Hoe het is om je kind genderneutraal op te voeden

Dat Zweden een land is dat aan kop loopt als het om gendergelijkheid draait is niks nieuws. Er wordt vaak naar het land gewezen als het gaat over vrouwenemancipatie en de goed geregelde verzorgingsstaat – waar mannen en vrouwen bijvoorbeeld evenveel recht hebben op zwangerschapsverlof. Veel van mijn Zweedse vriendinnen identificeren zich ook als feminist. Zo ook Miranda, een dertigjarige moeder uit Stockholm die haar kind genderneutraal opvoedt. Dat houdt in dat ze haar kind geen genderrollen oplegt, en net zo lief een roze jurkje als een stoere broek aantrekt.

Ik belde haar om te vragen waarom ze haar kind genderneutraal opvoedt, en hoe dat eruitziet in de praktijk.

VICE: Hoi, Miranda. Je voedt je kind genderneutraal op. Wat houdt dat precies in?
Miranda: Genderneutraal opvoeden is een manier van opvoeden waarbij je de genderrollen en stereotyperingen van 'jongen' en 'meisje' loslaat. Het gaat niet om het uitsluiten van mannelijkheid of vrouwelijkheid, maar om een balans vinden hierin, zodat een kind van beide werelden iets meekrijgt. Hierdoor kan een kind vrijer kiezen, en krijgt het niet het gevoel dat blauw bijvoorbeeld beter is dan roze.

Wat betekent dat dan in de praktijk?
De makkelijkste manier om het uit te leggen is dat het niet gaat om het uitsluiten van genderspecifieke kleding of speelgoed, maar juist draait om alles mixen – dus blauw met roze, of een shirt met bloemenprint op stoere jeans. We streven niet naar een soort genderneutraal midden of iets dergelijks.

We hebben ons kind een uniseks voornaam gegeven, zodat je niet aan de naam kan afleiden of het een jongen of meisje is. Daarnaast gebruik ik geen 'hon' (zij) en 'han' (hij) als ik tegen mijn kind praat, maar het genderneutrale 'hen' dat vorig jaar officieel in het Zweeds is opgenomen. Als ik mijn kind voorlees, laat ik bijvoorbeeld 'hij' of 'zij' weg, en gebruik ik het genderneutrale voornaamwoord. Ik wil dat mijn kind de personages in het boek onthoudt, zonder dat ze gelinkt zijn aan een bepaalde sekse, want er staan in kinderboeken vaak veel stereotypes en clichés. Waarom kies je voor deze manier van opvoeden?
Ik ben een feminist. Een basisprincipe van het feminisme is dat iedereen gelimiteerd wordt door genderrollen en de verwachtingen die hieruit voortkomen. Ik probeer dit met mijn manier van opvoeden te reduceren. Ik wil dat mijn kind zelf een persoonlijkheid en karakter kan ontwikkelen, en eigen behoeftes en interesses kan ontdekken. Wanneer een kind nog maar een baby is, weet je al die dingen nog niet – en al helemaal niet het gender. Dus dan vul je het maar voor zo'n kind in, en dat vind ik absurd.

Je voedt je kind samen met een partner op. Hadden jullie vooraf al besloten dat jullie je kind genderneutraal wilden opvoeden?
Vrienden van mij die ook een kind hebben, vertelden ons over hoe zij hun kind opvoeden – dat was hoe we voor het eerst over genderneutrale opvoeding hoorden. We hebben voornamelijk tijdens de zwangerschap besproken hoe we dit wilden invullen. Ik merkte ook dat het eerste dat mensen je vragen als je zwanger bent, is: "Wordt het een jongetje of een meisje?" Ik snap eigenlijk niet waarom mensen per se willen weten welke genitaliën mijn kind heeft.

We moesten dan ook een strategie verzinnen hoe we hierop zouden reageren, zonder dat we mensen het gevoel gaven dat we ze corrigeerden. Meestal reageerden we gewoon met: "Het is voor ons niet zo belangrijk om te weten." Toen de arts mij vroeg of ik het geslacht wilde weten heb ik ook 'nee' gezegd. We hadden vooraf ook al besloten dat we ons kind een uniseks naam wilden geven.

Hoe betrek jij je kind hierbij? Maak jij de keuze of laat je je kind dat doen?
Je moet begrijpen dat de hele genderkwestie totaal niet belangrijk is voor mijn kind. Dat wordt het waarschijnlijk wel, maar voorlopig is het daar nog niet mee bezig. Mijn kind uit z'n genderidentiteit op dit moment nog wisselend, en zegt nog geen dingen als: "Ik ben een jongetje" of "ik ben een meisje" – daar is het nog te jong voor. Bovendien zijn kinderen daar veel speelser mee als je ze dat toestaat. Kinderen verkleden zich bijvoorbeeld vaak als een meisje of jongetje.

Verder is de reactie van de ouders heel belangrijk; we geven altijd positieve feedback op de keuzes die ons kind maakt. Je moet niet vergeten dat kinderen hun ouders vaak imiteren, dus als wij meer waarde hechten aan mannelijke dingen dan gaat je kind dat ook doen. Daarom zorg ik ervoor dat vrouwelijkheid duidelijk gewaardeerd wordt om een beetje te compenseren, want zelfs in mijn kringen is vrouwelijkheid – alleen maar roze dragen bijvoorbeeld – iets dat ondergewaardeerd wordt.

En wat doe je als jouw kind met een kind wil spelen dat genderspecifiek wordt opgevoed?
Ik zou er niet eens over nadenken. Het gaat mij erom dat mijn kind alle opties heeft, en niet het idee heeft dat een bepaalde keuze hierin fout is. Een kind dat alleen maar met barbiepoppen speelt is ook een van die opties. Genderneutraal opvoeden draait er juist om dat je je niet fixeert op iets.

Vind je niet dat je met deze opvoedingswijze je kind ook een beetje in een richting duwt?
Mijn partner en ik hebben dit veel besproken. Maar hier in Zweden brengen kinderen heel veel tijd door op de crèche; elke dag van negen tot vijf. We hebben het personeel op de crèche bewust ook niet gevraagd om ons kind anders te behandelen, of het genderneutrale voornaamwoord te gebruiken. Mijn kind groeit dus op in verschillende omgevingen en heeft dus ook meerdere invloeden die hem vormen. Als ouders zijn wij maar één omgeving hierin, en dat maakt het minder vormend dan je denkt. Ons kind wordt voorbereid op de wereld zoals die is, en wij bieden iets aan waar ons kind uit kan meenemen wat het wil.

Weten mensen in je omgeving dat je je kind genderneutraal opvoedt? Mijn familie is ervan op de hoogte en respecteert het ook. Ik denk dat mensen die rond de vijftig of zestig zijn, heel erg genderspecifiek zijn als het aankomt op complimentjes. Ze zeggen dingen als: "Je bent mijn lieve schattige meid" of "Wat ben je toch een stoere jongen!" Maar gelukkig doen mijn familieleden heel erg hun best om dit soort opmerkingen te vermijden. Onze vrienden weten het ook, en zijn er totaal oké mee. En ik merk ook dat we anderen aan het denken zetten, zo van: waarom wilde ik eigenlijk weten welke sekse jouw kind heeft? Een soort wake-up call. Natuurlijk zijn er ook mensen die dit extreem vinden, maar dat zijn voornamelijk mensen buiten mijn kennissenkring die denken dat ik mijn kind dingen ontzeg, terwijl dat totaal niet aan de orde is.

Er is in Stockholm ook een crèche – "Egalia" – die kinderen genderneutraal behandelt. Wat vind je daarvan?
We vonden eerlijk gezegd dat ons kind dit niet nodig had, omdat dit aspect al door ons wordt aangeboden. De meeste mensen waar wij mee omgaan identificeren zichzelf als 'queer'. Mensen die naar Egalia gaan, hebben hier hulp bij nodig omdat ze zich meer in een normatief milieu bevinden. Bovendien vonden we de locatie van Egalia niet geschikt. De crèche bevindt zich namelijk in Södermalm – vergelijkbaar met Oud-Zuid in Amsterdam – een rijkere buurt die erg chic en wit is. We wilden ons kind niet in een gesegregeerd milieu laten opgroeien dat gedomineerd wordt door blanke mensen.

Tegenstanders noemen genderneutraal opvoeden een vorm van tegennatuurlijke indoctrinatie. Wat vind jij daarvan?
Ik vind dat een absurd argument. Menselijk gedrag is sowieso niet natuurlijk, maar cultureel. Je wordt geboren als een individu. Bovendien, als je kijkt naar de presentatie van man en vrouw in de geschiedenis zie je dat dit door de eeuwen heen heel erg verandert. In onze cultuur word je juist constant geïndoctrineerd met stereotypes en clichés waar kinderen aan moeten voldoen. Jongens zouden moeten voetballen, en meisjes zouden moeten balletdansen, bijvoorbeeld. Mensen doen alsof ik iets super extreems doe en mijn kind indoctrineer – terwijl dat juist in de maatschappij al aan de gang is.