Kunnen mannen en vrouwen echt gewoon vrienden zijn?

De film When Harry Met Sally is vooral bekend om de beruchte scène waarin Meg Ryan in een restaurant kermend een orgasme faket. Maar veel mensen kennen de film ook vanwege de beroemde bewering dat mannen en vrouwen niet gewoon vrienden kunnen zijn.

Harry: Je beseft wel dat we nooit vrienden kunnen worden toch?
Sally: Waarom niet?
Harry: Nou, ik bedoel – en hiermee probeer ik je niet te versieren of zo – dat mannen en vrouwen nooit vrienden kunnen zijn omdat seks altijd tussen ze in zal staan.

Dat Harry en Sally later een stelletje worden, bevestigt dat idee. Een vriendschap tussen een heteroseksuele man en vrouw zal altijd doordrenkt zijn met seksuele of romantische behoeftes. Maar het originele einde van When Harry Met Sallywas gecompliceerder en eerlijker. Scriptschrijver Nora Ephron wilde niet dat Harry en Sally geliefden zouden, maar dat ze vrienden zouden blijven. Ze zouden een beetje uit elkaar groeien en elkaar na jaren weer tegenkomen op straat. Het script werd uiteindelijk aangepast omdat een romantisch einde beter zou scoren bij het grote publiek. Zo groeide er een hele generatie op die gelooft dat echte vriendschap tussen mannen en vrouwen niet bestaat.

Dat mannen en vrouwen niet bevriend kunnen zijn, is geen nieuw idee. When Harry Met Sally zette het idee met humor op de kaart, maar als we de geschiedenis induiken, zien we er in de middeleeuwen ook al zo over werd gedacht. De theoloog Thomas Aquinas verkondigde toen al dat mannen en vrouwen nooit vrienden zouden kunnen zijn. "De vrouw is defect en onvolmaakt, omdat de actieve kracht van het mannelijke zaad neigt een perfect evenbeeld te creëren van het mannelijke geslacht. De creatie van een vrouw komt voort uit een defect in die actieve kracht, uit materiële onpasselijkheden of uit externe factoren zoals een vochtige zuiderwind," schreef Aquines in 1485 in het slaapverwekkende Summa Theologiae. Als je Aquinas en zijn natte winden (niet de queef) moet geloven, kunnen vrouwen en mannen inderdaad geen vrienden zijn. Een vriendschap is immers een relatie tussen gelijken.

Een film van een paar decennia oud – of een boek uit de middeleeuwen – zegt natuurlijk weinig over de daadwerkelijke verhoudingen tussen mannen en vrouwen, maar veel mensen worden er toch door beïnvloed.

Verbazingwekkend genoeg vinden mijn mannelijke vrienden en collega's het lastig om met mij te praten over hun vriendschap met mij. Maar ik bleef doorzetten en bleef mijn vriend Alex* er tijdens de lunch over lastigvallen.

Als ik de opname van ons gesprek terug luister, hoor ik het ongemak in zijn stem. Ik snap wel waarom. Met een omweg vraag ik hem immers om op te biechten of hij weleens seksuele gedachtes heeft over zijn vrouwelijke vrienden, en dan vooral over mij. Gelukkig lult hij zich er goed onderuit.

"Ik weet het niet zo goed," mompelt Alex, terwijl hij over zijn woorden struikelt. "Ik denk dat ik meisjes wat meer vertrouw, vooral doordat ik naar een middelbare school ging waar alleen jongens opzaten. Het is ook saai om alleen met jongens te hangen die alleen maar over dingen als sport kunnen praten."

Ik vraag hem of hij het raar vindt dat sommige mannen geen vrouwelijke vrienden hebben. "Ik denk het? Dat betekent dus dat je niet kan omgaan met de helft van de wereldbevolking. Misschien denken jongens dat anderen hen een watje vinden als ze ook met meisjes omgaan." Alex kijkt me met een gepijnigde blik aan. "Heb je zo genoeg voor je stukje?" Ik heb medelijden met hem en laat hem verder lunchen.

Volgens professor Sandra Faulkner van de Bowling Green University is het onzin dat mannen en vrouwen geen vrienden kunnen zijn. "Het maakt allemaal onderdeel uit van een heteronormatief script," legt ze uit. "Als je van dat script uitgaat, dan zou je telkens dat je denkt aan een man en een vrouw die samen zijn, ervan uitgaan dat dat in een romantische setting is. Dat komt door dat script. Maar veel van ons gaan niet van zo'n script uit."

Faulkner is een expert op het gebied van gender en seksualiteit. Ze legt uit dat het idee achter dat script is te herleiden uit het idee dat een heteroseksuele relatie tussen een man en een vrouw de hoogste vorm is van sociale interactie. "Het is gebaseerd op de veronderstelling dat iedereen heteroseksueel is; dat romantische relaties belangrijker zijn dan je andere relaties. Het is een cultidee van de romantiek – het idee dat een romantische relatie alles is wat je nodig hebt."

Maar in het echte leven hoeft een relatie met iemand dat niet te zijn. Een oprechte en langdurige vriendschap tussen een man en een vrouw kan een romantische relatie overstijgen. "Dat ik beste vrienden werd met mijn eerste vriendinnetje bewees voor mij dat jongens en meisjes ook vrienden kunnen zijn zonder dat er geneukt wordt," vertelt mijn collega Nick. "Na jaren elkaar intens te haten, werden we plotseling weer vrienden. Ik hou nu nog net zo veel van haar als vroeger, maar dan zonder de romantiek van vroeger."

Niet iedereen is even positief over vriendschappen tussen mannen en vrouwen. "Je moet er maar eens naar kijken vanuit de evolutionaire biologie," zegt een andere collega, Brian. "Statistisch gezien is het gewoon niet productief om een non-seksuele relatie te hebben met iemand van de andere sekse. Natuurlijk hebben vrouwen nog wel een non-seksuele rol in de patriarchale hiërarchie. Maar kunnen we voortplanting echt uitsluiten bij mannen en vrouwen van dezelfde leeftijd of sociale afkomst?"

Het idee dat alles door onze biologie is bepaald zit me toch niet helemaal lekker, maar ik wilde beide kanten van het verhaal horen. Daarom zocht ik contact met April Bleske-Rechek, een evolutionair psycholoog aan de universiteit van Wisconsin, die kort geleden een onderzoek naar de vriendschap tussen mannen en vrouwen publiceerde.

"We vroegen mannen en vrouwen om na te denken over een vriend van het andere geslacht waar ze geen romantische relatie mee hadden," legt ze uit. "Daarna vroegen we hen om die persoon te beschrijven: is hij/zij gewoon een vriend, is hij/zij iemand waar je op valt, of allebei? Er waren meer mannen die hun vrouwelijke vrienden omschreven als iemand tot wie ze zich aangetrokken voelen."

Bleske-Rechek legt uit dat culturele antropologen ook ontdekten dat mannen en vrouwen in traditionele stammen geen platonische vriendschappen meer hebben nadat ze een vruchtbare leeftijd bereiken. "Mannen en vrouwen die geen familie of romantische partners zijn, zijn potentiële romantische partners," zegt ze. In haar data ziet ze dat "mannen de neiging hebben om de seksuele bedoelingen van vrouwen te over-interpreteren. Vrouwen kunnen één ding bedoelen, maar als ze dubbelzinnige signalen uitzenden, kunnen mannen het anders opvatten."

Toch denkt Bleske-Rechek wel dat mannen en vrouwen gewoon vrienden kunnen zijn, zolang ze maar eerlijk en open tegenover elkaar zijn. " Ze moeten allebei duidelijk zijn over hun bedoelingen," zegt ze. "Als je graag met iemand omgaat en je vindt diegene aantrekkelijk, dan kan je diegene toch onbewust proberen te versieren. Maar mijn onderzoek laat ook zien dat die aantrekkingskracht tussen vrienden niet wederzijds hoeft te zijn. Direct je gevoelens en verwachtingen van een relatie opbiechten aan de persoon in kwestie zou een oplossing kunnen zijn."

Het hoeft niet meteen een probleem te zijn als je je platonische vriend sexy vindt, zelfs niet als het af en toe tot een versierpoging leidt als je dronken bent. "Ik heb wel een paar vrienden waarvan ik denk dat zij mij leuk vinden," vertelt mijn sexy vriend Tim. "Wie weet. Misschien straal ik ook bepaalde signalen uit," zegt hij. "Het ligt in de menselijke aard om te flirten, maar het is bijna onmogelijk om daaruit af te lezen of het ook echt iets betekent." Kort nadat we ons gesprek hebben afgerond, stuurt Tim me een facebookberichtje waarin hij nog wat laatste antropologische wijsheid met me deelt: "Menselijke wezens zijn wel ingewikkeld hè?"

Om tegenover anderen eerlijk te zijn over je gevoelens moet je ook eerlijk zijn tegen jezelf. "Een goede manier om erachter te komen of je alleen vrienden bent, zonder romantische aantrekkingskracht, is om te kijken of je jaloers wordt als ze iets doen met anderen," legt mijn vriend Adam uit. "Als jij iemand regelt tijdens een avondje stappen, vind ik het vooral vervelend dat ik in mijn eentje een taxi moet nemen en het volle pond betaal." Hij is even stil. "Al moet ik ook vaak voor de taxi betalen als je niet met een gast mee naar huis gaat." (Dit is niet waar.)

Een van de redenen waarom we denken dat mannen en vrouwen geen vrienden kunnen zijn, is omdat het ons geleerd is om op zoek te gaan naar romantische mogelijkheden binnen onze vriendengroepen. Dan belanden we weer bij Faulkner's cultidee van (heteroseksuele) romantiek. "Zeker voor vrouwen," beargumenteert Faulkner, "bestaat er een beeld dat je per se een romantische relatie moet hebben. De popcultuur bevestigt dat beeld." Bijvoorbeeld door een show zoals Friends, waarin de hoofdpersonages onderling relaties hebben. Maar als je vooral in je vriendengroep gaat zoeken naar geliefden loopt dat vaak net zo geweldig af als scriptschrijvers je willen doen geloven. "Anderhalf jaar geleden had ik wat met een goede vriendin van me," vertelt Tim. "Dat werd een fucking nachtmerrie en het was ontzettend moeilijk om daar overheen te komen."

Als er een moraal van dit verhaal is, los van het feit dat al mijn mannelijke vrienden niet verliefd op me zijn, is het dat mannen en vrouwen wel degelijk vrienden kunnen zijn. Of je nou neukt met je vrienden of niet, menselijke wezens zijn inmiddels biologisch ver genoeg ontwikkeld dat het uitwisselen van lichaamssappen niet altijd slecht is. Het is alleen lang niet altijd nodig. Loopt neuken met je vrienden toch slecht af, maak je ook dan geen zorgen – dan zoek je gewoon nieuwe vrienden.

*De namen zijn gefingeerd.

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.