het leven van de social clubs zuur maken. Michel Degens, voorzitter van de Mambo Social Club in Belgisch Limburg, werd in 2013 aangehouden toen hij met de oogst van de club op weg was naar de ruilbeurs voor de leden, wiens gemiddelde leeftijd overigens 38 is. Hij had in totaal 1100 gram bij zich, die hij ging verdelen over de 60 leden. De politie viel de club binnen en nam 27 planten en enkele computers in beslag. Degens kreeg opschorting van straf, maar trok met zijn zaak ook naar het Hof van Beroep in Antwerpen. De uitspraak is in mei. Ik belde mijn landgenoot op om te vragen hoe het met hem gaat.

Het eerste wat Michel me vroeg toen ik hem opbelde was of ik geen Skype had. Dat vond hij veiliger, want tijdens zijn vorig proces werden er allerlei telefoongegevens van hem opgerakeld.

VICE: Wat hangt je boven het hoofd?
Michel Degens: De rechter in Hasselt gaf me opschorting van straf. Dat betekent dat hij vindt dat ik schuldig ben aan het misdrijf waarvan ik word beschuldigd, maar dat ik geen geldboete of gevangenisstraf krijg. Het betekent ook dat ik moet stoppen met de Mambo Social Club, en dat ze niet willen toegeven dat we ons gewoon aan de regels hielden. Volgens de rechter was de wiet die ik bij me had bedoeld om te verhandelen, omdat ik op weg was naar de ruilbeurs, waar ik de oogst zou uitdelen aan de leden. Als je onze boekhouding nakijkt zie je echter meteen dat we helemaal geen winst willen maken. Wij zijn geen criminelen die snel geld willen verdienen. De Cannabis Social Club is echt geen goed businessmodel, geloof me.

Hoe denk je dat het gaat aflopen?
Ik heb geen idee; we zitten in een soort schizofrene situatie, op dit moment. De overheid heeft dit jaar 200 duizend euro uitgetrokken voor wetenschappelijk onderzoek naar de social clubs. Dat betekent volgens mij dat ze kijken of het systeem wel of niet legaal is. Aan de ene kant geven ze aan dat er interesse is, aan de andere kant lijkt het alsof ze ons willen uitroeien.

Waarom zijn Belgische politici zo fel tegen wiet?
Je vraagt je soms af of ze er geen belangen bij hebben. Ze hebben sowieso door dat de legalisering eraan zit te komen, het is gewoon een kwestie van tijd. Als ik de Belgische politici een beetje ken, zou het goed kunnen dat ze een manier aan het zoeken zijn om de opbrengsten in hun eigen zakken te laten vloeien. Door een legaal circuit voor cannabis te creëren komen de social clubs de volksgezondheid, openbare orde en economie ten goede. Ik hoop dat ze uiteindelijk voor ons model kiezen, zodat iedereen een graantje kan meepikken. En dat er geen commerciëel model komt, zoals in Amerika. Het moet iets goeds betekenen voor de maatschappij, en niet in de zakken van enkelingen verdwijnen.

Valt wiet nog weg te denken uit België?
Ik denk het niet. Wiet is alomtegenwoordig – niet alleen in België. Mensen hebben door dat het een relatief veilig product is; dat het minder negatieve bijwerkingen heeft dan alcohol. En dat er geen geweld mee gepaard gaat, zoals bij alcohol en sommige andere drugs.

Kijken mensen nu anders naar je?
Soms wel, ja. Op sommige relaties in mijn privéleven is er wel wat druk gekomen. Anderen hebben er totaal geen moeite mee, maar ik merk wel dat sommigen me nu inderdaad anders bekijken. Gelukkig zijn dat er niet veel.

In september was ik nog op een congres van social clubs in San Sebastiàn. We werden daar met veel ontzag en met een receptie in het gemeentehuis ontvangen. In het gemeentehuis in mijn eigen dorp zouden ze me het liefst in de gevangenis stoppen. Het is heel dubbel allemaal.

Hoe staat het nu met de Social Club?
De leden staan nog steeds achter me, maar het is afwachten. Dat zijn we al best lang aan het doen: afwachten. De politieactie in 2013 heeft toch voor heel wat organisatorische problemen gezorgd. Dat heeft onze werking eigenlijk stopgezet. We hopen na onze rechtszaak weer te kunnen beginnen met opbouwen wat er allemaal is afgebroken.