In Zuid-Afrika stuitte ik op een Afrikaanse Hitler en op een zwerver die karateles geeft

Deze week in dit terugkerende artikel over leuke kunst: een heuse Kaapstad-special. De reden: ik ben in Kaapstad.

Zo liep ik er over een toeristische markt waar ze van die toeristische schilderijen verkopen. Je weet wel: van die doeken waar in warme aardetinten een zonsondergang, een vrouw met een kruik op haar hoofd of een olifant op staat.

Ik word altijd lichtelijk depressief van dit soort kraampjes omdat ze altijd met heel veel zijn en allemaal hetzelfde verkopen – blijkbaar wil iedereen precies dezelfde voorspelbare dingen voor mee naar huis. Nooit is er eens een toerist die vraagt: 'Maar heb je ook een schilderij van zo'n dakloos jongetje met rood doorlopen ogen dat crystal meth zit te roken?' Nooit is er eens zo'n schilder die denkt: en nu ga ik eens schilderen wat ik echt leuk vind: naaktportretten van Pamela Anderson!

Ik bedoel, ik kan toch onmogelijk de enige op aarde zijn die graag iets originelers ziet? Godzijdank werden mijn gebeden gehoord: opeens zag ik tussen de leeuwen en landschappen een portret van een blanke oude man met een snor. "Wie is dat?" vroeg ik aan de verkoper. "Adolf Hitler", was het antwoord. Een beetje een gekke Adolf Hitler weliswaar: eentje met witte bakkebaarden, alsof deze Hitler op Albert Einstein wilde lijken. Maar daarom des te meer: verkocht!

Mocht je denken dat met Zwarte Piet en zo racisme in Nederland een gevoelig onderwerp is, dan moet je eens naar Zuid-Afrika gaan. Begin jaren negentig hadden wij bijvoorbeeld gewoon al 2Unlimited, terwijl op dat moment in Zuid-Afrika de beruchte 'white only'- en 'black only'-bankjes pas werden afgeschaft. Het pijnlijkste is dat er inmiddels niet eens zo heel veel is veranderd. De meeste blanken zijn rijk – de meeste zwarten zijn dat niet.

In de chique Stevenson Gallery stuitte ik op het boek Papa in Afrika van de Afrikaner Anton Kannemeyer, die alle gevoelige knoppen nog eens extra hard indrukt. 'Do something Harold!' roept een blanke vrouw op één van de bladzijden, 'These historically disadvantaged men want to rape me!' Zelden heb ik zo hard gelachen om racisme terwijl ik me tegelijkertijd enorm bewust werd van alle zwart-witstereotypes die er nog steeds bestaan.

Dat bepaalde rolverdelingen nog steeds gevoelig liggen merkte ik ook toen ik met de 22-jarige performancekunstenaar Angelo Valerio praatte. Hij liet me dit filmpje zien, dat op een bepaalde manier over de vampierserie Twilight gaat, maar waar ik verder vooral van in de war raakte.

In een poging het te begrijpen begon ik namen te roepen van kunstenaars die hem misschien hadden geïnspireerd, zoals Lizzie Fitch en Ryan Trecartin of Pippilotti Rist. Dat bleek totaal fout geprobeerd. In niet te misverstane bewoordingen maakte hij duidelijk dat hij met geen enkele westerse kunstenaars vergeleken wilde worden en dat enkel andere Afrikaanse kunstenaars zijn referentiepunt waren. Op de kunstacademie leren ze nu nog over Rembrandt, Mondriaan, Picasso en andere grote namen uit de westerse kunstgeschiedenis, maar dat is een gevolg van het kolonialisme. De Afrikaanse kunst moet zijn eigen geschiedenis schrijven, met eigen namen die voor het Afrikaanse continent belangrijk zijn.

En zo begon ik te begrijpen dat het misschien ook helemaal niet de bedoeling is dat ik met al mijn westerse kunstkennis zijn werk begreep. En juist door dat principe, dat het is gemaakt vanuit een nieuw systeem waar ik niet bij mag, maakt dat ik het steengoed vind.

Op straat liep een vrouwelijke zwerver met een bord om haar nek met daarop de tekst: 'I learn you karate moves, 5 Rand' (minder dan 50 eurocent). Wauw! dacht ik gelijk, met een dikke grijns op mijn gezicht, terwijl ik voor me zag hoe zij op straat rijke blanken de houtgreep leert. Die vrouw is een soort absurdistisch kunstenaar!

Maar toen besefte ik me opeens dat het eigenlijk vooral pijnlijk is. Er zijn zoveel bedelaars in Kaapstad dat je wel met iets geks op de proppen moet komen, als je wil je dat mensen je nog iets geven. Ik durfde daarom ook niet meer te vragen of ik haar op de foto mocht zetten, want dan zou ik er nog meer een soort circusact van maken. Wel heb ik een tekening van haar gemaakt:

Dan toch ook nog een leuk nieuwtje uit Nederland! Wat bijzonder is, want als ik denk aan het huidige kunstklimaat in ons land dan hoor ik deze geluiden: 'Kaboem!' 'Knal!' 'Kabang!' 'Ratteketakketakketakke'. Ongeveer alles wat we op kunstgebied hadden gaat de laatste tijd kapot – vooral de kunstbladen lijken bij bosjes neer te gaan.

Gelukkig is daar waar dingen sterven, nieuw leven nooit ver weg. Want opeens, vanuit het niets was daar een nieuw kunsttijdschrift. Het heet Platform Platvorm en het concept is eigenlijk zo simpel dat je je niet kan voorstellen dat het er niet altijd al was. Dat concept is namelijk: geselecteerde kunstenaars krijgen allemaal een spread en die mogen ze precies zo invullen als ze zelf willen.

Ga het kopen en zorg dat dit prachtige nieuwe blad in leven blijft!