Een dag in een Canadese sekte die urenlang naar één man staart

John de Ruiter zit in een grote leunstoel op het podium van een uitverkocht auditorium. Iedereen is gefixeerd op hem en zijn ijzig blauwe ogen. Hij is knap, zoals een succesvolle Porsche-verkoper knap is. Aan beide kanten van het podium staan gigantische schermen met close-ups van zijn gezicht. Het komende uur staren we naar hem, in stilte.

Ik had me laten vertellen dat John met zijn intense blik regelrecht je ziel in kan kijken. Anderen zeiden dat ze zijn aura zien tijdens de drie uur durende staarsessies. Zijn duizenden volgers zien John als "de belichaming van de waarheid." Hij is de L. Ron Hubbard van het staren.

Voordat hij De School voor Geïntegreerde Filosofie in Edmonton in Canada oprichtte, was hij een bescheiden dominee en orthopedische schoenmaker op het platteland. Tegenwoordig wordt hij door zijn wereldwijde groep volgelingen als de nieuwe messias gezien.

Ik reisde naar Edmonton om de magie van deze staargoeroe aan den lijve te ondervinden.

Kaartjes voor de "stille connectiebijeenkomsten", oftewel drie uur durende staarsessies, kosten 9 euro. Drie kwartier van tevoren zit de zaal al vol. Om me mentaal voor te bereiden ga ik eerst nog even lunchen in Johns café, dat in hetzelfde gebouw zit.

"Ik ben hier komen wonen voor John," vertelt een vrouw van middelbare leeftijd die naast me staat in de rij. Dit is de zoveelste keer dat ik iemand zoiets hoor zeggen. Deze vrouw is van Australië naar Canada verhuisd, op zoek naar het gevoel dat alleen John haar kan geven.

"Heb je ooit LSD gebruikt?" vraagt ze me. "Het voelt nóg beter om naar John te luisteren."

Ik hoop dat ik ook een spiritueel LSD-momentje zal beleven. En als het vandaag niet gebeurt, zijn er nog kansen genoeg: "Vrijdagavond hebben we een sessie, zondag zijn er twee, en maandag weer één," vertelt een andere vrouw. Ze glimlacht van oor tot oor. "Ik mis er nooit een."

John gaat binnenkort op tour om over de hele wereld mensen aan te staren: Israël, Duitsland, India, Engeland en Nederland. Hoewel kaartjes voor een show maar 9 euro zijn, kost het honderden euro's om een seminar bij te wonen. Ondanks het pittige prijskaartje volgen veel van zijn fans hem over de hele wereld.

"Ik ben al vier keer met John naar Israël geweest," vertelt een vriendelijke oude dame uit New York. Na hem vijftien jaar te hebben gevolgd, besloot ze naar Edmonton te verhuizen.

Ik ga bij haar aan tafel zitten, naast wat andere vrouwen uit Israël, Duitsland en Engeland die allemaal naar me staren.

"Heb je je al opgegeven om met hem te praten?" vraagt de Israëlische vrouw, die ook voor John naar Canada verhuisd is. "Je kunt je registreren, en dan is het afwachten of je naam op het bord verschijnt."

"Misschien moet ik niet meteen in het diepe duiken," antwoord ik.

"Het lijkt misschien allemaal wat verwarrend in het begin," vertelt de vrouw. "Je moet je geest openen en met je hart luisteren."

Voordat ik naar The College of Integrated Philosophy kwam, had ik professor Stephen Kent van de Universiteit in Edmonton gesproken. Stephen Kent is een expert op het gebied van sektes en doet al jaren onderzoek naar John en zijn volgers.

"Het is een groep zoekende, al dan niet naïeve volgers," vertelt hij. Volgens Kent zijn het grotendeels oudere, teleurgestelde mensen die opgegroeid zijn met torenhoge verwachtingen van het leven. "De Ruiter is hun laatste hoop op de wereld waar ze van dromen," aldus de professor. "Deze mensen denken dat hij de wereld kan verbeteren, maar ondertussen zijn ze uren en uren aan het luisteren naar iemand die helemaal niet zoveel te vertellen heeft."

Er zijn wel eens ontevreden geluiden geweest binnen Johns groep, maar weinig mensen durven er echt mee naar buiten te treden. "Ze zien dat iedereen om hen heen het wél voelt, dus denken ze dat het aan henzelf ligt."

Kent heeft ook verhalen gehoord over gearrangeerde huwelijken. "Ik heb gehoord dat John soms naar twee mensen wijst en zegt dat ze moeten trouwen." Kent wordt regelmatig gebeld door bezorgde familieleden. "De toewijding van Johns volgers neemt hun hele leven over. Ze kunnen geen rationele beslissingen meer nemen."

Het meest controversiële verhaal was Johns relatie met twee zussen, Benita en Katrina von Sass, terwijl hij getrouwd was. Hun vader, de zakenman Peter von Sass, steunde John financieel en stelde hem aan zijn jonge dochters voor. Aanvankelijk ontkende hij de affaire, maar later bekende hij dat "de waarheid" hem had geboden om met de zussen naar bed te gaan. Zijn vrouw ging bij hem weg en de zussen klaagden hem uiteindelijk aan, hopend op een stukje van zijn vermogen.

In een verklaring beschreef een van de zussen John als "een opportunistische vrek". Ze vertelde dat ze zich "seksueel aan hem over moesten geven" omdat het "de wil van god" was. Hij beweerde "jezus op aarde" te zijn. Onder deze voorwendselen had hij naast zijn vrouw regelmatig seks met de zussen.

"Er zijn constant geruchten over affaires. Een deel van zijn volgers gelooft ze niet en de rest vindt het niet erg," zegt Kent. "Ze denken dat hij op een ander level leeft, in een andere dimensie van wijsheid, waardoor zijn gedrag gerechtvaardigd is."

Met deze kennis kom ik aan bij de staarsessie. Ik probeer me zoveel mogelijk open te stellen, zoals aangeraden, om te begrijpen hoe John zoveel macht kan vergaren enkel en alleen met zijn ijzige blik.

Het weelderige auditorium is speciaal voor John ontworpen. Gedecoreerd met marmeren zuilen en flamboyante kroonluchters lijkt het net een paleis. The College of Integrated Philosophy verhuurt de hal soms voor bruiloften, wat in het hoogseizoen zo'n 12000 euro per dag oplevert.

"Ik ben naar ongeveer vierduizend bijeenkomsten geweest," zegt de jonge vrouw naast me. "Ik kwam voor het eerst op mijn zevende." Ze komt uit Vancouver vertelt ze, "maar mijn ouders zijn hierheen verhuisd voor John."

Een Britse vrouw betreedt het podium en vertelt over beurzen voor volgers die de seminars niet kunnen betalen. Ook biedt ze een cursus persoonlijke financiën aan: "Je kan een spaarpot nemen, op kleinere voet gaan leven of een kamer in je huis verhuren." Ik blijf hard mijn best doen om mijn hart te openen voor Johns magie, zoals zijn volgers me aangeraden hebben.

Plotseling slaat de sfeer volledig om. Terwijl John naast het podium blijft staan, vult zijn aanwezigheid de zaal. Het lijkt een eeuwigheid te duren. Langzaam loopt hij naar zijn grote leunstoel, zijn voetstappen echoën door het muisstille auditorium. Hij gaat op theatrale wijze zitten en zet zijn headset op. Het staren begint. Zijn ogen glanzen als een stel ijspegels.

's Werelds grootste staarwedstrijd naar Johns gezicht op het grote scherm is begonnen. Ik kan met moeite mijn lach inhouden. Het voelt alsof ik in de kerk zit met een pastoor die net een beroerte heeft gehad, en zo gaat het een uur lang door.

Vervolgens staart John alle aanwezigen één voor één aan. Als hij mij aankijkt, zonder te knipperen, slaat mijn hart over. De ongemakkelijkheid is moeilijk te beschrijven. Ik probeer te versmelten met zijn blik om te voelen wat zijn volgers voelen. Het lijkt alsof hij puur en alleen naar mij kijkt en door de oorverdovende stilte voelt het erg intiem. De zaal zit vol en toch voelt het alsof we even alleen zijn.

Later wordt het nog raarder. De camera's focussen op een vrouw met tranen in haar ogen. Ze wil John iets vragen en gaat recht tegenover hem zitten. De vrouw is erg aangedaan, en spreekt langzaam: "Het is belangrijk dat ik u spreek. Ik vind het moeilijk om me te uiten. Ik wil u niets vragen, ik laat het allemaal over me heen komen."

John staart haar aan.

"Het overkomt me allemaal, ik vind het geweldig. Het is geen keuze maar het gebeurt gewoon. Ik voel geen nu – ik voel onze band." Meer gestaar, een lange stilte. Wie gaat er als eerste knipperen?

Professor Kent had verteld dat iedereen vroeger vragen mocht stellen. Tegenwoordig wordt er een voorselectie gemaakt. Als je vraag John niet aanstaat, krijg je de kans niet om hem te stellen.

"Hoe zie je het goud dat geen gewicht heeft – is het gewichtloos?" vraagt een Nederlandse vrouw. Er volgt een buitengewoon lange pauze. Dan laat John voor het eerst van zich horen. Hij spreekt langzaam en zacht, maar vastberaden. "Je geniet ervan om het goud persoonlijk te kennen."

Hier hadden we uren op gewacht, dus deze woorden zullen wel erg belangrijk zijn. "Het voelt echt voor je, het goud," sprak hij langzaam. "Je ziet van binnen wat er het echtst is."

In een tergend langzaam tempo komen er nog een paar tegeltjeswijsheden uit: "De ploeg breekt de grond in jezelf." Lange pauze. "Wat niet goud is breekt."

Johns volgers kijken vol hoop toe. De Nederlandse vrouw blijft op dezelfde tergend trage manier vragen stellen. Het lijkt alsof ze allebei een flinke portie paddo's achter de kiezen hebben.

"Ik voel me klein," zegt ze.

John zet het dromerige, hypnotiserende gesprek voort: "dat is omdat je zelf te klein voor je is." Op sommige vragen reageert hij helemaal niet. Hij blijft de vrouw in plaats daarvan ongemakkelijk aanstaren.

Ineens trekt John zijn beste truc uit de kast: hij laat een traan over zijn wang lopen. Het hele publiek is aangedaan. Men staart elkaar nog een minuut of tien aan, tot John zijn headset af zet en met langzame tred het podium verlaat.

Ik ben in de war. Heb ik iets gemist? John zou mensen gelukkig maken maar het enige wat ik zie is verwarring en verdriet.

"Het is nogal veel om te verwerken, zo'n eerste keer," zeg ik tijdens het avondeten in het café tegen de vriendelijke vrouw uit New York die ik al eerder sprak. "John opent de deur voor je en geeft je richting," legt ze uit. "Als de deur eenmaal open is, dan ben je er." Ik vraag of ze dit nader uit kan leggen. "Het is geen geloof, het is directe kennis en John is je portaal. Hij geeft je de sleutel tot de antwoorden. Je hebt een heel speciale sessie bijgewoond, je hebt geluk!"

"Soms kun je heel veel zeggen zonder woorden," antwoord ik maar.

Een man uit Londen hoort ons gesprek en voegt nog wat diepgang toe: "Het leven is oninteressant, dat is de hele bedoeling ervan."

Nu ik toch al in Edmonton ben, blijf ik toch maar voor de tweede sessie. Mijn vijfde uur staren begint. De zoveelste aantrekkelijke vrouw neemt plaats tegenover John, wederom met tranen in zijn ogen. Het gesprek gaat over een hysterische huilbui en haar vrouwelijkheid.

"Kun je me hier meer over vertellen? Ik wil hier graag over leren."

"Gebruik je innerlijke wegen. Je diepere vrouwmens beweegt zich over deze wegen." Stilte. "Als ze door je heen trekt, zal ze je veranderen." Stilte. "Je diepere vrouwmens."

"Is mijn diepere vrouwmens een aspect van mijn persoonlijkheid?"

John blijft stil zitten en knippert nog steeds niet. Is hij op een antwoord aan het broeden of heeft hij geen idee waar hij het over heeft? "Zonder personificatie heeft het vrouwmens geen doel."

Na vele warrige antwoorden en pijnlijke stiltes raakt de vrouw gefrustreerd. "Het is niet prettig voor me dat je zoveel aan de verbeelding overlaat."

Johns stalen blik blijft onveranderd. Helpt hij emotioneel instabiele mensen echt, als een soort placebo, met zijn schijnbaar willekeurige antwoorden? Of is het een kwakzalver die zijn zakken vult ten koste van de zwakken?

De man naast me die met zijn vrouw mee is gekomen begint in slaap te vallen.