Ik weigerde om het Israëlische leger in te gaan

Jonge leden van het Israeli Defense Force. Foto

via

Moriel Rothman klinkt niet verbitterd als hij het heeft over de tegenstrijdigheden die bepalend zijn geweest voor zijn jeugd, identiteit en politieke mening. Maar hij klinkt misschien wel een beetje treurig. “Aan de ene kant waren de Israëlische commando’s mijn helden, maar aan de andere kant waren de jonge Jewish American Freedom Riders (Joodse mensenrechtenactivisten in het Amerika van de jaren zestig) dat ook. Ik had geen idee dat dit eigenlijk behoorlijk met elkaar botste.”

Mocht je het nog niet begrijpen; deze contradictie komt voort uit het feit dat toen de Freedom Riders streden voor de rechten van Amerikaanse minderheden, de Israëlische commando’s systematisch de rechten schonden van hun Palestijnse buren.

Moriel is een 23-jarige Amerikaanse Israëli die is geboren in Jeruzalem, het grootste gedeelte van zijn leven in de V.S. heeft doorgebracht en nu weer terug is in zijn geboortestad. “Ik denk dat we worden opgevoed om op universele wijze te praten over gerechtigheid, het tegengaan van ongelijkheid, de wet breken wanneer deze niet rechtvaardig is en opkomen voor de onderdrukten,” gaat hij verder. “Maar niet als we het hebben over onze eigen context, niet als het gaat over Israël en niet als het neerkomt op het opkomen voor Palestina.”

Aan het einde van vorig jaar zat Moriel vast in de militaire gevangenis omdat hij weigerde om het eerste gedeelte van zijn kinderdroom werkelijkheid te laten worden: het militaire commando. Er is in Israël een dienstplicht voor Joodse jeugd en jonge Druzen, een religieuze minderheid. Maar uiteindelijk gaat maar ongeveer de helft van de geschikte mensen het leger in en nog veel meer vertrekken tijdens hun dienst.

New Profile, een beweging die een demilitarisering van de Israëlische maatschappij nastreeft, noemt veel redenen waarom mensen misschien kiezen om niet in dienst te gaan bij de Israeli Defense Forces (IDF), waaronder “economische, politieke, ideologische, religieuze en medische redenen. Maar ook de weigering om zich aan te sluiten bij een onderdrukkend, chauvinistisch en gewelddadig programma.”

Maar het leger bekleedt een unieke positie in de Israëlische maatschappij, eentje doordrenkt met bijna heilig verklaarde autoritaire trekjes. Een militaire rang wordt met trots gedragen en zorgt voor sociale status, wat daarmee een van de voornaamste redenen is om te dienen in Israël, vooral voor degenen aan de onderkant van deze maatschappij, waar de ongelijkheid steeds meer toeneemt.

Militaire dienst is een geaccepteerde en vaak langverwachte rite de passage. Het vormt je karakter, taal, vriendschappen en visie op de wereld, allemaal onder de noemer van nationale verantwoordelijkheid.

“Het wordt verheerlijkt, zelfs bijna aanbeden, wat beangstigend is voor iemand als ik, die zo veel geeft om het Joodse volk en de Joodse religie en deze plek,” gaat Moriel verder. “Het idee dat een maatschappij zich steeds meer en meer gaat concentreren op het leger als een essentiële en heilige waarde is schrikbarend.”

Het gevolg is dat weigeraars zoals Moriel, die openlijk tegen de dienstplicht zijn, erg schaars zijn. Maar er zijn meldingen dat het aantal gewetensbezwaarden (of 'refusenicks', zoals ze in Israël worden genoemd) toeneemt onder de Druzen. New Profile ondersteunt per maand gemiddeld 100 tot 110 mensen die dienst weigeren. Maar in tegenstelling tot Moriel maken ze geen publiek bezwaar.

De staat veroordeelt vaak snel diegenen die publiek bezwaar maken vanwege politieke redenen en stopt ze in de gevangenis. Maar sociale druk is misschien nog wel een groter afschrikmechanisme voor diegenen die flirten met de gedachte aan weigering.

Moriel legt uit: “Op gemeenschappelijk en theoretisch niveau is er veel anti-dienstweigeringsentiment. “Een echte Israëli weigert de dienst niet,” luidt zelfs een Israëlisch gezegde. En dat is pas het discours op mainstream politiek niveau. Er is zo veel minachtig en woede voor mensen die ervoor kiezen om te weigeren. Maar verrassend genoeg zijn er op persoonlijk niveau mensen die begrijpen dat ik niet kwaad ben op de mensen die het leger in gaan, of dat soldaten slechte of wrede mensen zijn. Ze waren een stuk opener dan ik had verwacht en zagen in dat ik handelde uit liefde, verdriet en zelfs wanhoop. Dat is inclusief diegenen die in het leger zitten of hebben gezeten. Dat is voor mij een erg hoopvol teken.”

Maar in werkelijkheid is zelfs het hele concept van dienstweigering vreemd voor de gemiddelde Israëlische tiener. De gewetensbezwaarde beweging is verdeeld en klein, en bevestigt daarmee des te meer de veel gehoorde aannames dat de Israëlische maatschappij steeds meer verschuift naar de rechterkant van het politieke spectrum. “Maar ik denk dat er meer ruimte is voor engagement en openheid dan de mainstream media en het politieke discours ons toestaan om te geloven,” zei Moriel.

Terwijl de bezetting van Palestijns gebied pijnlijk en onhandig op de stoep van Israëlische dorpen en steden ligt, is de Israëlische kijk op het dagelijkse Palestijnse leven onder militaire bezetting ver verwijderd van de gruwelijke werkelijkheid. De bruisende kosmopolitische stad Tel Aviv wordt constant gepromoot door Israël als de hoofdstad van liberale westerse waarden in een omgeving van het vijandige en middeleeuwse Midden-Oosten. Dus vertel iedereen dat ze wonen in een veilige haven van verantwoordelijkheid en sociaal bewuste moraliteit en je maakt de kans kleiner dat je onrechtvaardige buitenlandse beleid zal opvallen.

Maar toen Moriel begon te studeren aan een Amerikaanse universiteit werd zijn politieke visie minder gevormd door Israëlische propaganda en meer door feiten. Vooral na de nasleep van Operatie Cast Lead in 2008, waarbij 1.400 Palestijnen om het leven kwamen.

“Ik begon de bezetting steeds meer te bekijken en zag de realiteit; Palestijnen werden uit hun huis gezet en soldaten schieten met traangas en slaan mensen in elkaar,” vertelde Moriel me. “Dit kwam allemaal tot een hoogtepunt toen ik hier voor het eerst weer terugkwam in de herfst van 2011. Vanaf dat moment kon ik mijn Palestijnse vrienden niet meer recht in de ogen kijken en zeggen dat ik het leger in ging.”

Afgelopen oktober werd Moriel opgeroepen, en toen verklaarde hij dat hij niet wilde dienen. Hij werd direct veroordeeld tot tien dagen cel. Nadat hij deze eerste ronde door was gekomen, werd hij weer teruggeroepen naar de basis, en werd hij opnieuw veroordeeld tot een tijdje achter de tralies. Toen hij zich realiseerde dat dit proces van herhaaldelijk gevangenschap oneindig door kon gaan, wist hij vrijstelling te krijgen wegens psychologische en fysieke redenen, terwijl hij nog steeds zijn politieke bezwaren liet horen.

“Mijn weigering was zeker een daad van protest tegen militarisme en tegen de acceptatie en bewondering van een gewelddadige cultuur,” zei Moriel. “Maar dit was ook een daad van protest tegen de bezetting. Als ik een enkele reden voor mijn weigering zou moeten benadrukken, zou het mijn strijd tegen de bezetting zijn.”

Natan Blanc, 19 jaar oud, is een andere Israëlische gewetensbezwaarde die dienst weigerde wegens zijn problemen met de bezetting. Natan heeft meer dan honderd dagen in de gevangenis gezeten in de afgelopen negentien weken, wegens zijn weigering en om vrijstelling op fysieke of psychologische redenen te accepteren. Hij zit nog steeds achter de tralies, en het ziet er niet naar uit dat hij binnenkort vrij zal worden gelaten.

Dienstweigering op politieke of ideologische gronden vereist moed en een soort sociaal besef dat je maar zelden tegenkomt in een maatschappij die zo diep verdeeld en gemilitariseerd is als deze. “Het is een kleine beweging, maar er zijn lichtpuntjes,” zei Moriel. “Ik heb mijn acties te danken aan de mensen die mij voorgingen, aan de burgerrechtenactivisten die zo briljant de manier van burgerlijke ongehoorzaamheid in het Amerikaanse publieke bewustzijn brachten. En binnen deze context natuurlijk aan de Palestijnen en Israëli’s die verschillende methodes van vreedzame ongehoorzaamheid hebben gebruikt om boodschappen van verandering, gerechtigheid en hoop te verspreiden.”