Maori-vrouwen vertellen over hun heilige kintatoeages

Toen Nieuw-Zeeland in de negentiende eeuw een Britse kolonie werd, verdween de heilige Maori-traditie 'moko kauae': vrouwen die hun gezicht tatoeëren. Maar momenteel is er een heropleving gaande van deze kunstvorm, dus vroegen we een aantal vrouwen hoe het is om je identiteit op je gezicht te stempelen.

Maori-vrouwen zien de moko kauae, het tatoeëren van hun gezicht, als een manier om hun ware identiteit te laten zien. Zo'n tattoo, een moko, zit volgens hen bij vrouwen altijd al diep van binnen. Met het tatoeëren breng je de moko simpelweg aan de oppervlakte.

De traditionele gezichtstatoeage is bezig met een comeback in Nieuw-Zeeland. Zelfs een van de parlementsleden, Nanaia Mahuta, draagt een moko kauae.

"Het is voor mij een manier om mijn identiteit en hoogtepunten van mijn leven vast te kunnen leggen," vertelt Nanaia (foto hieronder) aan Broadly. "Wie ik nu ben, waar ik vandaan kom en wie ik wil later wil zijn. Er kwam een soort kalmte over me heen toen ik hem liet zetten. Alsof hij er altijd al was geweest."

Nanaia liet de moko zetten op de sterfdag van haar vader. Het ontwerp is gebaseerd op de patronen van haar stam, Ngāti Maniapoto. Ze hoopt haar driejarige dochter ermee te inspireren. "Als een jonge Maori-vrouw geloof ik dat alles waar je van droomt binnen handbereik is. Ik wil dat mijn dochter weet dat alles mogelijk is."

Nanaia was emotioneel toen ze voor het eerst met een moko het parlement binnenkwam. "Ik voelde zoveel trots van de andere Maori-vrouwen," herinnert ze zich. "Mensen kijken anders naar je. Het is een culturele stempel die ik overal uitdraag."

De gezichts- en lichaamstattoos van de Maori worden Tā moko genoemd. Deze eeuwenoude kunstvorm komt oorspronkelijk uit het westen van Nieuw-Zeeland (Polynesië). Met een soort beitel – een uhi – drukken ze de ingewikkelde patronen in de huid. De inkt wordt daarna in deze inkepingen gewreven. Iemands sociale status en familiegeschiedenis kun je aflezen van de Tā moko. Maori geloven dat je door het zetten van de tattoo in de geestelijke wereld van je voorouders terechtkomt. Na het zetten zou je als herboren terugkomen.

In het boek Moko vertelt historicus Michael King dat het laten zetten van de moko daarom een soort toegangsritueel is, de overgang van Maori-meisje naar Maori-vrouw.

Toen Nieuw-Zeeland in 1840 door de Britten werd gekoloniseerd, verdwenen de Maori-tradities naar de achtergrond. Maori-experts werden verboden en kinderen mochten de taal niet meer spreken op school. Aan het einde van de 21eeeuw droeg bijna niemand meer een moko, op een paar oude vrouwen na. De gezichstattoo werd daarna vooral geassocieerd met bendes en criminaliteit.

Rond de jaren tachtig veranderde dit. De Maori-cultuur werd weer nieuw leven ingeblazen en zowel oude als jonge vrouwen hielden zich weer bezig met de eeuwenoude gebruiken. Pip Hartley, een Tā moko-artiest van 33, behoort tot die nieuwe generatie. Toen ze 18 was, reisde het land af om te leren over de eeuwenoude kunstvorm. Afgelopen jaar opende ze haar eigen tattooshop in Auckland, Karanga Ink.

Het laten zetten van een moko is een ontzettend persoonlijk proces, vertelt Pip aan Broadly. "Ik begin meteen met tekenen. Het voelt als een uitwisseling van wairua (energie). Ik volg de lijnen van het lichaam, want die vertellen hun eigen verhaal. Voor veel mensen werkt de ervaring transformatief. Als ze hun moko zien, dan zien ze hun eigen verhaal en het verhaal van hun voorvaderen."

Volgens Pip voelt een vrouw zelf aan wanneer ze klaar is voor haar moko kauae. "Het is voor haar een manier om haar cultuur uit te dragen. Zo voelen ze een diepere connectie met hun voorvaderen. Natuurlijk zijn er ook sceptische mensen die het niet helemaal begrijpen. Daarom moet je sterk in je schoenen staan om er een te nemen. De vrouwen die een moko laten zetten, hebben veel zelfvertrouwen. Ik kan zelf ook niet wachten tot ik me klaar voel om een moko te laten zetten."

Jude Hoani zegt dat ze met haar moko eindelijk kan laten zien wie ze is. "Ik heb een gezicht dat mensen vaak niet kunnen plaatsen," vertelt ze Broadly. "Op deze manier kon ik laten zien wie ik ben in dit land. Ik wilde het al 20 jaar en heb hem vorig jaar laten zetten."

Jude (foto hieronder) had het er vaak over met haar man. "Hij wou niet dat ik er een nam. Maar ik vond dat hij daar niks mee te maken had." Haar neef Gordon, een Tā moko-artiest, plaagde haar al jaren. "Wanneer kom je nou eens bij mij in de stoel zitten?" Toen haar oudere broer overleed aan een nierziekte, stond haar beslissing vast. "We hadden een hechte band. Toen ben ik bij Gordon in de stoel gaan zitten."

Volgens Jude deed het geen pijn om de tattoo te laten zetten. "Ik zou het eerder oncomfortabel noemen. Een partje sinaasappel in mijn mond om me er doorheen te helpen en klaar is kees." Op haar kin staat iets dat een beetje op een uil lijkt. Volgens de Maori-traditie is de uil haar beschermdier. Haar kin is versierd met patronen uit haar stam, Ngāpuhi.

Sinds ze de gezichtstattoo heeft, voelt Jude zich zichtbaarder. "Mensen die ik nog nooit gesproken heb, vragen nu naar mijn tattoo. Ze kijken naar me, ze zien me, ze zien mijn gezicht en ze kijken me in de ogen."

"Ik sprak een Pākehā-vriendin (witte Nieuw-Zeelander) van mij. Zij is in de zeventig en heeft het gevoel dat ze onzichtbaar is als ze over straat gaat. Zij wijt dat aan haar leeftijd. Dankzij deze moko heb ik dat gevoel helemaal niet."

Voor de 84-jarige Benita Tahuri (foto hieronder) was het nemen van de moko geen overhaaste keuze. Zij, en bijna alle vrouwen die we spraken, dacht er al haar halve leven over. "Diep vanbinnen wilde ik er altijd al een. Inmiddels had ik al zo veel meegemaakt in mijn leven, zoveel veranderingen. Na veel wikken en wegen wist ik dat ik het moest doen," vertelt ze. "De moko staat voor mij voor genezing, reflectie, emancipatie en identiteit. De moko laat de hele reis zien die je hebt gemaakt."

"Sommige mensen vinden dat je een moko moet verdienen, dat niet iedereen er zomaar een mag nemen," legt Benita uit. "Maar ik denk dat je recht op een moko hebt als je als een Maori bent geboren. Als het goed voelt, houdt niemand je tegen. Vroeger had iedereen er een, maar tegenwoordig vinden mensen het vreemd. Wij eisen dit geboorterecht nu weer op.

Benita groeide op in Wairoa, een klein dorpje in het noorden van Nieuw-Zeeland. In de kroeg was een strikte scheiding: achterin zaten de Maori en voorin de Pākehā (blanken). Maori werd er niet gesproken. Toen ze verhuisde naar de grote stad, stuurde ze haar dochters Honey (23) en Anaheara (25) naar Maori-scholen. Zij dragen nu allebei hun eigen moko.

"Ik wilde graag dat ze de moko zagen als een normaal onderdeel van hun leven," legt hun moeder uit. "Het maakt echt onderdeel uit van hun leven. Het is geen tattoo die je onder je kleding kan verbergen. De moko is een onderdeel van jezelf en je identiteit. Het laat zien wie je bent."

Toen ze de tattoo liet zetten, voelde Drina Paratene geen pijn maar een soort rust. "Ik had me er mentaal op voorbereid," vertelt de 52-jarige (foto hieronder). "We zeiden onze karakai (gebeden) voordat we begonnen. Ik had verwacht dat het heel pijnlijk zou zijn, maar het viel reuze mee."

Pip Hartley tatoeëerde Drina op de vloer in haar huis. Pip gebruikte hiervoor de uhi, de traditionele beitel. Vroeger was deze gemaakt van bot, maar tegenwoordig gebruikt Pip een naald voor de hygiëne. Ze brengt wel later handmatig de inkt in de huid, op de traditionele manier.

"De uhi zorgde ervoor dat ik me meer verbonden voelde met mijn voorouders en hun ervaringen," vertelt Drina. "Uiteindelijk heb ik zes uur op de grond gelegen, maar ik heb geen pijn gehad."

Drina maakt deel uit van de Kōhanga Reo, een politieke beweging die zich inzet voor de Maori-taal. "Ik wilde graag deel uitmaken van de beweging van vrouwen die deze moko kauae draagt. Zo hoop ik het gebruik weer nieuw leven in te blazen zodat we het kunnen normaliseren in onze maatschappij," vertelt ze. Drina's moko staat symbool voor de drie waardes die ze in haar leven wil uitdragen: tika (eerlijkheid en integriteit), pono (het geloof in spirituele krachten) en aroha (liefde)."Deze waarden wil ik overbrengen op mijn kinderen en kleinkinderen," vertelt ze. "Mijn moko kauae laat zien dat ik een doel in het leven heb."

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.