NEDERWIEDEWIEDEWIEDEWIET

Nederwiet kan net zoveel opbrengen als goud. Daarom zijn er volgens schattingen van de politie zo'n 40.000 Nederlanders die het kweken. Illegaal dus, ondanks het feit dat coffeeshops wel marihuana mogen verkopen. Dit gedogen zorgt voor een impasse, waarbij kwekers en coffeeshophouders in het nauw worden gedreven door een dubieuze regelgeving. Deze situatie inspireerde documentairemakers Maaik Krijgsman en Hans Pool tot de filmische documentaire Nederwiet de Moevie, die valt te zien als je op 25 april om 20:55 uur op knopje 2 van je afstandsbediening drukt. Hoewel de problematiek die de film behandelt niet nieuw of onbekend is, is de toegang die de makers van de film achter de schermen van wiettelers kregen ongeëvenaard. En dat is tof. Het interview dat we met Maaik hadden valt hieronder te lezen.

Vice: Jullie zijn publiekelijk in de illegale praktijk gedoken. Gaan jullie in de problemen komen als de film uitgezonden wordt?
Maaik Krijgsman: Dat weet ik niet. Ik denk het niet. We hebben in de film voorgelegd aan de politie dat we 16 planten hebben geteeld. Ze zeiden dat we officieel een criminele organisatie zijn. We hebben met iedereen die we in de afgelopen drie jaar gefilmd hebben een heel goede band, ook met de politie. Die vindt het juist fijn dat we een documentaire maken die meer zicht geeft op de praktijken in de wietbranche. Want het gaat de laatste tijd er steeds onhoudbaarder aan toe. Er komt steeds meer hebzucht en geweld bij kijken.

Waar komt die ontwikkeling vandaan, denk je?
Eén van de hoofdpersonen in de film vertelt dat veel oude liefhebbers, die ooit vanuit een passie voor het plantje zijn begonnen met de handel, zijn gestopt met kweken omdat de risico's te groot worden. Ze zijn hun huurhuis kwijtgeraakt of staan duizenden euro's in het rood bij NUON door naheffingen. Ze worden vervangen door groepen hardere kerels die het echt voor het geld doen en daarbij geweld niet schuwen.

Hoe gewelddadig gaat het er aan toe in die onderwereld?
Iedereen in de business heeft op een of andere manier wel met geweld te maken gehad. Ook Doede – iemand die uit enkel uit liefde het plantje kweekt. Hij is meer dan eens bedreigd door lui die 'zaken' wilden doen. Zo vertelde hij ons dat drie mannen in bivakmutsen met een pistool bij hem thuis kwamen. De politie liet ons ook foto's zien van mensen die met elektroshock wapens en strijkijzers gemarteld zijn. Of iemand die naakt ondergetapet is daarna vermoord. En coffeeshophouders vertelden hoe zij zijn overvallen met mitrailleurs. Gruwelijk is het.

Omdat het zoveel geld oplevert?
Ja, er gaat veel geld in om. Alles wat je verbiedt, wordt meer waard. Dus is het aantrekkelijker om erin te handelen; het is een vicieuze cirkel die in stand wordt gehouden. Een teler krijgt nu voor een kilo zo'n €3500,-. Als de teelt gelegaliseerd zou worden, en bijvoorbeeld shophouders hun eigen wiet mogen telen, zou een kilo wiet volgens een coffeeshopeigenaar die we spraken uiteindelijk tussen de €500,- en €1500,- kosten voor de consument. Maar het is eigenlijk een heel makkelijk plantje om te kweken. Daarom zijn er ook mensen die beweren dat het eigenlijk niet meer zou hoeven kosten dan spinazie. Maar dat geldt ook voor tabak en daarvoor is wél alles netjes geregeld. Mensen betalen belasting voor een pakje sigaretten dat op zichzelf maar weinig zou hoeven kosten.

Verdwijnt die winst dan in zijn geheel in de zak van de teler?
Iedereen die betrokken is, verdient aan het plantje. Een kweker vertelt in de film dat onder meer makelaars betrokken zouden zijn. Die vragen wel eens dubbele huur of een groot geldbedrag als ze weten van de teelt in hun pand. Ze houden hun mond en in ruil daarvoor delen ze in de winst. En elektriciens van NUON of Essent die de stroom komen aansluiten, vragen ook een goed bedrag. Ze kunnen er rustig €5000,- mee verdienen.

Wat verdienden jullie eigenlijk aan jullie eigen oogst?
Uit die ene vierkante meter hebben we 200 gram wiet verkregen. Daar vingen we €820,- voor. Maar ons startpakket om te kweken kostte €600,-. Uiteindelijk hebben we met de verbruikte benzine erbij gerekend €124,- verlies gedraaid.

Hoe vond je het om illegaal te telen?
Soms spannend. Toen we met onze 200 gram wiet rondreden, kwamen we terecht in een politiefuik. Dat was even goed de blaas ophouden, maar we werden niet gecheckt. Ook kregen we last van ongedierte en moesten we verdelgingsmiddel tegen spint gebruiken. Er staat op de verpakking dat het voor sierplanten, kamerplanten en fruit is, maar iedereen gebruikt het voor wiet. Ook staat er op dat het schadelijk kan zijn bij het inademen. Zo zie je maar dat je niet weet wat voor spul je rookt als de aanvoer van de wiet voor de coffeeshops niet kan worden gecontroleerd.

Waarom legaliseert de overheid een bepaald deel van de teelt dan niet?
Dat weet ik niet. Het moet toch mogelijk zijn om de toevoer voor de coffeeshops te reguleren? Ik las dat ze daar in Utrecht mee gaan experimenteren. Maar de politie stelt dat wanneer men de teelt voor coffeeshops zou legaliseren het probleem maar voor 20% wordt opgelost, want 80% van de teelt schijnt naar het buitenland te gaan. Het probleem blijft in stand doordat de zaken door de overheid zelf niet goed geregeld zijn. De overheid heeft zelf de coffeeshops in het leven geroepen. De voordeur is daarmee geopend, maar over de achterdeur hebben ze niet nagedacht. Veel dingen zijn niet goed geregeld voor coffeeshops. Zo mogen ze maar 500 gram in opslag hebben, dus als je veel verkoopt ben je als coffeeshophouder voortdurend bezig om met brommertjes nieuwe wiet aan te voeren in je shop.

Jullie hebben heel wat mensen gesproken voor de film. Was het moeilijk om ze aan de praat te krijgen over illegale zaken?
We spraken een hoop kwekers, waaronder zelfs telende huismoeders. Iedereen vertelde er graag over, maar wanneer er een camera aan te pas kwam sloeg die open houding vaak om. Met stemvervorming en fading kwamen we er meestal wel uit. Iemand wilde zijn kwekerij wel van binnen laten zien, maar de locatie mochten we niet weten. Dus mijn collega moest geblinddoekt in de auto. We hadden de binnenkant van zijn zonnebril dicht getapet. Met een cameraatje heeft hij gefilmd in de auto. Er waren een hoop mensen die in eerste instantie meewerkten, maar later toch afhaakten. Onder hen waren meerdere coffeeshopeigenaren en zelfs een advocaat. De mensen die we uiteindelijk mochten filmen zijn stuk voor stuk helden. Doede zeker, hij is een soort Don Quichot. Aan het einde van de film wordt hij veroordeeld. Maar omdat hij gaat voor rechtvaardigheid is hij niet te stoppen; de kijker ziet hem gewoon weer zaadjes in de grond stoppen.

Gaat de politie wel actief op zoek naar kwekerijen?
De meeste kwekerijen komt de politie op het spoor via Meld Misdaad Anoniem, zegt ze. Daar schijnt de politie de handen vol aan te hebben. Het is veel handiger om zelf een smoking gun te hebben. Agenten gaan nooit zomaar op geruchten af; eerst checken ze met de gemeente en energiebedrijven of er iets aan de hand is. Kijk, het is moeilijk om zonder enige aanwijzing een organisatie op te sporen, want sommige criminele organisaties die zich met de wietkweek bezighouden gebruiken katvangers. In de film zie je bijvoorbeeld een Vietnamese jongen die wordt gearresteerd. Die werd als tuinman ingezet om de planten te verzorgen.

De gedachte achter het gedoogbeleid is dat blowers in coffeeshops hun wiet kunnen halen omdat in ze de illegale handel eerder in aanraking kunnen komen met harddrugs. Is dat ook zo, denk je?
Ja, dat was de intentie 30 jaar geleden en er valt natuurlijk wel wat voor te zeggen. Toen mijn broer veertien was -en dat is dus al een flinke tijd geleden- haalde hij zijn wiet uit een luikje in een Arnhems steegje. Daar kon je alles krijgen; naast wiet waren ook heroïne, coke en de hele mikmak er te krijgen. In die tijd was heroïne vette business. De overheid vond softdrugs wel kunnen en harddrugs niet. Ze dachten: op festivals kunnen ze beter een sticky opsteken, dan aan de harde troep gaan. Om die reden besloot minister Van Agt in 1976 tot het gedogen van softdrugs. Maar dat beleid leidt nu onder het feit dat er figuurlijk gezien eigenlijk nooit iemand bij de achterdeur stond.

Op dinsdag 26 april, een dag nadat de film te zien is op televisie, vindt er in de Rode Hoed in Amsterdam een openbaar debat plaats over het controversiële Nederlandse coffeeshopbeleid. Lees hier meer.