Nieuwe smokkelroute van cocaïne vernietigt West-Afrika

De jaarlijkse International Day Against Drug Abuse and Illicit Trafficking van de VN, eind juni, was er een met weinig verrassingen: Afghanistan blijkt nog steeds de voornaamste opiumproducent, de 'legal high'-markt  groeit nog steeds en nergens ter wereld slagen regeringen erin om de drugsoorlog te winnen. Aldus Yuri Fedotov, voorzitter van de Office on Drugs and Crimevan de VN.

Toch had Fedotov nog wel een interessant punt over de cocaïnehandel, die vooral in West-Afrika groeiende is. "In Afrika lijkt de consumptie toe te nemen." Daar benadrukte hij bij dat deze toename in "drugshandel en georganiseerde misdaad economische en politieke instabiliteit in Afrika veroorzaakt." Hij vervolgde met "en we kunnen het niet toelaten dat de ontwikkeling van het continent vertraagd wordt door illegale drugs. De internationale gemeenschap moet hulp verlenen aan de landen die verwoest worden door coke en de sociopolitieke bijwerkingen ervan: corruptie, verslaving, criminaliteit, ziektes, armoede, etc."

Wat Yuri er niet bij zei was dat het beleid van de VN mede verantwoordelijk is voor de toenemende drugsproblematiek in Afrika. Vanwege de strenge beleidsvoering van de VN werden smokkelaars 'genoodzaakt' een nieuwe smokkelroute te vinden. Nu liggen landen als Ghana en Nigeria op de route die naar de Europese klanten leidt.

Ik sprak met Adeolu Ogunrombi van de West-Afrikaanse Drugscommissie. Deze organisatie besteedt veel aandacht aan de kwestie en dus vroeg ik hem naar de situatie daar. Op de volgende afbeelding zie je een niet al te gezellige man met een groot geweer, dus ik denk dat het geen vrolijke situatie is.

VICE: Adeleolu, waar komt al deze cocaïne vandaan?
Adeleolu: De cocaïne komt uit Zuid-Amerika en is bestemd voor de klanten in Europa. De route loopt via de Atlantische Oceaan en door West-Afrika.

En is dit echt een nieuwe smokkelroute?
De West-Afrikaanse route wordt al lange tijd uitgebuit, maar de laatste tien jaar is de hoeveelheid drugs sterk toegenomen. Om hun product naar Europa en Noord-Amerika te kunnen transporteren werken transnationale drugskartels samen met lokale smokkelnetwerken en corrupte ambtenaren. De smokkelaars zoeken alternatieven omdat het steeds moeilijker wordt via de traditionele routes.

Heeft dit enig effect op het cocaïnegebruik in de regio?
Ja, de consumptie van cocaïne en andere harddrugs hier neemt toe. Dit is overal in de regio geval, van Mali tot Cape Verde, van Nigeria tot Sierra Leone en van Ghana tot Guinea-Bissau. In het 2013 World Drug Report zien we dat Nigeria bovenaan staat als we kijken naar het gebruik van harddrugs in Afrika.

En denk je dat die toename veroorzaakt wordt door het smokkelen? Is er sprake van een 'spillover'-effect?
Ja. Als drugs door meerdere landen gesmokkeld worden, eindigt er altijd wel een deel op de lokale markt. Volgens het UNODC wordt zo'n 30% van de gesmokkelde drugs lokaal verbruikt. Door het toenemende aanbod worden drugs goedkoper en dus toegankelijker. Een bolletje crack bijvoorbeeld kost tussen zo'n 2-3 dollar; die prijst past bij de regio. Dit heeft tot allerlei problemen geleid: een groeiende groep verslaafden die drugs injecteert. Ook op jonge mensen heeft het effect.

Als mensen drugs injecteren krijg je, door het gebruik van vuile naalden, problemen met de verspreiding van hiv en aids. Denk je dat West-Afrika over de faciliteiten beschikt om de groeiende groep verslaafden te behandelen?
Dat is nu al een grote uitdaging. Er is nauwelijks infrastructuur en er zijn vrijwel geen harm reduction services. Hier voert de wetshandhaving een repressief beleid. Zo was er laatst een incident in Ghana. Een jonge man werd doodgeschoten door de politie. Ze hem wilden arresteren omdat hij marihuana aan het roken was.

Jezus. Wie zijn de smokkelaars?
Ik zou geen lijst kunnen geven van alle mensen die erbij betrokken zijn, maar we hebben te maken gehad met mensen uit Colombia, Brazilië en Bolivia. Kartels uit deze landen zoeken contact met mensen hier die de regio goed kennen.

Denk eens aan de gewelddadige situatie in Mexico: strijdende drugskartels, burgers die gedood worden en politieke processen die worden ondermijnd. Ben je bang dat het in West-Arika ook zover zal komen?
Natuurlijk. Je kunt de situatie in Zuid-Amerika als een vooruitzicht zien; iedereen strijdt met elkaar om de macht. Er gaat zo veel geld om in de handel. Zo'n situatie zou in West-Afrika ook kunnen ontstaan als er geen goede maatregelen genomen worden. Let wel, de waarde van de cocaïne die er doorgevoerd wordt ligt soms hoger dan de nationale begroting van die doorvoerlanden zelf.

Denk jij dat organisaties zoals die van jou meer geld moeten krijgen?
Zeker. Maar dat is niet het enige. Ondanks het feit dat veel mensen zinspelen op de groeiende uitdaging van de drugsproblematiek in de regio, staat het nog niet bovenaan de agenda van veel regeringen in West-Afrika. Er zijn niet veel mensen die de ernst van de situatie inzien, en snappen hoe veiligheid, bestuur en ontwikkeling in zijn geheel ondermijnd worden. Niemand praat erover.

Dus er is geld nodig voor bewustwording?
Ja, en voor de juiste handhaving van drugs in het algemeen. Op dit moment blijven we bij de traditionele tactiek. We zien het aantal arrestaties en beslagleggingen als een indicatie voor onze voortgang. Het zou beter zijn om te kijken hoeveel mensen behandeling of hulp nodig hebben, en hoeveel mensen dat daadwerkelijk krijgen. En om te kijken naar het aantal drugsgerelateerde hiv-infecties dat afgewenteld wordt—zaken die meer met gezondheidszorg te maken hebben dan met criminaliteit.

Dus eigenlijk zorgt de wet voor grotere problemen dan de drugs?
Ja, dat denk ik wel. Het zijn de wetten die problemen veroorzaken, overal ter wereld. Door drugsgebruik strafbaar te stellen verlies je een grote groep mensen—de gebruikers—uit het oog. Je legt de handel volledig in handen van criminele groepen. De sociale schade die dit oplevert is groter dan de schade van de drugs zelf.

Dank je, Adelou.