Ierse jongeren emigreren massaal

“De Ieren zijn terug”, “Ierland durft het weer alleen aan” en “Ierland niet langer junkland” kopten belangrijke Nederlandse media de afgelopen tijd. Ierland lijkt hét succesverhaal van Europa: na jaren van Europese noodhulp kan het weer op eigen benen staan. Leugens, vinden de jongeren van de Ierse protestgroep We’re Not Leaving. Zij beweren dat Ierland er nog steeds heel slecht aan toe is. De gigantische emigratiestroom en mooie praatjes van de premier geven de wereld een vertekend beeld. Ik drink een Guinness met een van de oprichters van We’re Not Leaving, Shane Fitzgerald (25). We zitten in de meest toeristische wijk van Dublin en uit iedere kroeg galmt traditionele Ierse volksmuziek, waar volgens Shane “geen Ier ooit naar luistert.” Al snel gaat hij op serieuze toon verder: “Het leven is ontzettend zwaar in Ierland. Vooral voor jongeren. Er zijn geen banen, geen betaalbare woningen en onderwijs is te duur. Veel leeftijdsgenoten voelen zich gedwongen om te emigreren.” In Ierland lijkt inderdaad een gigantische emigratiestroom plaats te vinden. Nergens in de Europese Unie verlaten zoveel inwoners hun land. In de periode van april 2012 tot april 2013 steeg het aantal emigranten naar een recordhoogte van 89 duizend Ieren. Vooral jongeren trekken massaal weg. Van alle Ieren die sinds het uitbreken van de crisis emigreerden was zeventig procent in de twintig. De helft de jongeren die zijn achtergebleven overwegen inmiddels ook te vertrekken. De Ierse kranten spreken van “generation emigration”.

Maar de leden van We’re Not Leaving gaan nergens heen. Sinds oktober komen ze eens in de twee weken samen in een klein kamertje boven een boekwinkel. Hier organiseren ze bijeenkomsten en protesten en worden hun actieposters ontworpen. De negen aanwezigen nemen de zaak erg serieus en zijn overduidelijk kwaad en gekwetst. “Het is ook ons land,” zegt Moira Murphy, het mediagezicht van de organisatie. Ze opent de bijeenkomst. “We laten ons niet wegjagen. We vechten terug.”

Een protestactie van We’re Not Leaving. Werklozen Ieren onder de 25 ontvangen nog maar 100 euro per week. (Foto: We’re Not Leaving) We’re Not Leaving heeft hoofdkantoren in Dublin, Cork, North Kildare en Galway. Hun eerste doel is het beeld dat over Ierland bestaat te veranderen. “De wereld moet weten hoe kut het eigenlijk gaat. We willen onze generatie een stem geven die luid genoeg is om de stem van de premier te overschreeuwen”, legt Shane uit. “Pas dan is er ruimte om echt iets te veranderen.” Om dit te bereiken vinden ze het belangrijk dat ze zich eerst beter organiseren. “We zijn een nieuwe organisatie en niet alles loopt al op rolletjes.” Het gaat er inderdaad nog wat chaotisch aan toe. Zo komt Moira er tijdens deze vergadering achter dat ze voor de zoveelste keer hun spandoek kwijt zijn geraakt. “Shane, jij zou ‘m toch meenemen?” Echte leden hebben ze nog niet, maar bij landelijke protesten en meetings komen meestal ongeveer tweehonderd kwade jongeren opdagen. Dat is veel voor een nieuwe organisatie, die bijeenkomsten alleen via Facebook aankondigt.  “Ik denk dat We’re Not Leaving zo snel populair werd omdat we een gevoelige snaar raken. Ons centrale thema is gedwongen emigratie. Bij de meeste jonge Ieren is dat een pijnlijke, dagelijkse realiteit. Als ik met vrienden afspreek gaat het altijd over het afscheidsfeestje van die, of het aankondigen van een vertrek van iemand anders. Zelfs We’re Not Leaving heeft al enkele leden verloren aan emigratie”, zucht Shane alsof het om een ernstige vorm van kanker gaat.

Shane op een bijeenkomst van We’re Not Leaving Het is voor hem een gevoelig onderwerp: naast een hoop vrienden heeft Shane ook allebei zijn broers uit moeten zwaaien. Toch staan niet alle Ieren negatief tegenover emigratie. Volgens de Ierse socioloog David Cairns is het juist een positieve ontwikkeling. “Jongeren verhuizen naar andere landen om zich te ontwikkelen. Emigreren kan een geweldig effect op iemands leven hebben.” Over een paar maanden verschijnt Cairn’s nieuwe boek over jeugdmigratie bij jongeren in Ierland en Portugal. “Uit mijn research blijkt dat emigratie volledig geaccepteerd is bij Europese jongeren. Ze zien de voordelen ervan in.” Shane wordt “bloody angry” van zulke uitspraken. “Natuurlijk zijn er ook jongeren die vrijwillig naar een ander land vertrekken. Maar het emigratiecijfer is niet voor niets met 141 procent toegenomen sinds het instorten van de economie. Veel vrienden en kennissen die emigreren komen slecht terecht. Ze leiden een arm bestaan en soms zijn ze zelfs illegaal in een land. Daar kies je niet vrijwillig voor. Alles beter dan Ierland, lijkt iedereen te denken. Neem bijvoorbeeld Shane’s voormalige huisgenoot. Na zijn vijfjarige studie diergeneeskunde kon hij geen baan vinden. Al snel zag hij in dat hij zijn passie op moest geven en begon hij op elke mogelijke baan te solliciteren. Toen ook dit faalde verhuisde hij naar Engeland. Hij vertelde me laatst dat hij werk heeft gevonden. Hij werkt bij een bekend fastfoodrestaurant. De jongen die ervan droomde om dierenarts te worden slaat nu bevroren kippen in tweeën. Dag in dag uit.

Volgens Shane steekt de regering geen poot uit om jongeren te helpen. “Integendeel, deze maand is de uitkering voor werklozen van onder de 25 jaar met 44 euro gekort. We krijgen nu nog maar 100 euro per week. Ze willen ons weg hebben.” We’re Not Leaving is ervan overtuigd dat de hoge emigratie de premier goed uitkomt. “Het grootste gedeelte van de emigranten is werkloos. Het absolute werkloosheidcijfer is in het afgelopen jaar iets gedaald, maar zonder emigratie was het waarschijnlijk gestegen. Bovendien telt de overheid sinds kort ook onbetaalde stagiaires mee als ‘niet-werkloos’.”

Dat kan niet zo doorgaan, vindt Shane: “Het is belangrijk dat er realistischere cijfers komen, dan kan de wereld zien dat het hier even erg is als bijvoorbeeld in Griekenland. Maar onze premier lijkt meer belang aan prestige te hechten. Met zijn gladde praatjes schildert hij een mooi plaatje van Ierland voor de rest van Europa. Het lijkt te werken, ook jullie kranten trappen erin.” De leden van We’re Not Leaving zijn niet de enige Ieren die er zo over denken. Dat bleek bijvoorbeeld door een grote Twitter-stunt op 15 december. Op die dag stopte de Europese noodsteun aan Ierland en hield de Ierse premier Enda Kenny een nu al historische toespraak. De boodschap was: “the crisis is over.” Volgens Shane schoot deze mededeling bij een hoop jongeren in het verkeerde keelgat. “Daar zit je dan zonder baan, zonder woning en zonder hoop. Denkt onze premier even doodleuk op televisie te vertellen dat het zo goed gaat.” Met posters spoorde We’re Not Leaving erop aan om tijdens de speech kwade tweets te sturen en daarin de hastag #stateofit te gebruiken. Binnen een uur was het trending topic.

Grote twitterstunt van Were Not Leaving tijdens de overwinningsspeech van de Ierse premier Enda Kenny. “New jobs don’t count if they’re in Canada, Enda.” Shane heeft het zelf ook niet makkelijk. Hij slaapt bij vrienden op de bank, want een eigen woning kan hij zich niet veroorloven. Hij is een schoolverlater zonder inkomen. Net als veel van zijn jaargenoten moest hij stoppen met zijn studie geschiedenis, omdat hij het collegegeld niet meer op kon brengen. “We krijgen wel iets van studiefinanciering, maar het komt vaak een maand te laat. Ik werd van school gestuurd, terwijl ik op mijn geld zat te wachten.” Hij werkt nu veertig uur per week als onbetaalde stagiaire bij een bedrijf waar ik de naam niet van mag noemen. “Een aantal jaar geleden kregen werknemers die exact hetzelfde werk uitvoerden nog een prachtig maandsalaris. Ik krijg er geen stuiver voor. Maar ik moet wat doen, want thuiszitten kan ik niet.” Daarnaast solliciteert hij op zo’n beetje elke baan die voorbijkomt. Hij is niet de enige. Afgelopen zomer solliciteerde hij tevergeefs op een baantje als toezichthouder bij een zwembad – een simpel baantje met een relatief laag loon. “Mijn sollicitatiegesprek was kort en onpersoonlijk. Achteraf bleek ik één van de zevenhonderd sollicitanten te zijn.”     Het klinkt inderdaad allemaal behoorlijk dramatisch. Maar heeft het zin om in opstand te komen? De Ierse socioloog David Cairns denkt van niet. “Ik heb gemengde gevoelens over We’re Not Leaving. Volgens mij kun je emigratie niet tegengaan. Ik leef met ze mee, maar ik vraag me af of ze de situatie echt begrijpen. In elk land zijn jongeren het kind van de rekening als het om bezuinigen gaat. Bovendien zit emigreren bij Ieren in het bloed. Ierland heeft altijd hoge emigratiecijfers gehad, zelfs in welvarende tijden. Dat neemt niet weg dat het leven in Ierland momenteel ronduit deprimerend is. Maar de doelen van We’re Not Leaving zijn naar mijn mening niet realistisch.” Als ik Shane vraag of hij vertrouwen heeft in een goede afloop blijft het heel lang stil. “Nee, maar wie de strijd niet aangaat heeft bij voorbaat al verloren.”