Hoe mensen met een lichamelijke handicap seks hebben
Beeld via Tim Rose

FYI.

This story is over 5 years old.

Identiteit

Hoe mensen met een lichamelijke handicap seks hebben

"Ik dacht: wil er überhaupt nog wel iemand met me naar bed?"

Voor mensen met een beperking is seks en seksuele voorlichting vaak een drempel te hoog. Maar activisten en docenten zijn druk bezig om daar verandering in te brengen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij onze collega's van Broadly US.

"Hij doet in principe al het werk voor je," vertelt een voiceover terwijl er een man in beeld is die zich vanuit zijn rolstoel in een soort canvas constructie hijst. Het apparaat van canvas lijkt nog het meest op een campingstoel met scharnieren.

Advertentie

Dit is natuurlijk niet zomaar een stoel. Het is de Intimate Rider, een stuk seksmeubilair dat speciaal ontworpen is voor mensen met een dwarslaesie en andere vormen van bewegingsbeperkende handicaps. De instructievideo die erbij hoort is een onderdeel van een Canadees programma om mensen met een dwarslaesie via het internet meer toegang tot hun seksualiteit te geven. De video hoort bij een powerpointpresentatie van meer dan veertig slides, waarin informatie wordt verstrekt over onder andere veren, zweepjes, vlekvrije dekens en enorm krachtige vibrators voor gebieden met minder gevoel.

Praten over seks is nooit makkelijk, maar voor mensen met een beperking is het helemaal lastig. De meeste ouders hebben bijvoorbeeld geen idee hoe ze hun gehandicapte kind seksuele voorlichting kunnen geven. Ze hebben dus geen antwoord op vragen als: "Hoe zal mijn lichaam veranderen tijdens de puberteit?" of "Hoe krijg ik een vriendinnetje?". En voor mensen die op latere leeftijd een fysieke beperking oplopen hebben dokters of hulpverleners niet vaak een antwoord op vragen over hoe het nou moet met seks.

De meeste ouders hebben geen idee hoe ze hun gehandicapte kind seksuele voorlichting kunnen geven.

Christine Sellinger was negentien toen ze tot aan haar middel verlamd raakte van een ongeluk tijdens abseilen. In de vier uur tijd dat een reddingsploeg haar vervoerde van de berg naar een ziekenhuis, nam ze in haar hoofd alvast afscheid van de dingen ze waarschijnlijk nooit meer zou kunnen doen. "Ik weet nog dat ik dacht dat ik nooit meer zou daten. Niemand wil uit met iemand met een fysieke beperking," vertelt Sellinger.

Advertentie

Sellinger heeft een beschadiging in haar ruggengraat waardoor ze grotendeels verlamd is. Ze heeft wel wat gevoel onder haar middel, maar ze voelt niet veel. Na een operatie na het ongeluk volgden bijna vier maanden aan intense revalidatie. Maar terwijl die rehabilitatie haar voorbereidde op veel dingen die vanaf nu op een andere manier zouden moeten, werd er nauwelijks iets gezegd over seks en daten. "Zo vlak na je operatie gaat het veel over je blaas en ontlasting, hoe je in en uit een rolstoel komt of hoe je jezelf aan kunt kleden. Maar over seks heb je het niet."

Ik dacht: wil er überhaupt nog iemand met me naar bed?

Tien jaar na haar ongeluk werkt Sellinger als voorlichter bij Spinal Cord Injury Ontario in Canada, waar ze e-learning programma's ontwikkelt voor mensen met een beschadiging aan hun rugwervel. Ze richt zich vooral op voorlichting over seksuele gezondheid en seksuele mogelijkheden voor mensen met een fysieke beperking. "Het klinkt natuurlijk superlogisch, maar als je wilt weten met wat voor vragen mensen met een beperking zitten, zul je ze het toch zelf moeten vragen," zegt ze. "De beste oplossingen kun je vinden door er met hen over te praten."

"Veel van die vragen hangen af van de mate van de handicap," legt Sellinger uit. "Wij proberen mensen informatie te geven die voor hun specifieke probleem een oplossing kan bieden. Het is vooral belangrijk dat ze begrijpen dat het normaal is om erover te praten."

Advertentie

Volgens Sellinger hebben veel sociale hulpverleners geen antwoorden op de vragen die gesteld worden. "Ze worden er nerveus van omdat ze niet weten hoe ze ermee om moeten gaan." Volgens haar vragen mannen met een dwarslaesie bijna altijd meteen of het nog mogelijk is om een erectie te krijgen. Bij vrouwen duurt het veel langer voordat ze vragen durven te stellen.

Op scholen in Canada en de VS is het misschien nog wel erger gesteld. Uit een onderzoek (uit 2010) van de Canadese Raad voor Educatie over de staat van seksuele voorlichting, bleek dat honderd procent van de deelnemers het gevoel had dat de voorlichting tekort schoot en dat onderwijzers niet genoeg middelen hadden om op een goede manier om te gaan met het onderwerp.

Soms werd aan Tim gevraagd of hij de klas kon verlaten zodra het onderwerp 'seks' werd aangesneden.

Toegang tot educatie is in het algemeen al langer lastig voor mensen met beperkingen. Pas in 1975 garandeerde de VS toegang tot een publieke school voor gehandicapte kinderen, toen de Education For All Handicapped Children Act werd aangenomen. De wet verplicht schoolbesturen ertoe om voor fysiek gehandicapte kinderen dezelfde lessen te kunnen aanbieden als voor andere kinderen, en dat scholen zelf zorgen voor de benodigde extra voorzieningen.

Maar een wet is nog geen garantie dat het ook daadwerkelijk zo gaat. Tim Rose werd geboren met een fysieke afwijking veroorzaakt door een hersenaandoening, en hij zegt dat hij op school geen toegang kreeg tot seksuele voorlichting. Soms werd hem zelfs gevraagd of hij de klas kon verlaten zodra het onderwerp werd aangesneden.

Advertentie

"Seksuele voorlichting werd vooral tijdens gym gegeven, juist het vak dat ik ieder jaar over mocht slaan," vertelt hij. "En als er wel seksuele voorlichting werd gegeven waar ik bij was, werd er nooit over lichamen als die van mij gepraat. Ik heb mezelf eigenlijk onderwezen en alles gaandeweg geleerd, gebaseerd op de informatie die ik van vrienden kreeg en wat ik op tv zag."

Tim Rose begon de Rose Centre for Love, Sex and Disability in 2011, samen met zijn vrouw, en onder de naam Disability Positive Consulting houdt hij voorlichtingspraatjes bij bedrijven en op scholen.

Net als Sellinger was Rose op zichzelf aangewezen wanneer het aankwam op seksuele voorlichting: "Mijn ouders toonden wel begrip, maar ik ging niet bij hen aankloppen om te vragen hoe ik moest masturberen," zegt hij. (Overigens is het met Rose helemaal goed gekomen: "Omdat ik maar twee vingers heb die ik kan gebruiken, masturbeer ik op een andere manier. Er komt veel strelen bij kijken. Ik ben ook gezegend met heel gevoelige tepels en oorlellen, dus het werkt ook wanneer ik daaraan zit.")

In zijn rol als voorlichter probeert Rose duidelijk te maken dat je hem alles kunt vragen, ook over masturbatie. "Ik probeer makkelijk benaderbaar te zijn, en deel vaak m'n eigen ervaringen met mensen," vertelt hij. "Het gaat erom dat je voor jezelf ontdekt wat lekker is – er is niet één goede manier."

Tim Rose en zijn vrouw. Foto via Tim Rose.

Mensen met handicaps lopen tegen meerdere barrières aan als het aankomt op informatie over seksuele gezondheid. Veel van de informatie wordt hen opgelegd door het sociale stigma rondom hadicaps of is gebaseerd op gedateerde stereotyperingen over wat het betekent om gehandicapt te zijn. Rose, Sellinger en artsen klagen vaak over de aanhoudende, culturele infantilisatie waar we mensen met handicaps aan onderwerpen. "Wij, als een gemeenschap, zien gehandicapte mensen vaak als kinderen, en daar moeten we aan werken," zegt Sellinger. "Ik word er echt gek van – ik weet dat mensen aardig proberen te zijn, maar ik word anders behandeld dan anderen. Zo krijg ik vaak een aai over de bol."

Advertentie

Enerzijds wordt vaak ten onrechte gedacht dat mensen met handicaps niet seksueel of seksueel aantrekkelijk kunnen zijn, omdat de manier waarop hun lichamen werken afwijkt van de norm. Anderszijds worden gehandicapte mensen vaak neergezet als oversekst, of als onbevredigbare, seksuele wezens die er rare wensen op nahouden. Zowel Sellinger als Rose hebben beide uitersten meegemaakt. "Mensen denken dat wanneer je gehandicapt bent, er iets fout is met je lichaam, waardoor het dus moeilijk wordt om nog trots te zijn op je lijf," zegt Sellinger. "Ik weiger te geloven dat er iets fundamenteels fout is aan mijn lichaam, ook al is het niet meer hetzelfde als voorheen. Als je je eigen lichaam of dat van iemand anders constant als 'kapot' beschouwt, is het heel moeilijk om jezelf nog sexy te voelen."

"Als je je eigen lichaam of dat van iemand anders constant als 'kapot' beschouwt, is het heel moeilijk om je nog sexy te voelen."

Alhoewel scholen pogingen doen om lichamelijke gehandicapte studenten bij de seksuele voorlichtingslessen te betrekken, denkt Rose dat het moeilijk is om gehandicapte kinderen het gevoel te geven dat ze erbij horen wanneer de lessen zich richten op hun klasgenootjes die geen handicap hebben. "Gehandicapte mensen hebben op een andere manier seks en ervaren hun seksualiteit ook anders, dus de informatie die hen op school wordt aangeboden is lang niet altijd relevant," zegt Rose. "Ik denk dat tieners tegenwoordig wel steeds vaker online over deze zaken kunnen praten en dat is een goede ontwikkeling, maar er kan op scholen meer gedaan worden om gehandicapte kinderen bij de seksuele voorlichtingslessen te betrekken."

Advertentie

Wanneer gehandicapten niets wordt verteld over hun seksualiteit, heeft dat consequenties. Naast het feit dat gehandicapte mensen, net als iedereen, behoefte hebben aan intimiteit en een positieve relatie met hun eigen seksualiteit, lopen gehandicapte kinderen een groter risico seksueel misbruikt te worden. Ook worden gehandicapten veel minder vaak gescreend op SOA's, baarmoederhalskanker, borstkanker en andere reproductieve gezondheidsrisico's dan mensen zonder handicaps. Uiteindelijk moet er erkenning komen voor het feit dat gehandicapten behoefte hebben aan andere informatie, zodat ze seksuele intimiteit kunnen ervaren. Dit is de eerste stap naar een inclusiever schoolsysteem.

"Bewustwording is de eerste stap," zegt Rose. "De tweede stap is het aannemen van een bredere definitie van seks, voor alle studenten. Seks gaat niet altijd om penetratie van de vagina door een penis – er komt meer kijken bij het beleven van iemands lichaam, of je eigen lichaam en je kunt dat op verschillende manieren doen."

Standjes zijn soms een uitdaging, maar dat levert juist ook veel plezier op.

Sellinger en haar geliefde zijn nu vier jaar samen. Ze waren eerst vrienden, dus de fysieke beperking was al onderwerp van gesprek geweest, en ook de moeilijkheden daarvan waar Sellinger eerder tegenaan was gelopen in relaties. "We spraken ook over seks, dus hij wist al dat er blaas- of darm-ongelukjes konden gebeuren tijdens de daad," vertelt ze. "Daardoor was het een stuk makkelijker." De twee genieten van hun seksleven – standjes zijn soms een uitdaging, maar dat levert juist ook veel plezier op.

"Soms ontdekken we daardoor juist iets nieuws. Maar plas- of poepincidenten tijdens de seks blijven nog steeds verschrikkelijk. Seks is natuurlijk van zichzelf een beetje smerig, maar dit roept nog altijd schaamte op, ook als je het gewend bent."

Sellinger vertelt dat het niet makkelijk was om als fysiek beperkte te moeten uitvinden hoe seks werkt – maar het was het wel waard. "Sommige mensen denken dat het niet meer uitmaakt als je niet meer zo veel voelt, maar als je een goeie partner hebt, kan het nog steeds heel lekker zijn. Het gaat nog steeds om intimiteit. Het is een beetje als de eerste keer seks: je moet uitzoeken hoe het allemaal werkt en wat goed voelt voor jou. Maar een lijdensweg hoeft het niet te zijn, ik zie het als een avontuur."

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.