Kunnen betere beflapjes ons beschermen tegen de opmars van mond- en keelkanker?

Orale seks is een stuk minder veilig dan je misschien denkt. Elk jaar worden wereldwijd duizenden mensen gediagnosticeerd met vormen van kanker die worden veroorzaakt door HPV, Het humaan papillomavirus. In een rapport van de Canadian Cancer Society dat vorige maand verscheen, staat dat er in Canada een toename van zestien procent in gevallen van door HPV veroorzaakte gevallen van kanker is geconstateerd ten opzichte van 2012. En waar baarmoederhalskanker vroeger de nummer een was bij HPV-gerelateerde kanker, is tegenwoordig mond- en keelkanker de grootste boosdoener. Vooral bij mannen is dit het geval: zij krijgen ongeveer 4,5 keer vaker mond- of keelkanker dan vrouwen. En het aantal mensen dat aan orale seks gerelateerde kanker krijgt is stijgende.

Gillian Knight van de Universiteit van Derby in het Verenigd Koninkrijk is gespecialiseerd in het humaan papillomavirus. Zij zegt dat het aantal soa's is toegenomen.
Veel mensen weten inmiddels dat je beter een condoom kan gebruiken tijdens seks, maar wanneer het om orale seks gaat gebruiken maar weinig mensen een voorbehoedsmiddel. Zo langzamerhand realiseren we ons dat dit meer gevolgen heeft dan eerder werd aangenomen. Anisha Gupta, vierdejaars studente tandheelkunde aan King's College in Londen, denkt als zowel aankomend mondhygiënist als biseksuele vrouw goed na over veilige orale seks. Ze zegt dat millennials de "meest homoseksuele generatie ooit" vormen. Tien procent van de achttien- tot vierendertigjarige Canadezen identificeerde zich in 2012 als lesbienne, homoseksueel, biseksueel of transgenders, dubbel zoveel als andere bevolkingsgroepen. We zijn niet bang om te experimenteren, zegt Gupta. Er is volgens haar een heel scala aan "seksuele activiteiten, waarvan traditionele penetratie tussen man en vrouw er maar één is." Over het algemeen hebben we meer seks, met meer verschillende partners dan ooit. Dat betekent ook dat we meer blootgesteld worden aan soa's.

Voor veel mensen heeft veilige orale seks weinig prioriteit, zegt Alex McKay, directeur van de Canadese organisatie voor seksuele voorlichting en informatie over seks (SIECCAN). Dat komt doordat het wordt gezien als een klein risico in vergelijking met vaginale of anale seks. "De meeste mensen gebruiken geen condoom bij orale seks," zegt Knight. Als het op cunnilingus of oraal contact van het anaal gebied aankomt, is het beflapje niet echt populair, misschien zelfs tegen het obscure aan. Maar met statistieken als die uit het onlangs verschenen rapport in de hand, zouden we de risico's van orale seks toch eens moeten heroverwegen.

Eszter Mucsi is vrijwilliger bij een centrum voor seksuele gezondheid in Toronto en zegt dat zelfs de mensen die het gebruik van beflapjes adviseren ze zelf niet gebruiken. We hebben een beter alternatief nodig, dat mensen daadwerkelijk willen gebruiken. Gupta en klasgenoot Kuang-Yi Ku (tandarts annex kunstenaar) hebben wellicht zoiets uitgevonden. Bij een pop-up tentoonstelling in de Science Gallery in Londen werd eerder deze maand een alternatief gepresenteerd. Het is zowel een beflapje als seksspeeltje; een handsfree masker met een geribbeld laagje in het midden, dat dient als bescherming tijdens orale seks. Het lijkt een beetje op een geribbeld condoom, maar dan voor je mond. Wat zijn eigenlijk precies de risico's van orale seks? McKay geeft aan dat je veel soa's, waaronder HIV, niet snel oploopt door een potje orale seks. (Hoewel er meer risico is als je je bijvoorbeeld hebt gesneden bij het scheren, of als je ongesteld bent, licht Anisha toe). "Maar er zijn twee soa's die vooral worden overgedragen door oraal contact met de genitaliën: herpes en HPV." Deze kun je overigens ook krijgen door penetratie. Foto van het Flickr-account vanInga Orale seks kan HPV overbrengen op de keel, genitaliën en anus. Volgens de Canadese bond voor mond- en keelkanker is HPV in 70% van alle orale kankers de boosdoener. "HPV is heel makkelijk overdraagbaar", zegt Knight. "Dat komt vooral doordat het sneller door aanraking dan door uitwisseling van lichaamssappen wordt verspreid. HPV is moeilijk detecteerbaar en lastig te behandelen bij gezonde mensen tenzij ze genitale wratten hebben. Behalve uitstrijkjes bij vrouwen, wordt er nergens standaard op HPV gecheckt . Er zijn meer dan honderd soorten van het virus, van sommige typen is bekend dat ze het risico op kanker vergroten. In sommige landen, waaronder Nederland, krijgen leerlingen in de brugklas een HPV-vaccinatie. De injectie beschermt tegen enkele vormen van HPV-gerelateerde kanker. Slecht nieuws: volgens experts krijg je door simpelweg seksueel actief te zijn, waarschijnlijk sowieso al een paar soorten HPV. Gemiddeld loopt 75 tot 80% van de mensen ergens in zijn leven een besmetting met het humaan papillomavirus op. Het goede nieuws is dat de infectie meestal vanzelf weggaat. Gebeurt dat echter niet, loop je een verhoogd risico op kanker.

Hoe meer bedpartners je hebt gehad — waardoor je aan meerdere varianten van HPV wordt blootgesteld ­— hoe meer risico je hebt op kanker. "Je hebt meer dan drie keer zoveel kans om mond- of keelkanker te krijgen als je meer dan zes mensen oraal hebt bevredigd," legt Anisha uit aan de hand van een rapport dat in 2007 werd gepubliceerd door het vakblad New England Journal of Medicine. "Je loopt hiermee evenveel risico als wanneer je met 26 bedpartners vaginaal contact hebt gehad." We moeten duidelijk wat meer oppassen, en niet zomaar elk geslachtsdeel in onze mond stoppen zonder voorbehoedsmiddel. Fellatio met condoom is al een heel stuk veiliger dan zonder. Of men dit zal doen is een ander verhaal – een verhaal dat meer neigt naar een sprookje – maar het is nog niet zo erg als de reputatie van het beflapje; dat is ongeveer even normaal als geloven dat aliens een bloemenperkje hebben aangelegd in Alblasserdam. Gupta legt uit dat het lapje in principe hetzelfde is als de mondkapjes die ze in haar tandartspraktijk gebruikt. "We gebruiken ze om tanden te isoleren bij een behandeling.". Het enige verschil is de naam. Ze worden geen "beflapjes" genoemd, maar "operatielapjes", en zijn iets dunner en groter. Verder zijn ze ongeveer even sexy als naar de tandarts gaan. Ze worden van hetzelfde soort rubber gemaakt als condooms, maar zijn lang niet zo makkelijk te verkrijgen. McKay zegt dat je ze online kan kopen, of een condoom zonder glijmiddel open kan knippen. Even knutselen voor je iemand begint te beffen, lekker spontaan. Het ontwerp dat Gupta en Kuang-Yi in de pop-up bij de Science Gallery hebben gepresenteerd, is geïnspireerd op een trend uit Zuidoost Azië, waar mondkapjes die beschermen tegen luchtvervuiling als mode-item worden gedragen. De drie willen ervoor zorgen dat het voorbehoedsmiddel wordt getransformeerd van een noodzakelijk kwaad tot een item dat vooral door queer-vrouwen kan worden gebruikt als verrijking en statement rondom hun identiteit. Het prototype is bekleed met zwart kant en voorzien van roze lippenstiftkussen, waardoor het er meer uitzien als een seksspeeltje dan als een voorbehoedsmiddel. Gupta zei dat ze iets wilden maken wat je in je broekzak kan meenemen, net als een condoom. "Een goedkoop wegwerpartikel voor eenmalig gebruik." Het maskertje opdoen zou hetzelfde kunnen worden als een condoom omdoen. Als ik Muczi vertel over het nieuwe product, zegt ze dat ze wel voor zich ziet als een nieuw "onderdeel van de daad, waarschijnlijk werkt het masker beter dan een onbenullig stukje latex, dat je kwijtraakt tussen de lakens." Maar ze denkt ook dat er een andere reden is dat het zo moeilijk is om voorbehoedsmiddelen voor orale seks te promoten; omdat we het zo lastig vinden om over te praten. Dat geldt vooral voor beflapjes, die tot nu toe bijna uitsluitend in theorieboekjes over seksuele voorlichting voorkomen. Door met vrienden te praten over veilige orale seks, realiseerde Gupta zich dat er tegenstrijdige informatie wordt verstrekt. Soms worden beflapjes niet eens genoemd, maar zelfs als dat wel gebeurt is het gebruik ervan niet vanzelfsprekend veilig. "Als je ze niet op een goede manier gebruikt, zijn ze nogal zinloos." Ook zegt ze dat de instructies die erbij worden gegeven "niet erg behulpzaam zijn". Volgens Anisha moet je het lapje op de genitaliën of anus van je partner plaatsen en je handen gebruiken om het op zijn plek te houden. Ook moet je erop letten dat het lapje niet per ongeluk omdraait. Al met al niet bepaald sfeerbevorderend.

Kuang-Yi, de kunstenaar me wie Gupta heeft samengewerkt, zegt dat hij wetenschappelijke barrières wil afbreken, en dat hij potentiële gebruikers liever zelf inlicht. De drie ontwerpende tandartsen hebben twee workshops gegeven waarin ze bezoekers voorzien van een gepersonaliseerd mondstuk dat helpt om beter te pijpen, en moedigt ze aan hun seksuele fantasieën de vrije loop te laten, iets waarbij de tandheelkundige industrie kan helpen. Hun uitvinding maakt orale seks niet alleen veiliger en leuker, maar zorgt er ook voor dat men het gesprek aangaat, en daarmee normaliseert.