Kleine, groene ondernemers worden genaaid door de staat

Een paar jaar geleden vroeg Rijkswaterstaat aan groene start-ups of ze alsjeblieft elektrische snelladers langs de snelweg wilden bouwen. De overheid had die eer namelijk eerst aangeboden aan de Shells, BP's en Texaco's van deze wereld, maar die hadden geen interesse. Want wie wil er nou in een elektrische auto rijden?

In 2015 is het antwoord op die vraag "ongeveer 45.000 mensen", en de Nederlandse overheid wil dat er in 2025 een miljoen elektrische auto's rondrijden. Daarvoor zijn snelladers langs de snelwegen nodig en om aan die vraag te voldoen meldden start-ups met nogal domme namen als The New Motion, MisterGreen en GreenFlux zich bij Rijkswaterstaat.

Fastned (ook al een bedrijf waarvan de werktitel blijkbaar nooit is vervangen) mocht de meeste laadstations gaan bouwen. Het bedrijf ontstond omdat Ruud Lubbers rond 2011 nogal vaak stilstond in zijn elektrische auto, die hij nergens langs de snelweg kon opladen. Zijn zoon Bart richtte toen Fastned op, om dat probleem voortaan te voorkomen.

Alles aan Fastned is precies het cliché type start-up dat je verwacht als je aan start-ups denkt. Het kantoor in Amsterdam heeft een dj-tafel, een strand en (behalve de directeur) bijna niemand van boven de veertig. Op hun tankstations, of dus eigenlijk oplaadstations, liggen zonnepanelen en alles werkt op groene stroom. Je kunt er elk type elektrische auto opladen, en alles werkt uiteraard via een app.

Maar Michiel Langezaal, de medeoprichter van Fastned, is twee jaar na het winnen van de 201 locaties behoorlijk kwaad. "Het is heel vervelend dat de staat met knikkende knietjes alles voor de grote oliebedrijven doet, maar niet voor ons," vertelt hij me in hun kantoor. "Het lijkt hier wel een maffiastaat."

Blijkbaar is er iets grondig misgegaan.

De grote tankstations hadden decennialang het alleenrecht op serviceplaatsen langs de snelweg. Toen ze dat dreigden te verliezen klaagden ze Rijkswaterstaat aan. De rechter besloot in december 2014 dat elektriciteit geen 'brandstof' is, en dat Rijkswaterstaat dus vergunningen mocht geven aan groene ondernemers en hun laadstations.

Fastned was hier blij om, maar de vreugde duurde niet heel lang. Het bleek dat twaalf pomphouders opeens tóch zelf een laadpaal wilden neerzetten, precies op plekken waar Fastned ook al een station had. Tot grote verbazing van alle groene initiatiefnemers kregen ze daar van Rijkswaterstaat ook nog eens een vergunning voor.

Een flinke tegenvaller voor de bedrijfjes met alleen oplaadpalen, want waarom zou een mens in godsnaam nog honderd meter verderop bij Fastned gaan staan als je ook bij een normaal tankstation terecht kan voor je stroom (en je koffie, pornotijdschriften, saucijzenbroodjes en autodrop, uiteraard).

Een woordvoerder van Rijkswaterstaat beantwoordde die vraag met dat het nou eenmaal mocht, dat belanghebbenden bezwaar konden indienen en dat die op de hoogte gesteld zijn. Fastned wist van niks. Op de vraag of Fastned dan geen belanghebbende was, kon Rijkswaterstaat geen antwoord geven.

Langezaal van Fastned wel. Zijn bedrijf heeft nu een enorm probleem. Het heeft namelijk een soort aandelen uitgegeven voor het grote publiek, in de tijd dat ze de enige met elektriciteit dachten te zijn. Voor een tientje kan iedereen een 'certificaat' kopen en op die manier geld investeren in de start-up.

En zo moet hij toezien hoe tankstations een veel betere concurrentiepositie hebben dan zijn bedrijf: "Als we nou nog biogas en biologische broodjes mochten verkopen hadden we misschien nog op kunnen boksen tegen die grote tankstations. Maar dat mag niet eens." Dat was namelijk een voorwaarde die Fastned te horen kreeg, nadat Rijkswaterstaat had toegezegd dat ze laadstations mochten bouwen.

De grote oliemerken mogen dus sinds begin dit jaar niet alleen benzine, een toilet, koffie en drop aanbieden, maar óók elektriciteit. Dus wat is dan nog de meerwaarde van Fastned, waar je niks anders kan dan een beetje verveeld voor je uit staren en wachten tot je batterij is opgeladen?

"Rijkswaterstaat zou ons juist moeten helpen in plaats van ons zo kapot te maken," zegt Langezaal. "Ze gedragen zich als een stelletje angsthazen, door de oliebedrijven zo te helpen. Het zijn beleidsmakers die vast zitten in ouderwetse denkpatronen en niks snappen van concurrentie."

Een collega van hem bij Fastned vertelt over een keer dat ze bij een VVD-kamerlid op bezoek waren, en de aantekeningen van hun gesprek werden gemaakt met een pen met het Shell-logo erop.

Het lijkt erop alsof Rijkswaterstaat niet echt rekening heeft gehouden met het feit dat het plan voor meer duurzaamheid vooral een concurrentiestrijd zou worden. De Nederlandse regering – de VVD voorop – wil dat duurzaamheid door de markt wordt geregeld. Misschien valt daar iets voor te zeggen, maar als oude partijen alles mogen en nieuwe partijen ongeveer niks, dan is er niks eerlijk aan die markt.