Is de democratie nog steeds een feest, of eerder een grimmige after?

Net als zovelen ging ik ervan uit dat Dat Wat Vannacht Gebeurd Is nooit zou gebeuren. Gisteravond ging ik, redelijk monter maar niet helemaal ontspannen, naar de verkiezingsavond die in de Melkweg werd gehouden. Het leek me een mooie afsluiting van een verkiezingsstrijd die ik nooit eerder zo nauw heb gevolgd.

In mijn omgeving en bij mezelf voelde ik een raar soort angst, de angst dat de democratie zichzelf kan opblazen. Mijn vriend George Blaustein, een intellectuele Amerikaan, zei tegen me: "End of civilization, in our lifetime," met een volkomen glad gezicht. Dat kwam aan. Met de Brexit in het achterhoofd, met het idee dat de PVV virtueel de grootste partij is, met het idee dat Trump een reële kans had president te worden, wilde ik de mensen vragen of de democratie eigenlijk nog wel een feest is, of dat het inmiddels een grimmige afterparty is geworden.

En zo zwierde ik door de Melkweg, waar een mengeling van UvA-studenten, mediatypes, politici en wat verdwaalde Amerikanen vrij vrolijk de nacht in gingen, al met al niet al te ongerust over een ongewenste afloop. Ik sprak Rob Oudkerk (61), oud-wethouder van Amsterdam, die net een worstje at. Hij hoestte, verslikte zich bijna. Geen goed woord had hij over voor de campagne die was gevoerd. Het ging enkel over angst zaaien voor Trump, of verdachtmaking van anderen. "Wat valt er te kiezen?", vroeg hij zich af. Hij vond het geen feest van de democratie, maar een feest van de zotte gladiolen.

Ik sprak Kim, die vond dat deze verkiezingen vooral lieten zien hoeveel andersdenkenden er waren, en dat we te veel in een bubbel leefden, veilig met mensen die onze politieke voorkeuren delen. Maar hij was niet cynisch over de democratie en zei: "De democratie draagt risico's met zich mee, en ik accepteer die." Als Trump zou winnen, dan zou voor Kim de urgentie alleen maar groter worden om meer uit te reiken naar andersdenkenden, om zijn stem te laten horen.

Floor vond de democratie geen feest, maar een komisch kostuumdrama. Mocht Trump winnen, dan vond ze het een Griekse tragedie van epische proporties. Wel geloofde ze toen ik haar sprak nog heilig in een overwinning van Hillary Clinton: ze vond het jammer dat als de eerste vrouw ooit president zou worden, dat zou zijn omdat ze een neanderthaler als opponent had.

Yernaz en Joey waren allebei best voor Trump, maar vonden de democratie sowieso geen feest. Yernaz omdat hij de democratie pas een feest vond als het morele kapitalisme van Ayn Rand ingevoerd zou zijn, oftewel het idee dat iedereen uitsluitend naar zijn of haar eigenbelang handelt. "Moreel egoïsme is het belangrijkste, altruïsme is de basis van het kwaad", zei Yernaz. Voor Joey gold dat hij een anarchokapitalist is – hij vindt dat de overheid moet worden afgeschaft, en dat zelfs de taken van het leger en de politie privaat moeten worden geregeld. Volgende maand verhuist Joey naar Dubai.

Mike hoopte dat Clinton zou winnen, maar dacht ook dat het niet bijzonder erg zou zijn als Trump won. "Wat is het ergste dat kan gebeuren," vroeg hij zich af. "In het ergste geval wordt alle vooruitgang die de afgelopen vier jaar is geboekt weer teruggedraaid. Er zullen een aantal donkere jaren aankomen. Maar er zal altijd weer toekomst zijn," zei hij. Amper bemoedigend vond ik dat. Ik vroeg hem nog wat het ergste feest was waar hij ooit was, en dat bleek een "Nederlandse 'kringverjaardag'" te zijn. "Je weet wel, als mensen in een kringetje gaan zitten?", zei hij. Ik knikte. Ik kende dat. Als Trump won, zou het net zo erg zijn als een kringverjaardag, zei hij.

Omar (links) vond de democratie op zich een feest, hij vond het charmant dat iedereen zijn of haar stem kan laten horen. Maar zijn bro Siard vond dat besturen en democratie zo complex zijn, dat je dat moeilijk te veel aan de gewone man kunt overlaten. Een bakker moet niet beslissen over hoe er geregeerd wordt, vindt hij. Hij vindt dat er een soort systeem moet komen met gewogen stemmen. Vier jaar geleden waren ze ook in de Melkweg, toen was de sfeer iets beter, vonden ze.

Yasmina (29) is politicoloog en jurist. Ze had eigenlijk wel vertrouwen in de democratie. Ze geloofde niet dat Trump het systeem zou opblazen, dat is een te groot woord. Wel heeft ze kritiek op de elite, op de mensen die in de Melkweg rondlopen, proef ik in haar woorden. "De verkiezingen zijn zo'n spektakel geworden. Zeker die Amerikaanse. Het is een soort Oh Oh Cherso voor intellectuelen. Lekker een beetje kijken naar die domme verkiezingen, en die domme Amerikanen."

En toen kwam ik mijn ex-vriendin Kayleigh (28) tegen, die 's middags nog met haar moeder te gast was geweest bij Omroep Max om over de verkiezingen te praten, en die er erg goed uitzag. Ik lachte met haar, vroeg haar voor de foto nog een keer haar Abe Lincoln-imitatie te doen, en legde haar toen mijn vraag voor. Democratie: feest of niet? Ze vertelde over haar ooms en tantes in de VS die Trump stemmen, en dat de kloof tussen de werkelijkheden van mensen groter en groter wordt. "Ze leven in een andere realiteit", zei ze. "Als Trump wint, ga ik wel echt huilen hoor," voegde ze eraan toe.

Nadat ik haar had gezien dronk ik een paar bier en nam de somberte – eerst ongemerkt en toen heel gemerkt – mijn lichaam over. Ik sprak nog wel mensen, maar mijn hart lag er niet in, en om een uur of half drie – de uitslag van Florida nog ongewis, maar vaag zorgwekkend – ging ik weg, slapen.

Ik werd wakker met een kater, maar niet van de drank though. Dingen voelen vergeefs, de lachende gezichten van gisteravond, de lolzy gesprekken. Langzaam daalde het cynische besef in dat we allemaal misschien diep van binnen een vreemd soort drang naar chaos hebben, dat we op de rand staan van een ramp, en dat we het in ons onderbewuste misschien hebben gewild. Misschien hebben we het gewild; misschien heb ik het gewild, zo dacht ik.

Maar goed, hee, die duistere dingen dacht ik vanochtend vroeg. Ondanks het feit dat het nadenken over de mogelijke kutte consequenties die een Trump-presidentschap met zich meebrengt, kunnen we het ook zien als een nieuw begin, na een gigantisch falen van de democratie. Alleen rest de vraag: wat kunnen we doen? Wat kunnen we doen om in maart bij ons niet de krachten van angst en verdeeldheid te laten winnen? Maar hoe? En wat? Ik weet het nog steeds niet.