Ik werd overvallen in Mexico-Stad en de politie maakte het alleen maar erger

Je loopt in een willekeurige, drukke straat in Mexico-Stad, en opeens voel je iets scherps in je rug. Een tweede mes wordt tegen je keel gehouden. Er springt een man voor je voeten die een stilettomes vlak voor je geschrokken gezicht zwaait. Zijn eigen gezichtsuitdrukking zegt: 'één foute beweging en je gaat eraan'.

Je wordt beroofd.

Dit overkwam me op 16 september, de nationale feestdag in Mexico, in het historische centrum van Mexico-Stad. Eén van de mannen trok mijn backpack van mijn rug, terwijl een andere jongen met een grijze trui met capuchon de veters van mijn Dr. Martens begon door te snijden. De derde man griste mijn koptelefoon uit mijn zak en zocht naar nog meer spullen. Ik deed hem een gunst en gooide hem mijn iPhone – zes weken geleden gekocht – toe.

Het trio liep vervolgens weg zonder mijn schoenen mee te nemen. Ik kon niet geloven wat er zojuist gebeurd was, en dat de aanvallers ermee weg konden komen op de drukke straat Correo Mayor, slechts een half blok ten noorden van het grote nationale paleis. "Gaat niemand ze tegenhouden, of mij helpen!?" vroeg ik de mensen om me heen, terwijl ik nog steeds op de grond lag, voelend aan mijn haar waar een paar seconden geleden één van de mannen flink aan had lopen trekken.

Mijn overvallers waren nog binnen gehoorafstand.

"Dat is niet hoe de dingen hier werken, m'ija," reageerde een vrouw, schuddend met haar hoofd. " Ya vete – loop gewoon weg."

"Niemand heeft iets gezien," zei een andere getuige. "Sta op."

Ik stond op en sprong een taxi in. Ze hebben tenminste mijn keel niet doorgesneden, dacht ik bij mezelf. Mijn taxichauffeur bracht me naar huis, waar ik een paar munten bij elkaar schraapte om hem te betalen.

Ze dachten waarschijnlijk dat je contact geld in je schoen had zitten," zei de chauffeur. "Dat is waar ik altijd mijn geld bewaar."

Berovingen zijn nou eenmaal een onvermijdbaar risico als je in de grote stad woont, zeggen de statistieken. Maar er is iets bijzonder frustrerends en ontmoedigends aan de manier waarop ermee wordt omgegaan in de Mexicaanse hoofdstad – vooral door de overheid, wiens taak het is om slachtoffers te helpen met het terugkrijgen van hun bezittingen en de dingen waar ze recht op hebben.

Door mijn overval in september kwam ik in een nachtmerrie terecht, waarbij het op een gegeven moment voelde alsof ikzelf één van de criminelen was – wat betreft de manier waarop de politie me behandelde.

Nadat ik me die dag had uitgelaten op Twitter, checkten mijn vrienden of ik oké was. Ze begonnen hun horrorverhalen van overvallen in Mexico met me te delen. Terwijl de vreselijkste verhalen mijn inbox binnenstroomde – verhalen over AK-47's, pistolen, ijspriemen en messen – stelde ik elk slachtoffer dezelfde vraag: "Heb je aangifte gedaan?"

"Het is nooit in me opgekomen," zei Emma Herrera (27), die me vertelde dat ze in drie maanden tijd twee keer werd overvallen. "De politie is geen autoriteit die bescherming biedt in Mexico. Als je in gevaar bent, zijn zij de laatste mensen waar je aan moet denken om naartoe te gaan."

Ik pakte mijn tassen, klaar om naar het vliegveld te gaan, en ik maakte me behoorlijk zorgen. Ik zou de volgende dag vroeg het land verlaten en besloot dat ik de Mexicaanse politie bij het ministerio público op het vliegveld zou vertellen wat er gebeurd was.

Ik wist toen nog niet dat mijn overval daar een totaal nieuwe dimensie zou krijgen.

Meer dan één op de vier Mexicanen werd vorig jaar slachtoffer van gewelddadige criminaliteit – en dat is nog exclusief degenen die te maken hadden met georganiseerde criminaliteit zoals drugs- en mensenhandel. Volgens een enquête die vorige week door de overheid werd vrijgegeven werd slechts 7,2% van deze misdaden gemeld bij de autoriteiten. Volgens het rapport doen slachtoffers in Mexico geen aangifte omdat het "een verspilling van hun tijd is" of door een "gebrek aan vertrouwen in de overheid". Ook vrij stuitend: minder dan een kwart van de ondervraagden voelt zich veilig in z'n eigen buurt.

In Mexico-Stad werden vorig jaar 15.121 mensen met geweld overvallen op straat, volgens gegevens gepubliceerd door het National System of Public Safety (SNSP). De gegevens zeggen ook dat meer dan 3000 voetgangers werden beroofd "zonder geweld". Misdaadstatistieken in Mexico zijn trouwens nogal onbetrouwbaar. Zo werden er door SNSP vorig jaar 62 ontvoeringen vastgelegd in Mexico-Stad. Maar hetzelfde bureau zegt 78 ontvoeringen te hebben onderzocht in dezelfde periode.

"Ik werd afgelopen donderdag overvallen door een taxichauffeur," vertelde Ricardo Enriquez me nadat hij was aangevallen in de homovriendelijke wijk Zona Rosa, in Mexico-Stad. "Ik heb geen aangifte gedaan omdat ik mijn tijd niet wilde verspillen en niet het slachtoffer wilde worden van victim shaming: 'Wat deed je eigenlijk in die straat, midden in de nacht? Je had zeker gedronken? Probeerde je soms de taxichauffeur te verleiden?' Allemaal van dat soort vragen krijg je dan," zei Enriquez.

Stellum Sotelo (25) werkt meestal tot laat in de nacht als muzikant en fotograaf. Het vertelde me dat hij zes keer gewelddadig is aangevallen in Mexico. "Ik heb maar van één van de aanvallen aangifte gedaan," zei Sotelo en voegde eraan toe dat hij door die aanval in het ziekenhuis belandde met twee blauwe ogen en meerdere gekneusde ribben.

"Als slachtoffers geen aangifte doen, is er geen manier om ze op te nemen in de rapporten," zei de directeur van de antimisdaad-campagnegroep Alto al Secuestro ('stop ontvoering') Laura Trejo.

Uit een onderzoek van INEGI bleek dat meer dan de helft van de ontvoeringen in Mexico zogenaamde 'express-ontvoeringen' zijn – ontvoeringen die minder dan 24 uur duren. Ik sprak een aantal jonge vrouwen die het slachtoffer werden van deze relatief korte ontvoeringen in Mexico-Stad. Twee vrouwen hadden een bijna identiek verhaal, van gewapende mannen die hen bedreigden, terwijl ze gegijzeld werden in cabines en werden gedwongen hun bankrekeningen leeg te pinnen bij pinautomaten. "Nadat we een eeuwigheid hadden rondgereden, lieten ze me gaan, ergens in een pikdonkere straat," zei Anita Valerio (31), een medewerker van VICE Media in Mexico-Stad. "Ze bedreigden mijn familie en hadden alles van me – mijn adres en alle telefoonnummers van mijn familieleden."

Valerio was zo bang door de bedreigingen dat ze besloot de aanval niet bij de autoriteiten te melden. "Eén van hen had me overal betast en terwijl ik richting een steegje liep, werden er geweren op me gericht en wist ik niet zeker of ze op me zouden gaan schieten of niet," zei Valerio.

Van de veertig mensen die ik sprak deden er slechts vijf aangifte. Maar het wordt nog erger: de weinigen die dat deden zouden er later spijt van krijgen. Ik val onder die groep mensen.

Mario Rodriguez zei dat hij in de hoofdstad met messen werd beroofd door "een groep van 12-jarigen". "Ik meldde het," zei Rodriguez, "maar het Openbaar Ministerie deed net alsof ík de fucking crimineel was. Het waren echt eikels en alles bij elkaar was het een enorme verspilling van mijn tijd."

Alan Gallart uit Mexico-Stad vertelde dat hij door twee gewapende mannen werd overvallen in zijn auto en vervolgens werd ontvoerd met zijn vriendin, in de chique wijk Condesa in Mexico-Stad. De mannen dropten het paar te midden van een industrieel complex "waar toevallig op dat moment ook nog eens een schietpartij aan de hand was," zei Gallart. Hij deed aangifte, maar zei achteraf dat het zinloos was.

"Een politieagent kwam maanden later naar mijn huis en zei dat als ik mijn auto terug wilde, ik hem 5000 pesos [ruim 250 euro] moest geven. Dus ik gaf dat aan hem en hij nam me mee naar de auto, die compleet gestript was," zei Gallart. "Toen vertelde hij me dat ik moest betalen om de auto weg te laten slepen, omdat het de straat blokkeerde!"

"Het leek net een hele slechte grap," lichte Gallart toe. "De ervaring met de politie was bijna net zo naar als de beroving zelf."

De ochtend nadat ik werd aangevallen ging ik naar de internationale luchthaven van Mexico-Stad. Ik zocht naar mijn vlucht richting de VS en bezocht het ministerio público bij de terminal om de beroving en mijn gestolen Mexicaanse verblijfsvergunningkaart te melden. "U kunt het land niet verlaten zonder uw verblijfsvergunning," kreeg ik te horen. "Als u de diefstal meldt, zal het weken duren om vervangende documenten te regelen en u moet ook een boete betalen."

"Ik kan u een gunst doen door u een document te geven waarmee u door de douane kunt," kreeg ik te horen. "Maar vertel niemand dat u bent beroofd… Zeg dat u uw portemonnee thuis heeft gelaten, of zoiets." Ik vroeg wat er zou gebeuren als ik haar advies niet zou opvolgen. "Nou in dat geval," zei ze. "Zou ik u een prettig verblijf in Mexico willen toewensen."

Niets van dit had zin maar mijn vliegtuig vertrok bijna.

Iemand wiens baan het was om proces-verbalen te typen, typte mijn proces-verbaal:

"Ik was op de internationale luchthaven van Mexico-Stad en zocht naar mijn tijdelijke verblijfsvergunning – waar ik de datum niet van kan herinneren, maar het was nog niet verlopen. Ik realiseerde me dat ik het niet bij me had. Ik weet niet waar ik het kan hebben verloren, maar ik vul dit rapport in voor het geval dat het misbruikt wordt." Ik zuchtte, keek op mijn horloge en ondertekende het document.

Ik miste mijn vlucht alsnog en had meteen spijt van het ondertekenen van de valse melding.

Ik vroeg iemand van de douane wat ik moest doen en hij zei dat ik contact op moest nemen met het hoofdkantoor van het Openbaar Ministerie – totaal niet in de buurt van het vliegveld. Ik was nu al vijf uur op het vliegveld en had nog vijf uur te gaan voordat mijn nieuwe vlucht vertrok. Ik was niet van plan om te gaan zonder duidelijkheid te hebben en besloot te wachten tot ik weer terug was in Mexico.

Toen ik weer terug was, ging ik die maandag naar het dichtstbijzijnde kantoor, in de hoop nieuwe aangifte te doen en een klacht in te dienen tegen de mevrouw die druk op me had uitgeoefend om de valse documenten te ondertekenen.

Toen ik was waar ik moest zijn vertelde de ambtenaar achter de balie me dat ik naar een kantoor in een andere wijk moest gaan om een klacht in te dienen. Er werd me verteld dat het proces minstens twintig dagen zou duren en ik waarschijnlijk kosten zou moeten betalen voor het ondertekenen van valse documenten. Ik sprong in een taxi en ging naar het andere kantoor, in een gebied nog griezeliger dan het gebied waar ik beroofd was.

Ik liep door de voordeur en werd begroet door drie politieagenten, die onmiddellijk om me heen gingen staan en me verzochten met hen naar buiten te gaan. Ik liep terug door de voordeur. Ik beantwoordde hun vragen en legde uit dat ik een klacht wilde indienen over mijn ervaring.

"Wat je wil gaan doen, wordt gezien als een zeer ernstige overtreding," zei een agent, terwijl hij gebaarde om hem te volgen naar de stoeprand. "Als je die klacht indient zit je echt in de problemen. Het is een reden om je te arresteren." Hij maakte zijn stem zwaarder en zei: "Als ik jou was, zou ik maar naar huis gaan."

Ik geloofde niet wat ik hoorde en herhaalde hem: "U zegt nu dus dat als ik naar binnen ga en verklaar dat een ambtenaar tegen me heeft gelogen en me heeft aangemoedigd om een valse verklaring te ondertekenen, ik word gearresteerd?"

"Ja, dat klopt. Dit is een ernstig misdrijf, maar gefeliciteerd, je Spaans is goed genoeg om te begrijpen wat ik zojuist heb gezegd", zei hij lachend. De agent raadde me aan een advocaat te spreken en zei dat ik de volgende dag voor drie uur 's middags terug kon komen. Ik zou dan gratis rechtsbijstand krijgen."

Ik besloot dat het tijd was ermee te stoppen.

"Helaas, dat is hoe het rechtssysteem werkt in Mexico," zei advocaat Elizabeth Valdez. "Ik denk niet dat je onmiddellijk zou worden gearresteerd, maar het zou erg moeilijk zijn geweest je aangifte in te trekken zonder zelf beschuldigd te worden van een misdaad, en een nog grotere uitdaging om een klacht in te dienen."

Nu ik de ervaringen van mijn vrienden heb gehoord, en het zelf heb ervaren, weet ik eigenlijk niet wie de ware criminelen zijn in Mexico. Volgens het Openbaar Ministerie ben ik er in ieder geval een.