Hoe bespreek je terrorisme in de klas?

Na de aanslagen in Brussel was er wat commotie om een tweet van Sanne Hulscher, waarin ze zei dat ze zo snel mogelijk van haar school af wilde, omdat er leerlingen waren geweest die hadden gelachen en hadden gehoopt dat er veel mensen waren doodgegaan. Volgens de school, die vandaag heeft gereageerd, herkent geen enkele andere leerling zich in de tweet. Hoe dan ook, een man uit Breda vroeg vervolgens op Twitter hoe je als docent eigenlijk moet omgaan met applaudisserende moslimkinderen in de klas. Geen gekke vraag, maar even later stonden er drie agenten voor zijn deur die verhaal kwamen halen. Dat was natuurlijk nogal debiel, en de burgemeester van Breda moest daarvoor diep door het stof.

Alle commotie en domheid van dit alles even daargelaten – de vraag hoe je als docent omgaat met terroristische aanslagen en daaropvolgende discussies in de klas, is een relevante. Ik sprak een aantal leraren, op verschillende soorten scholen, over hoe zij hiermee omgaan. Geen van hen had studenten in de klas gehad die hadden gejuicht om de vreselijke aanslagen, maar de discussies waren desalniettemin hevig geweest.

Bij de eerdere aanslagen in Parijs hebben we met de leraren al besproken dat we goed moeten opletten hoe we reageren op extreme standpunten. Ik merkte met Charlie Hebdo al dat sommige docenten niet durfden te reageren op terrorisme. Een collega van me, van Marokkaanse origine, was heel terughoudend, terwijl ik vond dat we juist als docenten Frans iets met zulk nieuws moesten doen.Ze zei dat we in een streek zaten waar de PVV populair was en wilde het daarom liever niet bespreken. In de klas waaraan ik les gaf bleken inderdaad leerlingen te zitten die wat rechtsere ideeën hadden, maar er was ook een meisje dat praktiserend moslim was en een hoofddoek droeg. Ik vond het belangrijk om de discussie in de klas aan te gaan. Er waren leerlingen die de schuld legden bij de islam. Het meisje reageerde dat zij het ook heel erg vond dat de profeet werd beledigd. Ik vroeg of ze moord dan gerechtvaardigd vond, maar dat vond ze gelukkig niet.

Ik probeer duidelijk te maken dat we soms andere ideeën kunnen hebben maar dat dat nooit een reden is om elkaar uit te moorden. Als leerlingen extreme dingen roepen neem ik dat sowieso serieus en vraag ik waarom ze dat vinden. Ze zijn misschien nog jong, maar dat maakt ze niet minder verantwoordelijk voor wat ze zeggen.

Ik las het nieuws tussen twee lessen in. De klas kwam onrustig binnen en begonnen gelijk over de gebeurtenissen in Brussel. Ze realiseerden zich hoe dichtbij het was, een leerling zocht op hoe ver Brussel was en riep: "Wow, het is maar 250 km hier vandaan!"

Op een gegeven moment werd het wat luguberder, toen er waarschuwingsschoten werden gelost in een McDonald's-filiaal naast de school, waar een bommelding was gedaan. Toen werd de paniek extremer. Je merkt aan alles dat mensen sneller in paniek raken. Toch moesten we door met de les.

Net als na de aanslagen in Parijs vertel ik ze duidelijk hoe ik erover denk; dat het niets met religie te maken heeft. Dat werd door alle leerlingen beaamd – zowel moslimleerlingen als niet-moslimleerlingen. Ik denk niet dat leerlingen gewend raken aan terroristische aanslagen nu het vaker gebeurt – ik merk dat er eerder een sfeer hangt van 'hoe lang gaat dit nog door?'

Het is naar, maar er lijkt gewenning op te treden. Wel is iedereen het er gelukkig over eens dat het een slechte zaak is. We hebben na de vorige aanslagen uitgebreid in mentorlessen besproken wat terrorisme is. We hebben onder andere filmpjes laten zien in de klas, om daarmee de discussie te starten. Of ik nou wil of niet, er wordt toch wel van mij verwacht dat ik een bepaalde rol in neem en dingen uitleg, omdat ik moslim ben. Ondanks dat de gemiddelde moslim totaal niet met terrorisme bezig is. Aanslagen vinden tegenwoordig overal ter wereld en bijna wekelijks plaats. Ik probeer het te hebben over waar dat vandaan komt. Ik vertel de leerlingen duidelijk dat ik dit afkeur. Een leerling vroeg of ik bang was voor aanslagen, waarop ik antwoordde dat ik banger was voor [verkeerde] reacties van de samenleving hierop. Het is geen 'wij tegen zij', maar een veel complexer probleem. Als leerlingen extreme opvattingen hebben, dan stel ik daar vragen over.

Op onze school heb je studenten uit Amsterdam die moslim zijn, studenten die zijn opgegroeid tussen verschillende culturen, en studenten die uit de provincie komen en vrijwel niks over de islam weten. Ik heb de aanslagen dezelfde dag nog in de klas besproken. De sterkste reactie van de leerlingen vond ik dat sommigen zeiden het gevoel te hebben dat de media niet het hele verhaal vertellen. De moslimleerlingen waren vooral verontwaardigd over de Nederlandse media, die niks uitleggen over de islam en wat er in de Koran staat, maar alleen over moslimextremisme berichten.

Er ontstond frictie in de klas tussen twee groepen: enerzijds een groep die thuis meekrijgt dat moslims niet deugen, en anderzijds een moslimgroep, die zich aangevallen voelde en zich begon te verdedigen, door te zeggen dat hun religie dit niet uitdraagt en dat de terroristen geen echte moslims zijn.

Je bent als docent vooral bezig om de discussie een beetje in goede banen te leiden. Dat gaat trouwens best goed; meestal weten ze redelijk wat er speelt in de wereld. Wat belangrijk is, is dat je niet moet vergeten dat mensen op die leeftijd vaak een reden zoeken om te kunnen schreeuwen. Een discussie over zo'n onderwerp als dit is daar natuurlijk een goede gelegenheid voor. Extremistische ideeën moet je als docent natuurlijk keihard afkeuren, maar ik hou er wel altijd rekening mee dat een student misschien diezelfde week al een paar keer de klas uit is gezet en zo'n moment aanpakt om even z'n frustratie te uiten.

Meestal als ze andere groepen mensen beginnen uit te kafferen leg ik ze uit dat de dingen niet zo zwart-wit zijn, en dat we bovendien als Nederland ook een geschiedenis kennen die niet zo rooskleurig is, qua slavernij en zo. Wat ik ook altijd wel belangrijk vind, is dat als je een discussie over terrorisme hebt, je in ieder geval probéért te begrijpen wat terroristen willen en waarom ze zoiets zouden doen – hoe gestoord hun acties ook zijn. Anders kom je helemaal nooit ergens.