Prachtige polaroids van het Amsterdamse nachtleven in 1980

De foto’s uit dit artikel uit 2015 worden binnenkort gepubliceerd in een boek genaamd ‘Selling Polaroids in the Bars of Amsterdam, 1980’. Althans: wanneer er genoeg geld verzameld wordt op Voordekunst. Een donatie wordt door de makers dus zeer gewaardeerd. Bekijk hieronder een voorproefje van de fantastische foto’s die erin zouden komen.

Op het Leidseplein en Rembrandtplein wemelt het nu van de mannen met polaroidcamera's, maar eind jaren zeventig waren de Amerikaanse Marc H. Miller en de Nederlandse Bettie Ringma de eersten die de Amsterdamse kroegen afgingen om foto's te verkopen. De twee kunstenaars verhuisden in 1979 van New York naar Amsterdam, en begonnen polaroids te verkopen voor zes gulden per stuk om wat bij te verdienen. Zo legden ze alle kanten van het Amsterdamse nachtleven vast, van de ruige zeemanskroegen en Turkse cafés op de Zeedijk tot de travestietenclub Madame Arthur en de Whiskey a Go-Go bij het Leidseplein. De foto's die ze schoten bieden een uniek kijkje in de tijd dat de snorren nog groot waren, de kroegen bruin, en dronkenlappen vrolijk hun pik lieten zien in het café.

We belden met kunstenaar Marc H. Miller, de helft van het fotografenduo, om meer te weten te komen over de foto's.

VICE: Hoe kwamen jullie op het idee om polaroids te gaan verkopen in cafés en clubs?
Marc H. Miller: Bettie en ik waren net naar Nederland verhuisd, en we hadden geld nodig. In New York hadden we bij Coney Island iemand gezien die op het strand polaroids maakte van mensen. We besloten dat ook in Zandvoort te gaan proberen, maar het zand is natuurlijk slecht voor de camera, en de hele dag over het strand ploeteren is behoorlijk zwaar. Omdat er ook vaak vrouwen topless aan het zonnen waren, zorgde dat nog weleens voor wat spanning – dus hoewel we wel wat polaroids verkochten, was het niet heel lucratief. Toen kwamen we op het idee om het in cafés te proberen. Dat was gelijk een enorm succes .

Bezochten jullie altijd bepaalde cafés of gingen jullie gewoon van deur tot deur?
We gingen alle kroegen af. De ene avond deden we de Wallen, en de volgende avond gingen we dan naar het Leidseplein, of het gebied rond het Rembrandtplein. Bettie en ik fotografeerden allebei of wisselden af, en we schoten vaak wel meer dan vijftig foto's per avond. Na een tijdje hadden we vaste routes die we aflegden. De Wallen leverden de interessantste plaatjes en het meeste geld op, maar we kwam ook veel kleine subculturen tegen, zoals de Turkse cafés.

Daar ging het er een stuk formeler aan toe. Als we de Turkse cafés binnenstapten, maakten ze een hoekje vrij waar mensen konden poseren voor foto's. Ze gingen er echt voor zitten, en stuurden die portretten dan naar hun familie in Turkije.

Er zitten ook een paar naaktfoto's bij. Was het Amsterdamse nachtleven zo wild in die tijd?
Die foto's zijn genomen in Café de Zon. Om het een exhibitionistische bar te noemen is misschien wat overdreven, maar een paar van de vaste gasten gingen wel graag uit de kleren. Als je een bar binnenstapt met een camera en mensen hebben veel gedronken, dan moedigt dat wel een zekere mate van exhibitionisme aan. Je staat even in het middelpunt van de belangstelling wanneer iemand een foto van je maakt. Wat je met dat moment doet hangt af van je persoonlijkheid. Maar er waren altijd wel een paar die van het moment gebruik maakten om hun broek te laten zakken, of hun borsten te laten zien – al kwam dat wel minder voor. Maar goed, daar had de drank waarschijnlijk ook wel wat mee te maken.

Veel mensen wilden trouwens ook op de foto met Bettie. Op die foto's zie je ook hoe ruig het er af en toe aan toeging. Die foto waarop die man met een enorm mes in zijn hand staat; die was volledig van de kaart.

Waren er weleens problemen?
We hebben nooit echt een slechte ervaring gehad, maar het was zeker een avontuur. Gelukkig is Bettie erg goed met mensen, en dat was erg belangrijk – ook om het geld te innen. Dat was vaak nog het moeilijkste gedeelte, om mensen zover te krijgen dat ze daadwerkelijk betaalden voor de foto.

Deze serie is niet als een kunstproject begonnen, maar is dat later wel geworden. Hoe ging dat?
In de eerste instantie verkochten we de polaroids gewoon. Dat deze collectie überhaupt bestaat komt doordat we op een dag naar Polaroid zijn gestapt, en tegen hen hebben gezegd: "Als jullie ons gratis film geven, kunnen wij een fantastische tentoonstelling maken." Polaroid heeft ons toen film voor vijfhonderd foto's gegeven. Deze foto's zijn dus eigenlijk duplicaten: we schoten twee keer dezelfde foto, en verkochten er één in de bar, en hielden de andere zelf.

Op een gegeven moment hebben we ook subsidie gekregen, waardoor we ook een video over het project konden maken. En we hebben de collectie tentoongesteld in Amsterdam, en later ook in New York.

Werden jullie foto's goed ontvangen?
De tentoonstelling in Amsterdam was redelijk klein, maar er is later ook een artikel in de Nieuwe Revu verschenen over ons werk. Dat veroorzaakte echt commotie. Bettie en ik zijn in 1981 teruggegaan naar New York, en het artikel verscheen een maand voordat we weggingen. Daarna werden we letterlijk achtervolgd in de straten. We schoten zo snel als we konden schieten in die laatste weken – we zaten wel op 150 foto's per nacht. Iedereen wist opeens wie we waren, en sommige mensen volgden ons de hele avond van bar naar bar. Maar we kregen ook wel wat negatieve feedback op het artikel: iemand gaf ons de schuld van dat zijn vrouw hem verlaten had, omdat we een compromitterende foto van hem hadden gemaakt.

Hadden jullie eigenlijk veel concurrentie?
In het begin niet, toen waren wij de enigen die dit deden. Toen we teruggingen naar New York was er wel iemand uit Senegal die de bars afging, en een jongen die doofstom was, en nog een vrouw – dus we hebben wel anderen geïnspireerd om dit ook te doen.

Denk je dat jullie foto's een goed beeld geven van die tijd in Amsterdam?
Ik heb wel echt het gevoel dat we dat jaar in het Amsterdamse nachtleven hebben gevat in deze foto's. We kwamen overal, van de bruine kroegen tot de travestietenclubs, en het zijn natuurlijk authentieke beelden. Mensen kozen zelf hoe ze op de foto wilden; wij schoten het alleen. Ik denk dat deze collectie een uniek tijdsdocument is. Daarom hoop ik eigenlijk dat de foto's op een dag in een museum in Amsterdam belanden. Ik zou het mooi vinden als ze terug naar huis kunnen.

In 2018 is Bettie Ringma, een van de fotografen waar dit artikel uit 2015 over gaat, overleden. Marc H. Miller, waarmee Ringma de polaroids van deze fotoreeks maakte, deelde onlangs zijn eerbetoon dat hij over haar schreef met ons. “Bettie hield van mensen en kon met zo'n beetje iedereen een gesprek voeren. Dat was de reden dat ons Polaroid-project zo succesvol was. Gelukkig kon ze vlak voor haar overlijden nog aanwezig zijn bij de opening van de expositie in Galerie Stigter Van Doesburg. Dankzij die tentoonstelling is het grootste deel van de collectie aangekocht door het Stadsarchief Amsterdam en toegankelijk op hun website."

Bekijk meer polaroids en ander werk van Marc H. Miller op zijn website 98bowery.com.