Mea Dols de Jong maakte een documentaire over de single ladiestraditie van haar familie

​If mama ain't happy, nobody's happy is de afstudeerfilm van Mea Dols de Jong (26). Hij draait nu op het IDFA, dat nog duurt tot 30 november en zich op en om het Rembrandtplein afspeelt. Mea's moeder vindt dat een relatie met een man een tijdelijk iets is, en ook de vrouwen van de drie generaties voor moeder Laura hebben er nooit een langdurige relatie op nagehouden. Voor haar documentaire interviewt Mea haar moeder over deze familiegeschiedenis van zelfstandige vrouwen, en vraagt ze zich af of deze traditie zich via haar zal voortzetten.

VICE: Je afstudeerfilm is geselecteerd voor het IDFA. Dat is een hele eer, toch?
Mea Dols de Jong: Er is een studentencompetitie als onderdeel van het festival waarin meerdere films zitten van studenten, maar mijn film is daarnaast geselecteerd voor de Volkskrantdag, een ander programmaonderdeel van het IDFA. Daarvoor werden vijf documentaires geselecteerd uit de meer dan driehonderd films die je op het festival kunt zien, dus dat ik daarbij zit is te gek.

Je film gaat over de vier generaties vrouwen in jouw familie die er een 'manloze traditie' op nahielden. Was je betovergrootmoeder echt bewust single? Dat lijkt me bijzonder voor die tijd.
Nee, ze was dat niet bewust inderdaad. Zij werd verlaten door haar man. Ze had vijf kinderen en haar echtgenoot was diamantslijper. Op een dag heeft hij een zak diamanten gestolen en is hij naar New York vertrokken. Financieel moest ze toen plotseling onafhankelijk worden. Haar kinderen werden aan het werk gezet en zelf had ze meerdere baantjes tegelijk, onder andere als garderobejuffrouw in Carré.

En dat beviel zo goed dat haar dochter, jouw oma én jouw moeder die lijn doorzetten?
Van mijn overgrootmoeder weet ik niet precies hoe het zat. Ze was wel getrouwd, maar haar man overleed al op jonge leeftijd en daarna bleef ze alleen. Mijn oma is wel bewust gescheiden; ze was te jong getrouwd en haar huwelijk werkte gewoon niet. Daarna belandde ze in de vrijgevochten Amsterdamse scene, waarin vrouwelijke onafhankelijkheid een ideaal was. En mijn moeders relaties hebben nooit langer geduurd dan een jaar of vier. Ik kwam er tijdens het maken van de film achter dat mijn vader en zij helemaal niet tot mijn zevende jaar 'gelukkig' bij elkaar waren geweest, maar dat het al veel eerder was stukgelopen - al toen ik twee was.​

Denk je dat ze liever haar hele leven bij één man was gebleven?
Ja, misschien wel. Maar ze heeft ook haar leven zo ingericht dat dat bijna niet mogelijk is, ze beslist alles alleen.

Een film maken over je eigen familie, leverde dat geen problemen op?
Ik heb er eigenlijk ook wel veel aan gehad. Voor mij gaat de film niet per se over zelfstandige vrouwen, maar vooral over het emanciperen van je moeder – over de moeder-dochterrelatie en hoe je die moet ontgroeien. Ik snap nu dingen beter omdat ik de personages, waaronder mijn moeder, helemaal moest construeren: wie is zij en waarom doet ze dingen zo en zo?

En waarom leeft je moeder zonder man?
Ze leerde van haar moeder en oma dat ze financieel onafhankelijk moest zijn, en vooral niet kwetsbaar. In die zin is ze wel een harde vrouw. Na een testviewing van een eerdere versie zeiden allemaal mensen: "Wat erg voor je dat dat jouw moeder is." Toen wist ik dat ik nog een hoop moest veranderen, dat ik haar moest introduceren aan de kijker. Ik ken mijn moeder natuurlijk al, ik kan de context duiden.

Vind je dat het idee van zelfstandige vrouwen hand in hand gaat met het niet samenzijn met een man?
Nee, maar wel met financiële onafhankelijkheid. Maar dat kan volgens mij ook mét een relatie.

Ben jij nu gedoemd om alleen te blijven?
Mijn moeder denkt van wel. Dat zegt ze ook in de film, dat het wordt doorgegeven.

Heb je eigenlijk een vriend?
Tijdens de research nam ik op een gegeven moment de lijst van ex-vriendjes van mijn moeder door. Voor de film heb ik die later allemaal geïnterviewd. Op dat moment werd ik helemaal depressief, ik vond mezelf in het licht van haar geschiedenis echt veel te preuts. Ik heb het die avond op een zuipen gezet in de kroeg, en, je raadt het al, toen heb ik mijn geliefde ontmoet. Romantisch hè?

Spannend, vooral natuurlijk hoe lang dat gaat duren. Iets anders: als je film op het IDFA draait, verdien je daar dan genoeg geld mee om ervan te kunnen leven?
Nee, het verdienmodel van de documentairewereld is ruk. Ik weet niet of er iemand rijk wordt van de kaartverkoop van mijn film, maar ik krijg daar niks van. Geselecteerd worden voor het IDFA helpt wel om je film te promoten voor andere festivals, het is een soort stempel die zegt: goed gedaan.