Kan wiet je helpen bij een eetstoornis?

Anna Demarco rookte op haar eenentwintigste voor het eerst wiet. Het begon met een paniekaanval, in de auto bij haar vriend Patrick. Tijdens ritjes met de auto rookte hij altijd wiet, dus gaf hij z'n waterpijp aan Anna, om haar te kalmeren. Anna wist geen betere oplossing, dus nam ze de waterpijp aan en rookte.

Angst was een serieus probleem voor Anna, die al zolang ze zich kon herinneren anorexia had. Ze woog minder dan 45 kilo voordat ze naar de brugklas ging, en tegen de tijd dat ze twintig was, schommelde haar gewicht tussen de 50 en het gevaarlijk lage 38 kilo. De angst leek haar eetstoornis te verergeren, en leidde soms tot hevig kokhalzen, zoals die dag ook gebeurde.

In de auto met Patrick kuchte ze een paar keer, terwijl de rook haar longen inkwam. Toen ging ze weer achterover liggen, en ze realiseerde dat ze zich rustig voelde. Haar ademhaling stabiliseerde, en haar paniek smolt als sneeuw voor de zon. Ze was relaxed. Ze was vrij.

Ze had honger.

Vijf minuten later belde Anna haar moeder om te zeggen dat ze twijfelde over wat ze zou gaan eten. Haar moeder huilde van geluk. Anna en Patrick gingen naar een buffet om te lunchen en Anna negeerde haar gebruikelijke etensregels – de dwangmatige regels die anorexiapatiënten zichzelf opleggen. Ze ging het hele buffet af, en nam zelfs softijs als toetje. Voor de eerste keer in haar leven voelde ze zich normaal.

Volgens een schatting van de National Eating Disorder Association heeft zo'n dertig miljoen Amerikanen last van een eetstoornis. De juiste behandeling vinden is moeilijk, omdat de ziekte zowel psychologisch als fysiek is, en vaak gepaard gaat met een andere stoornis. Ook is de kans op een terugval hoog (ongeveer een derde van de anorexiapatiënten blijft chronisch ziek, en een deel daarvan overlijdt uiteindelijk aan de gevolgen). Behandelingen bestaan vaak uit een combinatie van cognitieve gedragstherapie en medicatie, maar aangezien de bron en de symptomen van een eetstoornis per individu verschillen, is er niet één duidelijke behandeling die altijd succesvol is.

Van de 23 staten met medische marihuanaprogramma's, zijn er slechts vijf die anorexia nervosa hebben opgenomen in de lijst van dingen waar je medische marihuana voor kunt aanvragen, en in geen enkele staat kom je in aanmerking voor medische marihuana als je boulimia of een minder specifieke eetstoornis hebt. Noch de Academy for Eating Disorder (een organisaties die verantwoordelijk is voor onderzoek naar eetstoornissen), noch de National Eating Disorders Association wil bevestigen dat een behandeling met cannabis effectief kan zijn (beiden weigerden überhaupt om een reactie op dit verhaal te geven).

Eetstoornissen gaan vaak gepaard met onderliggende problemen zoals angst, depressie, en BDD. Dat maakt het behandelingsproces lastig. Als je niet gelijktijdig die andere problemen probeert op te lossen, kom je bijna nooit over je eetstoornis heen. Momenteel is het zo dat vijftig procent van de met anorexia gediagnosticeerde patiënten ook psychotrope medicijnen nemen, als onderdeel van hun therapie. Die psychotrope medicatie moet de onderliggende stoornis behandelen – maar werkt niet altijd.

Nadat Anna twee keer naar het ziekenhuis moest voor haar eetstoornis – een keer op haar dertiende, en een keer toen ze zeventien was – kreeg ze een pillencocktail voorgeschreven. Elke nacht nam ze een SSRI en een slaappil; een benzo tegen haar paniekaanvallen; trazedon, een anti-psychose medicijn; en een speciaal middel tegen de verschrikkelijke nachtmerries die haar vaak midden in de nacht wakker maakten.

Ondanks alle medicatie, functioneerde ze nog steeds niet naar behoren. Iets wat voor veel patiënten met een eetstoornis herkenbaar is.

De American Psychiatric Association heeft een document van 128 pagina's waarin allerlei richtlijnen staan voor de behandeling van patiënten met eetstoornissen, en een uitgebreide lijst met medicijnen die kunnen helpen tijdens het herstel – benzodiazepines, SSRI's, antipsychotica, topiramaat, lithium. Marihuana staat niet op de lijst. Van de genoemde middelen worden ook de mogelijke problemen opgesomd. Aan benzodiazepines kun je bijvoorbeeld verslaafd raken. Andere medicijnen kunnen je lichaam zo overhoop gooien, dat het tot hartproblemen kan leiden.

Dr. Beth Braun is een psycholoog in Los Angeles die vooral werkt met mensen met een eetstoornis. Ze zegt dat ze meer succes ziet bij patiënten die wiet roken, dan bij haar patiënten die psychotrope medicatie gebruiken. Dr. Braun schrijft zelf geen marihuana voor, want ze is psycholoog en geen psychiater. Maar ze zegt dat als het werkt voor haar patiënten – en ze zich er beter door voelen en het hun eetlust bevordert – dat ze er dan achter staat.

Er is een risico dat het gebruik van marihuana negatieve gevolgen heeft. Zeker bij jongere patiënten, wiens lichamen en hersenen nog niet volledig ontwikkeld zijn. Maar Dr. Braun vertelt dat er in de praktijk ook al tijden benzodiazepine, Valium en Xanax aan kinderen wordt gegeven. Die middelen kunnen ook blijvende schade toebrengen, en de bijwerkingen zijn veel gevaarlijker dan die van wiet.

Dr. Kim Dennis, CEO en Medical Director van Timberline Knolls, een vooraanstaand behandelingscentrum dat samenwerkt met de National Association of Anorexia Nervosa and Associated Disorders, is het daar niet mee eens. Ze vertelde dat marihuana gezien mag worden als een natuurlijker alternatief voor psychotrope medicijnen, maar minder goed is gereguleerd dan de farmaceutische industrie, waar het duidelijker is welke dosis je moet gebruiken. Ze zei ook dat de meeste eetstoornissen gepaard gaan met verslavingsgevoeligheid,en maakt zich daarom zorgen dat mensen verslaafd worden aan blowen. Een andere expert uit een bekend behandelingscentrum uit Massachusetts voegde hieraan toe dat bij veel van deze jongeren "het hart- en bloedvatenstelsel kwetsbaarder is. Als je wiet rookt, kan je hartslag snel omhoogschieten." Ze vertelde dat een 14-jarige jongen in haar centrum naar het ziekenhuis was gestuurd vanwege symptomen van een hartaanval. Dat zou alleen maar erger worden met wiet.

Aangezien je van wiet ook een vreetkick kan krijgen, is het mogelijk dat je er daarna een schuldgevoel aan overhoudt. Schaamte en spijt bij iemand met eetstoornis, nadat hij of zij veel heeft gegeten, kan voor een grotere terugval zorgen. Vooral voor boulimiapatiënten is dat een groot risico.

Even voor de duidelijkheid: marihuana is geen wondermiddel. Kaitlyn Jones, die sinds haar zestiende te weinig eet en op haar negentiende begon met het uitkotsen ervan, rookte aanvankelijk wiet om aan haar probleem te ontsnappen. Maar toen ze ermee begon, werd ze, zoals ze zegt: "superkritisch op m'n lichaam en mijn voeding. Vaak at ik gewoon niets." Ze zei dat haar OCD tien keer harder aankwam als ze high was, en in plaats van ontspannen, werd ze juist gespannen – alsof ze moest overcompenseren voor het gebrek aan controle.

Dr. Braun zegt dat een succesvolle behandeling afhangt van het individu, en dat marihuana niet voor iedereen werkt. Maar als het wel helpt voor sommige patiënten, ziet zij er geen bezwaren in. Want, zegt ze, het idee is precies hetzelfde als bij gebruik van psychotrope medicijnen.

"Wat is erger – benzodiazepine of marihuana? Dat moet research aantonen."

Het probleem is dat er weinig onderzoek is naar wiet en eetstoornissen. De US Department of Health & Human Services trekt jaarlijks dertig miljoen dollar uit voor research naar eetstoornissen, wat neerkomt op één dollar per persoon met een stoornis. Dat in tegenstelling met de 81 miljoen voor posttraumatische stress ( 16 dollar per persoon), de 259 miljoen voor schizofrenie (74 dollar per persoon), en 404 miljoen voor depressie (ongeveer 122 dollar per persoon).

Het is niet alleen zo dat er minder geld voor onderzoek naar eetstoornissen is, het probleem is ook dat er meer mensen last hebben van een eetstoornis dan PTSS-, schizofrenie- en depressiepatiënten bij elkaar. Eetstoornissen hebben ook een hoger sterftecijfer dan andere psychische ziekten, en het is de enige psychische aandoening waarvan de symptomen tot de dood kunnen leiden.

Een van de weinige onderzoekers die het effect van marihuana op eetstoornissen uitgebreid heeft onderzocht is Dr. Alin Andries, een arts van de Universiteit van Zuid-Denemarken. Dr. Andries heeft drie onderzoeken over het verband tussen cannabinoïden en anorexia gepubliceerd – eentje over veranderingen in fysieke activiteit, een over veranderingen in lichaamsgewicht, en ten slotte een over veranderingen in de hormoonhuishouding.

"Er is veel onderzoek waaruit blijkt dat wiet een eetlustopwekkend effect heeft. Dit effect, de vreetkick, treedt vrijwel direct na inname op," schreef Dr. Andries in een email. "We dachten dat dit aspect verder onderzocht kon worden bij anorexiapatiënten, vanwege de verstoorde verhouding tussen een hongergevoel en de toename van gewicht." Anorexiapatiënten komen niet aan, ook al hebben ze honger. Daarbij: anorexia nervosa zorgde voor de "puurste onderzoeksomgeving", aangezien de oorzaak van de ziekte volledig psychisch is, in tegenstelling tot eerder onderzoek op cannabidoïden en gewichtstoename bij kanker-, AIDS- of Alzheimerpatiënten.

Eerder onderzoek suggereerde dat mensen met eetstoornissen mogelijk een mutatie in hun CB1-receptoren hebben, waardoor ze een soort weerstand tegen cannabinoïden hebben. Een onderzoek uit Biological Psychiatry wees uit dat mutaties in deze receptor onder anorectische en boulimische patiënten effect hebben op "de perceptie van het eigen lichaam, de smaakbeleving, en emoties," volgens Dr. Koen van Laere, die de studie leidde. Een eerdere studie toonde aan dat door het aantasten van het endocannabinoïdesysteem bij knaagdieren, onderzoekers anorectische symptomen konden simuleren, wat volgens Dr. Andries ook onder mensen te verwachten valt.

In al zijn onderzoeken gaf Andries zijn patiënten capsules met de synthetische cannabinoïde dronabinol – de controlegroep kreeg een placebo. Hij ontdekte dat stress bij de groep die het wietextract kreeg verminderde, ("onze patiënten werden minder perfectionistisch en waren minder geneigd om af te vallen,") en hun gewicht nam na vier weken enigszins toe.Daarnaast werd er tegen de verwachtingen in een kleine toename in de fysieke activiteit gesignaleerd – wat geassocieerd wordt met 'activiteitsanorexia', een manier om – naast niet eten – meer calorieën te verbranden. Hoewel de therapie veilig bleek en goed viel, werden er geen veranderingen in het ziektebeeld aangetroffen. Oftewel, de therapie hielp niet tegen de lichaamsdismorfie, de zorgen over het gewicht, en de angst om te eten. Uiteindelijk kwam geen van de patiënten tijdens het onderzoek over hun eetstoornis heen.

Uit een van zijn andere studies kwam wel iets veelbelovends. Na een drie jaar durende klinische studie bleek dat anorexiapatiënten die een maand lang THC-capsules slikten, ongeveer een halve kilo meer aankwamen dan de controlegroep. Een halve kilo klinkt misschien niet enorm spectaculair, maar voor iemand met drastisch ondergewicht kan dat het verschil tussen leven en dood betekenen.

Als je uitgehongerd bent, gebeuren er rare dingen met je hersenen. Een beroemd onderzoek, bekend als het Minnesota Starvation Experiment, wees uit dat als mensen vijfentwintig procent van hun lichaamsgewicht verliezen, ze niet alleen ernstige emotionele stress en depressieve gevoelens ondervinden, maar ook een beperking in cognitieve vaardigheden. Patiënten konden zich niet concentreren, konden niet goed oordelen, en sommigen ervoeren hallucinaties en de wens om zichzelf pijn te doen. (Het is vastgesteld dat anorexiapatiënten meer dan vijftien procent onder een normaal lichaamsgewicht zitten.)

Als je lichaam uitgehongerd raakt, wordt de vetopslag aangesproken. Als er geen lichaamsvet te gebruiken valt, wordt het vet uit de hersenen verteerd. Je hersenen worden beetje bij beetje afgebroken, wat leidt tot warrigheid en concentratieproblemen. Voor patiënten met een eetstoornis kan dit de cyclus van een verkeerd zelfbeeld versterken. Een verschil van twee kilo kan door dit probleem al een enorme invloed hebben op hoe iemand denkt – vooral over zichzelf en over de stoornis.

Veel vormen van therapie richten zich op het verhogen van het BMI, omdat gewichtstoename een van de weinige manieren is om de manier waarop de patiënten over zichzelf denken te herstructureren. Alle bewezen behandelingen richten zich naast de wederopbouw van het fysieke aspect echter ook op het cognitieve aspect.

Dus als cannabis ervoor kan zorgen dat patiënten wat extra pondjes aan hun lijf krijgen, is het logisch dat sommige mensen het zien als de weg naar genezing. Tijdens de research voor dit verhaal sprak ik meer dan tien mensen die zichzelf hadden behandeld met wiet, en hoewel hun verhalen niet allemaal even lovend waren, was wiet voor veel van hen het enige dat ze hoop gaf op verbetering.

Een man van halverwege de twintig die in zijn tienerjaren last had van een eetstoornis, vertelde dat hij wiet zag als een "nodige ontsnapping aan mijn gevoelens." Hij rookte als hij zich op zijn slechtst voelde, en ontdekte dat het opluchtte. "Het was natuurlijk geen magische oplossing voor al mijn problemen, maar het hielp enorm in de meest duistere momenten," vertelde hij. "Wiet liet me zien dat ik me nog wél anders kon voelen."

Een andere patiënt vertelde me dat ze toen ze high was, ze vergat hoeveel calorieën ze die dag had gegeten – iets wat ze altijd compulsief bijhield. Er viel een last van haar schouders, en het liet haar beseffen dat het überhaupt mogelijk was om je calorieën niet te tellen. Iemand anders zei dat "het een combinatie van dingen was, waardoor hij genas, maar het begon bij de eerste twee à drie keer blowen – voor het eerst voelde ik weer honger."

En dan is er nog Christopher, die ooit 31 kilo woog. Hij begon wiet te roken om zijn depressie, angsten en stress tegen te gaan aan het begin van zijn strijd tegen de ziekte, en probeerde zijn eetlust ermee op te wekken. Voor het eerst sinds hij een eetstoornis had, kon hij aan iets anders denken dan calorieën, en zat hij gewoon op de bank tv te kijken en voerde hij normale gesprekken.

Het meest verrassende vond hij niet dat hij kalmer, hongeriger en minder angstig was, maar dat hij zichzelf eindelijk kon zien zoals anderen hem zagen. "Als ik stoned ben, verstommen de gedachten over hoe walgelijk ik ben een beetje," vertelde hij. Als hij high was, kon hij zichzelf zien zoals hij werkelijk was – angstaanjagend dun.

Voor Anna Demarco is het vijf jaar geleden dat ze voor het eerst wiet rookte, en ze heeft nu het gevoel dat ze aan het genezen is. Ze rookt ongeveer drie keer per dag, voor maaltijden, en voor het slapen gaan, en ze kan zo een normaal eetpatroon aanhouden.

Dr. Kim Dennis van Timberline Knolls ziet dit niet als een echte oplossing. "Als iemand afhankelijk wordt van marihuana om met een eetstoornis te kunnen leven, dan heeft ze nog steeds niet de vrijheid die iemand zonder een eetstoornis heeft. Daarvoor moeten ook de onderliggende problemen geadresseerd worden."

Anna maakt zich ook zorgen dat ze afhankelijk is geworden van de drug. "Ik kan niet eten zonder eerst te blowen, want ik heb constant last van angsten en dan ligt mijn maag gewoon in de knoop," vertelde ze. Ze heeft meerdere keren geprobeerd om te minderen, maar als ze dat doet, verliest ze haar eetlust en piekt haar angstgevoel. Toen ze een keer drie weken stopte, merkte ze dat ze weer obsessief op haar gewicht begon te letten.

Ze weet dat wiet geen permanente oplossing voor haar probleem is, maar ze schaamt zich niet voor haar afhankelijkheid, omdat het haar helpt te overleven.

Als jij of iemand uit je omgeving worstelt met depressie, suïcidale gedachten, of andere psychische problemen, neem dan contact op met Stichting Korrelatie op 0900 1450, of kijk op korrelatie.nl

Lees meer stukken over geestelijke gezondheid op onze themapagina.