Vluchtelingen namen intieme foto’s van hun tocht door Europa

FYI.

This story is over 5 years old.

Fotos

Vluchtelingen namen intieme foto’s van hun tocht door Europa

Fotograaf Kevin McElvaney gaf wegwerpcamera's aan vluchtelingen die hij ontmoette in Turkije, en vroeg ze om hun reis vast te leggen.

In december van 2015 was fotograaf KevinMcElvaney in Izmir, een Turkse kustplaats die van Griekenland wordt gescheiden door de Egeïsche Zee. Het is een populaire plek geworden voor migranten en vluchtelingen vanwege de mensensmokkelaars die hier aanwezig zijn, die hen via het water naar West-Europa kunnen brengen – zo populair dat sommige lokale winkeltjes tegenwoordig zelfs reddingsvesten verkopen, en op straat lopen verkopers met waterproof hoesjes voor smartphones te leuren.

Advertentie

Toen McElvaney rondhing op het Basmaneplein, in het centrum van Izmir, besloot hij wegwerpcamera's uit te delen aan een paar vluchtelingen die hij ontmoet had. Hij vroeg hen om hun reizen over het continent vast te leggen, en hem daarna de camera's terug te sturen in enveloppen die al gefrankeerd waren. De foto's die hij inmiddels ontvangen heeft laten een intieme en menselijke kant van de reis door Europa zien, die je in de mainstream verslaggeving over de vluchtelingencrisis maar weinig te zien krijgt – het is bijna alsof je door een fotoalbum van een willekeurige familie bladert.

Ik sprak McElvaney over zijn project RefugeeCameras en over hoe het nu met de mensen gaat die de foto's hebben genomen.

VICE: Wat inspireerde je om dit project op te zetten?
Kevin McElvaney: Ik was geïnspireerd door de verhalen van de vluchtelingen die ik in Duitsland ontmoette. Ik nam eigenlijk aan dat ze hun reizen hadden vastgelegd, maar de meesten hadden alleen maar selfies genomen met hun smartphones. Ik dacht dat het andere beelden zou opleveren als het aantal foto's dat ze konden nemen beperkt was. Daarnaast wilde ik proberen om deze uitgebreid gedocumenteerde historische gebeurtenissen op een andere manier te visualiseren. Ik realiseerde me toen dat we veel foto's nemen van vluchtelingen en continu over hen praten, maar ze zelf eigenlijk geen stem geven.

Je zegt nu dat de vluchtelingencrisis goed gedocumenteerd is, maar denk je dat die beelden wel representatief zijn? Worden de ervaringen van de vluchtelingen goed weergegeven?
Nou, een foto zoals deze – ik zou zeggen dat de grens tussen "berichtgeving" over zaken waar de wereld over ingelicht moet worden en het exploiteren van kwetsbare mensen in tragische – en tegelijkertijd heel fotogenieke – situaties vaak moeilijk te trekken is. Van sommige fotografen op Lesbos kreeg ik de indruk dat ze daar alleen maar waren om wat foto's aan hun portfolio toe te voegen; ze waren daar niet om een diepgaand verhaal te vertellen. Ik probeer zulk soort gedrag dus te vermijden.

Advertentie

Hoeveel camera's heb je uitgedeeld en waar zijn die mee naartoe genomen?
Ik heb in Izmir in Turkije wat waterproof camera's uitgedeeld, en daarna ook op Lesbos, in Athene en Idomeni. Alle camera's zijn vanaf een ander punt meegenomen op reis, en de reis van Turkije naar Duitsland is nu één keer helemaal vastgelegd. Ik heb vijftien camera's uitgedeeld en uiteindelijk zijn zeven daarvan teruggestuurd in de enveloppen die ik geregeld had. Eentje is verloren gegaan, twee camera's zijn ingenomen tijdens grenscontroles en twee zijn nog steeds in Izmir, omdat de betreffende vluchtelingen gepakt zijn door de Turkse kustwacht toen ze één van de Griekse eilanden probeerden te bereiken. Drie andere camera's en vluchtelingen zijn momenteel nog vermist.

Stonden veel mensen open voor het idee?
Ja. Bijna iedereen was door het idee gefascineerd; ik denk dat je dat ook wel af kunt zien aan hoeveel camera's ik uiteindelijk weer teruggekregen heb. Er waren maar twee vaders die niet mee wilden werken: ze hadden het al moeilijk genoeg om hun families bij elkaar te houden zonder ook nog foto's te moeten maken. Het was inspirerend om te zien hoe goed ze met de situatie omgingen. Ik sprak ze altijd minstens een uur – vaak via Google Translate – voor ik ze de camera en bijbehorende envelop gaf. Dus het eerste contact was goed, en ik spreek de meesten nu nog steeds.

Wat vond je het opvallendst aan de foto's die je tot nu toe ontvangen hebt?
Iedere keer wanneer ik een camera in mijn brievenbus aantrof, herinnerde ik me die persoon, keek ik naar hun foto's, en realiseerde ik me dat ze allemaal een andere focus hadden. Het was heel leuk om de foto's van een man die Dyab heet te zien, die alleen maar foto's had genomen van zijn zoon en vrouw. Ik had hen in een bus naar Idomeni ontmoet en het was heel duidelijk hoeveel hij om zijn familie gaf. Je kunt dat terugzien in de foto's; hij heeft vooral blije momenten vastgelegd. Eén camera had de situatie op een vluchtelingenboot vastgelegd, en een ander het moment dat zo'n boot een Grieks eiland bereikte. Van die foto's krijg ik nog steeds kippenvel.

Advertentie

Je zei net dat Dyab alleen maar blije momenten had gefotografeerd. Ik moet toegeven dat ik verbaasd was door het aantal lachende mensen op de foto's. Veel beelden die wij van de vluchtelingencrisis te zien krijgen zijn zo verdrietig en hartverscheurend, dat het makkelijk is om te vergeten dat er natuurlijk ook momenten van vreugde zijn tijdens die reizen.
Ik denk dat het menselijk is om op zoek te gaan naar positieve momenten en die te willen delen. Ze hebben allemaal zulke verschrikkelijke dingen meegemaakt, en willen nu alleen maar verder met hun leven. Als je alleen maar in het verleden zou leven, en continu verdrietig zou zijn, zou je deze reis niet aankunnen. Dat gevoel krijg ik ook altijd weer wanneer ze me sms'en vanuit hun kampen hier in Duitsland. De situatie is lang niet altijd goed, maar ze begrijpen dat Duitsland – en Europa – veel op z'n bord krijgt.

Hoe denken de mensen waarmee je gewerkt hebt over de manier waarop Europa omgaat met vluchtelingen?
In Izmir heb ik een Syrisch kunstenaarsstel ontmoet. Ze zeiden dat ze "gechoqueerd" waren toen ze Angela Merkel hoorden zeggen dat Syrische vluchtelingen welkom waren. Veel van de mensen die ik sprak waren hoopvol. Mohammad, een jongen uit Syrië, schreef in mijn notitieboekje dat hij hoopt dat er gaandeweg meer steun zal zijn voor vluchtelingen.

De mensen met wie je nog contact hebt – hoe gaat het nu met ze? Wat zijn hun plannen?
Met veel van hen gaat het goed. Ze gaan nu allerlei lange officiële procedures door en raken daar soms gefrustreerd door, maar ze zijn oké. Ze boeken allemaal veel vooruitgang in het leren van nieuwe talen. Ik heb berichten ontvangen met "Schlaf schön, gute Nacht" [slaap lekker, welterusten] en ze laten vaak zien hoe ze vooruitgaan. Maar wonen in een noodopvang betekent vaak dat je weinig privacy hebt, en daar kan je weleens gek van worden. Ik hoop dat ze snel een normale plek hebben om te wonen.

Advertentie

Hoop je dat je je publiek nog iets specifieks meegeeft met dit project?
Ik hoop gewoon dat het deze hele "crisis" een menselijk gezicht geeft, en ik hoop dat het een positievere houding kan creëren tegenover alles wat er momenteel gaande is. We moeten onze harten weer openen en op de lange termijn denken. De expositie zelf heeft een heel speciaal element: de meest prestigieuze fotografen die werk hebben gemaakt over de vluchtelingencrisis hebben me toestemming gegeven om hun foto's hier in Hamburg te exposeren, pal naast de foto's die door de vluchtelingen genomen zijn. Bezoekers kunnen de afbeeldingen vergelijken en zo een completer beeld krijgen van de hele situatie.

Bekijk hieronder meer beelden van het RefugeeCameras-project.

Bezoek Kevins website om meer te weten te komen over zijn project. De expositie van RefugeeCameras opent op 1 april om 18:00 op Warnholtzstrasse 4 in Hamburg in Duitsland.