Indonesië staat op het punt tien mensen te executeren voor drugshandel

Indonesië onthulde woensdag dat alle tien gevangenen die in de komende dagen zullen worden geëxecuteerd – waaronder twee Australiërs – worden beschouwd als drugsdealers. De Indonesische overheid treedt de laatste tijd hard op tegen drugs en veroordeelt daarom bijna zonder uitzondering iedere drugsdealer tot de doodstraf.

Een woordvoerder van de Indonesische procureur-generaal bevestigde dat de volgende ronde van executies "allemaal drugsgerelateerde zaken" zijn, aldus Fairfax Media. Dat betekent dat drie Indonesische moordenaars, die op hun executie wachtten, van de lijst af zijn gehaald.

Moordenaars, terroristen en mensenhandelaren worden in Indonesië vrijwel niet ter dood veroordeeld – drugsdealers des te meer. In januari kregen de eerste mensen onder president Joko Widodo de doodstraf, alle zes omdat ze zich schuldig hadden gemaakt aan drugshandel.

Dinsdag werd ook in hoger beroep de doodstraf opgelegd voor de Australiërs Andrew Chan en Myuran Sukumaran, een straf die was geëist door president Widodo – in de volksmond bekend als Jokowi. De twee Australiërs werden veroordeeld voor hun betrokkenheid bij de drugsbende Bali Nine, die 8,3 kilo heroïne Australië in probeerde te smokkelen.

Momock Bamban Samiarso, de hoofdaanklager in Bali, zei tegen lokale verslaggevers dat hij hoopt dat het resultaat van het hogere beroep de executies zal versnellen. "Hoe eerder hoe beter," zei hij. "Als [Nusa Kambangan] snel kan zijn, zullen wij dat ook zijn."

Nusa Kambangan is het streng beveiligde gevangeniseiland waar ter dood veroordeelde criminelen worden terechtgesteld. Indonesische ambtenaren zijn momenteel druk bezig om isoleercellen te bouwen voor de tien gevangenen – het grootste aantal mensen dat Indonesië ooit in één keer heeft geëxecuteerd.

Ardi Manto, die voor de Indonesische mensenrechtenorganisatie Imparsial onderzoek doet naar de doodstraf, zei tegen VICE News dat de doodstraf voor drugsdealers meer een recente politieke ontwikkeling is dan een diepgeworteld cultureel probleem.

"In de eerste vier jaar werden door de autoriteiten twee of misschien drie gevangenen per jaar geëxecuteerd," zei hij. "In 2008 executeerden ze er tien in een jaar en dat was toen al veel." Tussen 2009 en 2013 hoefde er niemand voor het vuurpeloton te verschijnen.

Sinds Jokowi is verkozen is het aantal executies echter flink toegenomen en zijn vooral criminelen die zich met drugs bezighouden de pineut. De overheid heeft nu al twintig executies voor dit jaar aangekondigd en Jokowi is erg resoluut. Geen van de veroordeelden hoeft op ook maar een klein beetje mededogen te rekenen.

"Drugsdealers zullen geen amnestie krijgen," zei hij in januari tijdens een interview met CNN. "Per jaar sterven er achttienduizend mensen door drugs. We zijn dus niet van plan compromissen te sluiten met drugsdealers."

Toch is het drugsprobleem volgens Ardi alleen maar erger geworden sinds de toename van het aantal executies. Een afdeling van de Verenigde Naties die zich richt op drugs en criminaliteit merkte op dat het aantal amfetaminefabrieken tussen 2010 en 2014 vervijfvoudigde.

Volgens Ardi is een ander probleem dat de executies simpelweg niet effectief zijn. "We hebben al vaker gezien dat de mensen die ter dood veroordeeld worden voor drugshandel vooral de kleine drugskoeriers zijn," zei hij. "Je ziet vrijwel nooit dat een van de grote drugsbazen veroordeeld wordt."

Ardi wijst naar rapporten die aantonen dat begin februari vanuit een drugskartel binnen de Nusa Kambangan-gevangenis de drugshandel in het hele land werd aangestuurd.

"Twee gevangenen gebruikten mobiele telefoons om de handel aan te sturen, er werd geld overgemaakt door middel van internetbankieren en er werden koeriers gebruikt om de drugs te bezorgen," zei een woordvoerder van de Indonesische recherche.

"Hoe kan het," vroeg Ardi, "dat gevangenen vanuit de gevangenis de distributie van drugs kunnen aansturen? Hoe kunnen ze dit maandenlang volhouden terwijl onbelangrijke drugskoeriers door de overheid ter dood veroordeeld worden?"

"Volgens ons onderzoek zijn de drugskartels nauw verbonden met delen van de overheid: met de politie, met bepaalde instanties van de staat en met de gevangenissen."

Meerdere dingen wijzen erop dat onbelangrijke koeriers – in het bijzonder buitenlanders – een grotere kans hebben om ter dood te worden veroordeeld. Dit bleek vorige maand al, toen ondanks verwoede pogingen van de Nederlandse regering om het tegen te houden de Nederlander Ang Kiem Soei geëxecuteerd werd omdat hij xtc had geproduceerd.

In de huidige zaak is opnieuw te zien dat vooral buitenlanders het haasje zijn. Hangky Gunawan, de Indonesische eigenaar van een methfabriek in Surabaya werd in 2007 gearresteerd en zijn zaak werd op ongeveer hetzelfde moment behandeld als die van de twee Australiërs.

Het hooggerechtshof bepaalde dat de doodstraf van de Australiërs door zou gaan. In Gunawans geval werd bepaald dat zijn doodstraf in strijd was met de Indonesische grondwet – die recht op leven garandeert – en hij werd veroordeeld tot revalidatie.

Intussen is Australië steeds intensiever bezig met proberen te bemiddelen in de doodstraf van Sukumaran en Chan.

Vorige week schreef elke nog levende Australische premier open brieven waarin om genade werd gesmeekt. De huidige premier, Tony Abbott, probeerde zelfs om de financiële steun die Australië na de tsunami in 2004 had geboden als een onderhandelingsmiddel te gebruiken.

"Toen Indonesië door de tsunami in de Indische Oceaan werd geraakt, stuurde Australië een miljard dollar aan steun," zei hij.

Dat Australië over de dood van 225 duizend van hun landgenoten begon, viel bij de meeste Indonesiërs niet goed. Ze reageerden met een sarcastische inzamelingscampagne om Australië terug te betalen.

Tot nu toe lijkt de Australische campagne de vastberadenheid van Jokowi alleen maar te versterken en in een nationale televisietoespraak legde hij afgelopen dinsdag dan ook uit dat hij niet in zal gaan op de buitenlandse druk.

"Het eerste wat ik wil benadrukken is er geen buitenlandse bemoeienis zou moeten zijn als wij iemand de doodstraf opleggen, want het is ons soevereine recht om onze eigen wet uit te oefenen," zei hij.

Sukumaran en Chan doen er nu alles aan om te laten zien dat ze gerehabiliteerd zijn en levend meer kunnen betekenen in de strijd tegen drugs dan dood. Ze zijn allebei actief in het rehabilitatieprogramma; Chan organiseert gebedsbijeenkomsten en Sukumaran is een kunstenaarsstudio aan het opzetten in de Kerobokan-gevangenis in Bali.

Nu ook in hoger beroep de doodstraf is opgelegd, heeft het juridische team van de Australiërs nog veertien dagen om een nieuw beroep aan te tekenen. Het is nog onduidelijk of de Indonesische overheid hen die tijd zal geven.