Kroniek van een aangekondigde rel

Vooraf werd breed uitgemeten dat er extra beveiliging zou zijn bij de lezing van schrijver en historicus Tom Holland over zijn nieuwe boek over Islam in De Balie woensdagavond. Nu.nl had een interview met Holland een lichtelijk tendentieuze kop meegegeven (‘Te voorzichtig over islam en Koran’ ), [Geenstijl](http://[http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2012/02/tevoorzichtigmet_islam.html ]) had Hollands lezing daarna ingezet om de roze verontwaardigingsmachine aan te zwengelen en de vorige keer dat er in de Balie iemand over de islam sprak kwamen de jongens van Sharia4Belgium langs om amok te maken. Tom Holland zelf zei precies wat bijna-geliquideerde intellectuelen altijd zeggen; “Ik denk dat het wel zal meevallen.”

Alle planeten leken dus op een rij te staan voor een fikse rel. We besloten  naar de Balie te trekken. We kunnen je vertellen: aan het eind van de avond voelden we ons bekocht. Wat een wanvertoning!

Hier begon de lezing van Tom Holland. In zijn nieuwe boek, Het Vierde Beest, beschrijft de Brit de ontstaansgeschiedenis van de islam. Het boek is de vierde in een reeks historische werken over de overgang van de Oudheid naar de Middeleeuwen. Eerder beschreef Holland de val van het Romeinse rijk, maar in dit boek onderzoekt Holland de opkomst van de islam. In zijn lezing had hij het veel over de vraag hoe het kan dat de Islam na de dood van Mohammed in enkele tientallen jaren een wereldrijk werd. De Romeinen deden er honderden jaren over om een dominant rijk te stichten, dus hoe kan het dat de Mohammedanen dat volgens de overlevering in slechts een paar decennia deden? Klopt er iets niet aan de geschiedschrijving, of zijn er andere kwesties waar we geen weet van hebben?

Zulke genuanceerde zaken besprak Holland, waarbij hij geen een keer in de rede werd gevallen door een hyperventilerende islamcriticus of woedende moslim. En telkens hield hij zijn verhaal perfect in balans met zorgvuldig geplaatste grapjes, zoals toen hij zei dat Mohammed aardig was voor katten, of toen hij zei dat Mohammed gewoon een midlifecrisis doormaakte ten tijde van zijn inzicht. Op sommige plekken grinnikte iemand, maar niemand werd boos, want het kon immers zo zijn dat Mohammed een midlifecrisis had – daarbij legde Holland ook uit, dat het moeilijk is iets zinnigs over Mohammed’s leven te zeggen vanwege het 200-jarige gat aan informatie dat vlak na zijn vermoedelijke bestaan ligt.

Het was teleurstellend. Waar was de islamkritiek? Waar waren de protesterende moslims? Er was toch extra beveiling ingeschakeld? Hoe kan een journalist zo zijn werk doen, zonder enig conflict of heftigheid om te beschrijven?

Holland vertelde verder dat de Koran een werk is dat zeer duidelijk literair beïnvloed is door verhalen uit het Oude en Nieuwe Testament. Zo vinden we het verhaal van Lot die aan de vernietiging van Sodom en Gomorra ontsnapte in gewijzigde vorm terug in de Koran. Zo beschouwd zou het volgens Holland inderdaad een wonder zijn als Mohammed een analfabeet was: die verhalen zouden hem dan wel door engelen ingegeven moeten zijn. Boring!

Even leek het spannend te worden, toen Holland zei: “De biografieën over Mohammed worden uitgebreider naarmate hij langer dood is. Pas na enkele generaties na zijn dood verschijnen de eerste biografieën, en in de eeuwen daarna volgen er velen, die alsmaar meer details over Mohammeds leven weten te vertellen. Het geloof dat er in mekka vanuit het niets ineens een rijke monotheïstisch religie ontstond, lijkt dus minder aannemelijk. De islam moeten we zien als een meer, waarin de rivieren van het Christendom, Jodendom en Zoroastrisme uitmonden. Het ritueel van vijf keer per dag bidden bijvoorbeeld werd eerder al in Zoroastrisme toegepast.” Dat was op zich vrij pikant, want het gaat in tegen de moslimleer die stelt dat Mohammed in visioenen het woord van Allah geopenbaard kreeg, en we zetten ons schrap voor een verrassingsaanval van een doorgedraaide jihadist, maar niemand in het publiek vertrok een spier.

Nadien gingen we toch maar even naar het signeerstandje, omdat Emma daar een opstootje meende te zien opbloeien. Maar het waren gewoon mensen die zich verdrongen in de rij, met in hun armen stapels van het boek dat Tom hen zo kundig aan had geraden. “Can you sign this for my brother in law, Gert?” vroeg de fan vooraan. “Of course” zei Tom. “G-E-R-T.” Stilletjes vervloekten we de media, die ons altijd weer lijken voor te liegen. Hadden we daar nou een hele avond op zitten wachten? Interessante feiten en een genuanceerd verhaal over een van de belangrijkste religies ter wereld? Bah.

(Excuses voor de foto’s. Het blijkt toch een vak te zijn)