Rebecca Gomperts strijdt voor de legalisering van abortus over de hele wereld

Het is moeilijk te ontkennen dat er de laatste tijd een hoop gelazer in de wereld is. Nou kun je als reactie daarop de hele dag in de foetushouding gaan liggen kniezen in je bed, maar het leek ons een beter idee om een serie te maken over mensen die met hun geniale ideeën de wereld een stukje beter maken. Samen met VICE-kantoren van over de hele wereld selecteerden we een aantal van dit soort mensen, over wie we deze week artikelen zullen publiceren.

Het tweede deel van deze serie gaat over de Nederlandse Rebecca Gomperts van de organisatie Women on Waves.

Rebecca Gomperts is het brein achter Women on Waves, een Nederlandse organisatie die het probleem van illegale abortussen internationaal op de kaart heeft gezet. Met de 'abortusboot' voer ze naar landen waar abortus illegaal is of alleen onder bepaalde voorwaarden uitgevoerd mag worden, om daar ongewenst zwangere vrouwen aan boord te laten. Daarmee voer Women on Waves dan naar internationale wateren, waar ze onder de Nederlandse vlag legaal de abortuspil konden toedienen. De campagnereizen (onder andere naar Spanje, Polen en Marokko) zorgden voor veel lokale opschudding en media-aandacht – wat natuurlijk ook de bedoeling was. Naast Women on Waves runt Gomperts ook een website die vrouwen over de hele wereld helpt om aan abortusmedicijnen te komen.

Ik ontmoet Rebecca bij een jachthaven in Amsterdam-Oost, waar het zeilbootje ligt dat ze gekocht heeft om af en toe een frisse neus te halen. "Ik zit voornamelijk achter de computer. Mensen willen graag bij ons werken omdat ze denken dat we veel op pad zijn, maar het grootste gedeelte van de tijd zitten we gewoon achter ons bureau."

Rebecca is klein en tanig, en praat op een bijna felle manier over de zaak waarvoor ze vecht: abortus overal ter wereld legaliseren. Ze is voortdurend op zoek naar oplossingen en gaat daarvoor letterlijk grenzen over.

In de documentaire Vessel (2014) die over Women on Waves is gemaakt, zie je Gomperts spichtig tussen de boze Spanjaarden doorkruipen die proberen te voorkomen dat de abortusboot aanmeert in de haven. Ze snelt onder een gestrekte arm door die de boot van de kade afduwt, ze snijdt de touwen door waarmee de havenmeester haar boot achteruit probeert te slepen, en houdt op luide en vaste toon haar betoog over het legaliseren van abortussen terwijl tientallen boze mannen en vrouwen haar dreigend omsingelen en tegen haar schreeuwen.

"Ik ken niet zoveel angst. Als van die jongetjes in Polen eieren naar me gooien, schrik ik daar niet echt meer van. Ik denk dat het scheelt dat het een hele publieke situatie is. Er zijn overal camera's en alles wordt gefilmd, dat geeft een soort bescherming. En het is juist deel van de campagne dat je niet wegloopt, het is een symbolisch moment. Je mag je niet weg laten jagen, want dan verlies je."

Er is wel één moment geweest dat ze echt bang was, tijdens een van de campagnes in Spanje. "Ik had toen mijn kinderen meegenomen. Dat was niet gepland, maar het liep zo. Ik was met het team overdag op het schip, en het meisje dat op mijn kinderen paste kwam over de kade met ze aangelopen – ze wilden even komen kijken. Precies op dat moment kwam er ook een anti-abortusdemonstratie aan. Die liepen in dezelfde richting als zij, maar dan sneller. Ik dacht: als ze nou maar niet mijn kinderen iets aandoen. Gelukkig is er uiteindelijk niks gebeurd, maar mijn kinderen neem ik niet meer mee."

De abortusboot is al een tijdje niet meer uitgevaren. "Als ik nu naar de abortusboot kijk, dan zie ik hoe gedateerd die inmiddels is. Hoeveel gedoe het was," zegt Gomperts.

Haar organisatie ging vorig jaar voor een documentaire van Broadly op missie naar Duitsland met een drone. De drone vloog vanuit Frankfurt an der Oder de rivier over naar Pools grondgebied, met aan boord een paar doosjes abortuspillen. "Het leukste aan dit werk is voor mij het vinden van de mazen in de wet; van kansen om dingen anders te doen en te veranderen. Daarom was het ook zo leuk om die drone te vliegen, het was weer een heel nieuw ding, en de wetgeving rondom drones is nog een totaal onontgonnen terrein."

Ik vraag haar of ze nog wel eens twijfels heeft voor ze weer een volgende grens overgaat, maar ze zegt dat ze daar geen seconde moeite mee heeft. "Het gaat er uiteindelijk om dat vrouwen worden geïnformeerd over de abortuspil. Dat ze weten dat het bestaat en dat ze niet naar iemand moeten gaan die je buik gaat masseren of gevaarlijke dingen in je vagina stopt, maar dat er pillen zijn en je het zelf kan doen."

"Onze actie met de drone is een totaal ander gebaar dan de abortusboot: we zorgen dat de medicijnen in die landen zelf zichtbaar aan mensen worden afgeleverd. Dat is natuurlijk heel anders dan wanneer ze per post worden toegestuurd; dat is erg verborgen of privé. We zoeken van tevoren uit of het allemaal kan, juridisch, en dan merken we wel of er aanklachten tegen ons komen. Met Women on Waves hebben we ook zoveel rechtszaken tegen ons gehad. De wet is natuurlijk niet statisch en is aan interpretatie onderhevig. En ik vind het leuk om daarin mogelijkheden te zien."

Rebecca is afgestudeerd als arts, maar ze kwam erachter dat ze daarin niet kon floreren. "Als arts in een ziekenhuis kon ik niet genoeg verschil maken, ik haalde er niet het beste van mezelf uit. Voor mij zijn dat twee dingen die heel erg samengaan. Er zijn genoeg specialisten die beter zijn dan ik, en voor mij was het niet wat ik met mijn leven moest doen."

Op zoek naar wat ze dan wel wilde, begon Gomperts aan de kunstacademie, maar ook daarin miste ze iets. Ze werkte een tijd voor Greenpeace, waar het idee voor Women on Waves ontstond. "Daarin kwam plotseling alles samen, alles wat ik belangrijk vond in het leven en in de maatschappij. Ik vind het belangrijk dat je als mens bijdraagt aan een betere wereld."

Haar activisme werd aangewakkerd toen ze werkte als arts in Afrika, waar ze ook een keer meehielp met een illegale abortus. "Ik heb daar heel veel vrouwen zien binnenkomen met levensbedreigende complicaties. Op dat moment realiseerde ik me nog helemaal niet zo goed dat het kwam doordat het illegaal was. Het was Afrika, alle gezondheidszorg is daar nogal fragiel, dus ik dacht dat het daaraan lag. Het feit dat iets illegaal is maakt al dat mensen het zien als iets fouts of slechts, dan stoppen mensen er al mee om er überhaupt over na te denken. Het wordt een taboe en daardoor wordt iets verborgen. Maar abortus is een mensenrecht."

De motivatie komt voor Rebecca vanzelf, door al die duizenden mails die Women on Web elke maand binnenkrijgt. "Mijn werk heeft mijn leven overgenomen," geeft ze toe. "Het is vaak behoorlijk intens, omdat het heel concreet over vrouwenlevens gaat. En het is altijd een urgente kwestie als je ongewenst zwanger bent. Je hebt maar drie maanden om te beslissen – of negen weken als je het hebt over de abortuspil. Met name in landen waar het illegaal is veroorzaakt dit een enorme hoop stress."

Maar ook in Nederland zijn er vrouwen die worstelen met een ongewenste zwangerschap. "Ik kreeg vanochtend een mail van een Afrikaanse au-pair die in Nederland woont. Ze is er nog maar net, en ze is zwanger. Haar gastgezin mag het niet weten en ze weet niet wat ze moet doen. Ze heeft gebeld met een kliniek, maar die vertelde haar dat het 370 euro zou gaan kosten, omdat ze niet de juiste verzekering heeft. Maar dat meisje heeft geen 370 euro, want als au pair krijg je nog geen paar honderd euro per maand. Daardoor komt ze nu bij ons terecht. Zelfs in Nederland heb je situaties waarin iemand geen toegang krijgt tot hulpverlening. Dus je kan nooit zeggen: we stoppen er even mee."

Gomperts werkt sinds 1999 onophoudelijk aan haar missie, maar aan stoppen denkt ze niet – er is nog te veel te doen. "Waar je ook woont op de wereld, vrouwen overal hebben ongewenste zwangerschappen en vrouwen overal hebben een abortus nodig. Volgens de WHO zijn er elk jaar 42 miljoen abortussen, en de helft daarvan is in landen waar het illegaal is. Daar sterven jaarlijks 48 duizend vrouwen. Maar dit zijn maar getallen. Voor de au pair die vanochtend mailde, heb ik een kliniek ergens in Nederland gebeld waar ze haar waarschijnlijk wel kunnen helpen. En zo niet, dan hebben wij wel een oplossing voor haar. Maar het moet gewoon veel makkelijker kunnen. Het moet niet zo zijn dat er een barrière is voor zo'n meisje."

Haar werk levert behalve vanuit de anti-abortushoek ook veel kritische geluiden op in de media: woorden als 'aandachttrekkerij' en 'VOC-mentaliteit' kwamen al voorbij in artikelen over de campagnes van Women on Waves. Voelt Rebecca zich daardoor persoonlijk aangesproken? "Nooit. Het is een politiek argument dat niets te maken heeft met wat we doen. Organisaties als Human Rights Watch, Amnesty International en Artsen Zonder Grenzen werken net als wij samen met andere landen en lokale organisaties om een probleem aan de kaak te stellen en het op te lossen, maar daar wordt nooit over gezegd dat het gaat om een VOC-mentaliteit."

"Het is een argument dat alleen maar wordt gebruikt door mensen die tegen abortus zijn, en tegen die mensen zeg ik: als je tegen abortus bent, hoef je er zelf geen te hebben. Maar het is pas een VOC-mentaliteit als je wilt dat andere mensen er ook geen toegang toe hebben. Iemand die dat zegt, echt waar, het interesseert me helemaal niks. Die dankbare mails zijn veel belangrijker. Het is zo bijzonder dat je letterlijk iemands leven kan redden, ergens anders op de wereld. Voor de rest: who cares?"