Is 5-HTP het natuurlijke antwoord op Prozac?

In Nederland waren er twee jaar geleden al zo'n 1 miljoen mensen die antidepressiva slikken – en dat aantal blijft stijgen. Het aantal jongeren van 15 tot 19 jaar dat antidepressiva slikt, steeg tussen 2014 en 2015 met 11 procent. Volgens sommige artsen is die toename vooral te wijten aan de bezuinigingen in de gezondheidszorg, waardoor er minder geld is voor gedragstherapie of een bezoekje aan de psychiater, en meer patiënten worden afgescheept met een handjevol pillen. Daar komt nog eens bij dat grote medicijnfabrikanten hun zoektocht naar "de nieuwe Prozac" hebben gestaakt, wat betekent dat er in de laatste tien jaar tot wel zeventig procent bezuinigd is op onderzoek naar nieuwe behandelingen. Het is dus wel duidelijk dat selectieve serotonine-heropnameremmers (of SSRI's), met al hun voordelen en nadelen, inmiddels niet meer weg te denken zijn. Natuurlijk betekent dat niet dat jij nu moet stoppen met je medicatie. Voor veel mensen die aan een depressie of angststoornis lijden, kunnen antidepressiva een wereld van verschil betekenen. Toen ikzelf een tijdje erg veel last had van angsten, en twijfelde of ik weer antidepressiva wilde gaan slikken, begon ik een online zoektocht naar alternatieve hulp. Al snel stuitte ik op een video van Jim Carrey. Carrey heeft het grootste gedeelte van zijn volwassen leven te maken gehad met depressies; hij is het klassieke voorbeeld van de droevige clown. "Ik slik… supplementen," vertelt hij aan Larry King in het clipje dat ik had gevonden. "Vitamines?" vraagt King. Niet helemaal, maar hij zit er niet ver naast. Carrey slikt een natuurlijk supplement dat 5-HTP heet. "Het is fantastisch spul," zegt Carrey glimlachend. "Het is echt geweldig." Zijn beschrijving van hoe 5-HTP werkt, geeft de indruk dat het een soort supermedicijn is dat alle mogelijke aandoeningen geneest, en dat gewoon bij de gezondheidswinkel te krijgen is voor een paar tientjes. Zoals iedereen onder de veertig wist ik dat 5-HTP vaak gebruikt wordt om de dinsdagdip na het nemen van MDMA tegen te gaan, maar ik had nooit overwogen om het als een alternatieve medicatie te gebruiken. Natuurlijk is het bij een zware depressie of angststoornis logischer om SSRI's te gebruiken of in cognitieve gedragstherapie te gaan, maar ik had op dit moment vooral behoefte aan iets dat de overgang makkelijker zou maken.

Ik kocht op Amazon "double-strength"-tabletten waar 200 milligram 5-HTP in zit. Al meteen nadat ik ze genomen had, voelde ik me wat beter. Na een week waarin ik iedere dag een tablet had genomen bij mijn ontbijt, kon ik een werkdag makkelijk doorkomen zonder dat ik te paniekerig was om me op mijn laptopscherm te concentreren. De angst was nog steeds aanwezig wanneer ik wakker werd, maar wel in mindere mate. Ook had ik geen last van duidelijke bijwerkingen. Ik begon 5-HTP aan al mijn vrienden die met milde depressies of angsten te kampen hebben aan te raden. Ik was helemaal om. In het menselijk lichaam is 5-HTP de precursor van de neurotransmitter serotonine, wat betekent dat 5-HTP in onze hersenen direct wordt omgezet in serotonine. 5-HTP is van nature al aanwezig in ons lichaam, en komt ook voor in een bepaalde West-Afrikaanse plant. Door het als supplement te nemen, hebben je hersenen in theorie toegang tot een grotere hoeveelheid serotonine. Een tekort aan serotonine wordt gelinkt aan depressies, angststoornissen en een hele reeks aan fysieke en mentale aandoeningen. Wanneer er een stijging van het serotoninegehalte plaatsvindt, lijkt dit de hersencellen te helpen om chemische boodschappen te versturen en ontvangen, wat zorgt voor een positieve verandering in de gemoedstoestand. Eigenlijk verschillen SSRI's en 5-HTP niet zoveel van elkaar: beide hebben invloed op het serotoninegehalte. SSRI's werken door de heropname van serotonine door zenuwcellen tegen te gaan, waardoor er meer serotonine beschikbaar is om de hersencellen efficiënt te laten werken. 5-HTP, zo werd me later uitgelegd door een arts, "levert je lichaam de instrumenten om meer serotonine te produceren, terwijl antidepressiva het moeten doen met de serotonine die al in je lichaam aanwezig is."

Mensen gebruiken 5-HTP voor alles van slaapstoornissen tot dwangneuroses. Nadat ik in verschillende facebookgroepen voor geestelijke gezondheid mensen vroeg of en waarvoor zij 5-HTP gebruiken, werd ik overspoeld met reacties. Sach Tennant uit Londen gebruikt het voor haar premenstruale dysfore stoornis (PMDD). "Ik neem het alleen wanneer ik niet lekker in m'n vel zit, en het duurt maar een uurtje voordat ik me wat rustiger voel," vertelde ze me. "Deze maand had ik er maar eentje nodig om me beter te voelen. Ik krijg niet het zombiegevoel dat ik van antidepressiva kreeg — je emoties worden er niet door afgevlakt. Ik slaap er ook goed op. Vroeger hoorde ik altijd een stemmetje in mijn hoofd dat me pestte wanneer ik last had van mijn aandoening. Geluiden leken veel te hard te zijn, als iemand chips zat te eten had ik daar al last van. Wanneer ik 5-HTP neem, heb ik dat probleem niet." James Bates* is recentelijk begonnen met slikken van 5-HTP om paniekaanvallen tegen te gaan. Hij vertelde: "Een vriend van me die last had van een angststoornis raadde me 5-HTP aan. Vroeger nam ik bètablokkers en Valium, maar de artsen wilden liever niet meer dat ik die medicijnen slikte. Ik had een alternatief nodig en had geen zin om weer terug te vallen op Prozac. Ik slik de supplementen nog maar een maand, maar het heeft me nu al erg geholpen. Ik heb maar twee paniekaanvallen gehad, terwijl ik er normaal gesproken wel vier of vijf zou hebben gehad." Er is alleen één probleem: de bijsluiter van de supplementen geeft aan dat het wordt afgeraden om ze langer dan drie maanden te nemen. De meeste informatie die over 5-HTP te vinden is, is anekdotisch. Daarbij gaan de meeste verhalen over de manier waarop het middel mensen geholpen heeft, in plaats van harde, wetenschappelijk onderbouwde feiten te presenteren. Ik benaderde neurologen, psychologen en experimentele artsen over 5-HTP, en veel van de antwoorden die ik kreeg waren nogal raar. Niet veel van hen wilden zich er over uitlaten, en zeiden dat ze niet gekwalificeerd waren of niet genoeg van de relevante literatuur hadden gelezen. Sowieso is er erg weinig informatie over het supplement te vinden. De belangrijkste bron met legitiem, wetenschappelijk bewijs is de website van het Medisch Centrum van de Universiteit van Maryland; hier is te lezen dat 5-HTP mogelijk net zo goed werkt als bepaalde antidepressiva om mensen te behandelen die aan een milde tot matige depressie lijden. Maar al het onderzoek dat deze uitspraak ondersteunt, is uitgevoerd in de jaren tachtig en negentig. Ik wilde weten of 5-HTP wel echt een realistisch alternatief was voor SSRI's. Zou ik voor altijd 5-HTP kunnen blijven slikken, en zo kunnen blijven profiteren van dit natuurwondertje? Uiteindelijk kwam ik in contact met dr. Kristaps Paddock, een naturopatische therapeut en expert in 5-HTP uit Maryland. Hij vertelde me over één van de voordelen van 5-HTP ten opzichte van SSRI's, namelijk het feit dat het zo snel werkt. "Serotonine metaboliseert heel erg snel. Het gaat heel snel het lichaam in en uit, in tegenstelling tot SSRI's, waarbij het een tijdje duurt voordat er verschil merkbaar is. Daardoor zou iemand die last heeft van depressie zich dus langer slecht kunnen voelen; de mogelijkheid bestaat zelfs dat diegene voordat de SSRI begint te werken meer suïcidale gedachten krijgt. Daarbij moet het gebruik van SSRI's afgebouwd worden, terwijl je met 5-HTP op ieder gewenst moment kunt stoppen." Nog een ander pluspunt is het feit dat 5-HTP natuurlijk is, in plaats van kunstmatig. "Als je serieus overweegt om het supplement te slikken, moet je de voordelen tegen de nadelen afwegen. Het gifgehalte van 5-HTP is lager dan dat van SSRI's, aangezien het een natuurlijk middel is. En omdat het sneller gemetaboliseerd wordt, is het ook sneller uit je systeem verdwenen wanneer er mogelijk problemen optreden. Wel is de wetenschappelijke basis voor 5-HTP veel lager, dus het is belangrijk om dat in je beslissing mee te nemen." Er zijn wel een aantal professionals die positief tegenover het gebruik van 5-HTP staan. Dr. Nicole Rush, een neuropathische arts uit Ontario, is van mening dat het in de toekomst een legitiem alternatief zou moeten en kunnen zijn voor SSRI's. "Wanneer het veilig en goed gedoseerd wordt gebruikt, kan het mogelijk milde tot matige depressies verhelpen, en het heeft geen bekende bijwerkingen." Dr. Sohère Roked is huisarts in Engeland die patiënten met angsten en depressies 5-HTP voorschrijft, in combinatie met vitaminen en andere natuurlijke supplementen. "Met de patiënten die ik heb, boeken we er goede resultaten mee. Antidepressiva werken voor sommige mensen, dus ik ben niet helemaal tegen het gebruik ervan, maar anderen willen niet meteen die weg inslaan. Dit biedt hen een alternatieve optie." Maar hoe zit het dan met die waarschuwing van drie maanden? Rush mag dan wel een voorstander van het supplement zijn, maar ze ziet het wel als een tijdelijke oplossing, en met goede reden. "Technisch gezien kan het nemen van 5-HTP ook andere belangrijke neurotransmitters, zoals dopamine en adrenaline, uitputten. Hoewel 5-HTP bedoeld is om het serotoninegehalte in je lichaam te laten toenemen, zijn dopamine en adrenaline ook heel belangrijk voor een positieve mentale gesteldheid. Om een afname van belangrijke neurotransmitters te voorkomen, moet 5-HTP gecompenseerd worden met het nemen van aminozuren, die de productie van dopamine en adrenaline ondersteunen." Een voorbeeld van een aminozuur is L-tyrosine, wat voorkomt in soja, kip en rund, maar ook als supplement in gezondheidswinkels gekocht kan worden.

Ook al let je goed op jezelf en houd je de hoeveelheid 5-HTP die je slikt streng in de gaten, dan nog lijkt het geen permanente oplossing te zijn. Een aantal van de artsen hadden het ervoer dat SSRI's vaak minder effectief worden naarmate je ze langer slikt. Het lijkt erop dat mensen hetzelfde probleem hebben met 5-HTP. "Als je teveel druk zet op je eigen biochemie, kan dit leiden tot downregulatie," legt Paddock uit. "Als je SSRI's neemt, kan je lichaam overgaan tot downregulatie van de hoeveelheid serotonine die het produceert, en dat zorgt na verloop van tijd voor een afname in het effect. Hetzelfde gebeurt met 5-HTP. Er is sprake van een zeker serotoninegehalte in je lichaam, en als je dat gehalte verhoogt, bestaat de mogelijkheid dat je lichaam zegt: 'Oké, we zitten nu boven het vaste punt, laten we dan dat punt ook weer verhogen.'" Hoewel het niet waarschijnlijk is dat 5-HTP binnenkort onderdeel zal worden van een officieel psychiatrisch programma, geeft dr. Phil Cowen, professor in psychofarmacologie aan de Universiteit Oxford, wel toe dat er verschillende groepen mensen zijn waar het middel voor kan werken. "Ongeveer de helft van de mensen met een ernstige depressie bezoekt überhaupt nooit een arts, dus het is heel goed mogelijk dat deze mensen zichzelf behandelen met zo'n soort supplement. Als je milde symptomen hebt, helpt een kleine dosis wellicht. Ik zou er de voorkeur aan geven om ook dingen zoals lichaamsbeweging en cognitieve gedragstherapie via de computer voor te schrijven, als de patiënt zich in dat stadium bevindt. Maar depressie en angstsymptomen verschillen ook erg van persoon tot persoon. Het is belangrijk om dat te blijven onthouden. Geen enkele behandeling heeft op iedereen dezelfde uitwerking." De realiteit is dat mensen altijd aan zelfmedicatie zullen blijven doen. Drogisterijen, gezondheidswinkels, en sites als Amazon verkopen allemaal 5-HTP, en in theorie zou je het zo lang als je zelf wil kunnen kopen en slikken. Maar het is belangrijk om goed op de hoogte te zijn van de werking ervan. 5-HTP moet bijvoorbeeld nooit gebruikt worden in combinatie met een SSRI. In dat geval moet het lichaam namelijk niet alleen de afbraak van serotonine voorkomen, maar ook extra serotonine aanmaken, wat kan leiden tot heel ongezonde niveaus van serotonine-activiteit. Tot er meer klinische studies beschikbaar zijn, zal ik waarschijnlijk net als Jim Carrey 5-HTP blijven slikken (al doe ik dit natuurlijk wel heel voorzichtig), tot ik een betere oplossing voor de lange termijn vind. Maar misschien is het wel niet zo'n supermedicijn als ik in eerste instantie dacht. Als iets te mooi is om waar te zijn, is dat meestal ook echt zo. * Om privacyredenen is de naam van deze geïnterviewde gefingeerd.

Lees meer over geestelijke gezondheid op onze themapagina.