Sjaron Minailo maakte een opera met geluiden uit homoporno als soundtrack

Sjaron Minailo. Portret door Sandor Lubbe.

Ik weet niets van opera. Maar ik weet wel wat van homoporno. Ik was dus aangenaam verrast toen ik een mailtje kreeg van Sjaron Minailo, waarin hij vertelde dat hij een 'experimentele opera performance' had gemaakt met de geluiden van een homopornofilm als partituur (dat is de soundtrack, soort van). Zijn stuk Pornographia is vrijdag en zaterdag te zien in Kunsthal Rotterdam, tijdens de Operadagen.

Dit was mijn kans om via een gesprek over eendimensionale, platte porno de gecompliceerde, stroperige wereld van opera te doorgronden. Ik belde de 33-jarige theatermaker op, die vijftien jaar geleden vanuit Tel Aviv naar Amsterdam verhuisde. Hij gaf me tijdens het interview geen moment het gevoel dat ik een debiel ben omdat ik bijvoorbeeld het woord partituur moest opzoeken, wat heel aardig van hem was.

VICE: Hoi Sjaron. Pornographia is gebaseerd op de film Out in Africa 1 van de bekende pornoproducent Bel Ami. Wanneer zag je die film?
Sjaron Minailo: Ik stond in de keuken. Een vriend van mij zat achter mijn computer en wilde mij een fragment uit deze film laten zien. Vanuit de keuken hoorde ik alleen de geluiden; eerst de klungelige dialogen, en daarna de seksgeluiden. Toen bedacht ik me dat het interessant zou zijn als je deze geluiden onder een voorstelling zet. Het seksgehijg heeft iets ritmisch, en de toonhoogtes van het gekreun zijn heel muzikaal. Ook het contrast tussen high brow en low brow vind ik mooi werken.

Waarom koos je juist voor deze film en niet iets… harders?
Het mooie aan Out in Africa is dat het niet een standaard geile film is waarin iemand losgaat op de pizzabezorger. Ja, er zitten orgies in, maar de gesprekken waar de film mee begint zijn heel kwetsbaar en lijken authentiek. Je gelooft die jongens echt als ze over hun dromen praten. De tragiek daarvan vond ik mooi bij een opera passen.

Hoe vertaal je zo'n film vervolgens naar een nieuw verhaal?
Pornographia gaat over twee oudere vrouwen in een huis. Hun onderlinge verhouding wordt in de war geschopt door een jongere man die het huis in komt. De handeling van seks wordt vertaald naar bijvoorbeeld een maaltijd: die wordt gedurende het stuk steeds vreemder, gevaarlijker, en unheimisch.

Scène uit Pornographia.

Hoor je het gekreun ook terug in jouw opera?
Een ingekorte versie van de film loopt synchroon aan de voorstelling. Je hoort dus zowel dialogen als seksgeluiden. De filmgeluiden geven context aan wat er op het toneel gebeurt, en door het toneelspel begrijp je de seksgeluiden ook beter.

Ik las dat er naast pornogeluiden ook 'klassiekers uit de twintigste eeuw' in de opera te horen zijn? Hoe zit dat precies?
De twee dames zingen aria's van onder andere Philip Glass en Claude Vivier.

Door de pornogeluiden heen?
Ja.

Intens… Ik begrijp dat je met dit stuk ook kritiek levert op onze tijd?
We leven in een pornografische cultuur, en dat geldt ook voor de kunsten. We worden verwacht kunst te maken vanuit de behoefte van de toeschouwer. De behoefte van de kijker moet worden bevredigd, de maker speelt geen rol meer. En dat is natuurlijk ook het uitgangspunt van porno.

Maar voldoe je met dit stuk niet precies aan de wens van de toeschouwer?
Misschien is het meer een reflectie dan kritiek. Je kunt als toeschouwer denken dat jouw behoefte wordt bevredigd, of je vindt het allemaal heel raar. Dat laat ik open.

Dit stuk maakt deel uit van een drieluik. Megalomania en Nostalgia komen er binnenkort aan. Ik gok dat je geboeid bent door excessen?
Ja, heel erg. Naast de pornoficatie van onze samenleving ben ik ook geïnteresseerd in de grootheidswaanzin die we allemaal lijken te hebben. Daar gaat Megalomania over. We vinden onszelf een topkunstenaar, een topwetenschapper. Je moet ook wel, want je telt niet mee als je gemiddeld bent. Terwijl maar weinig mensen daadwerkelijk tot de top behoren. Het derde deel, Nostalgia, gaat over het verlangen naar vroeger, die zo kenmerkend is binnen de hipstercultuur. Nostalgie is niet per se slecht, en zelfs begrijpelijk, maar het gebeurt soms met zo'n mate van ironie…

Je hebt niet een heel rooskleurig beeld van de mens.
Niet echt nee. De mensheid bevindt zich momenteel in een crisis. In de twintigste eeuw hebben we alle tradities afgebroken. Nu moeten we een nieuwe richting kiezen, maar we hebben geen houvast meer. Dat veroorzaakt allerlei botsingen, vooral op het gebied van religie. Ik denk dat tien jaar geleden minder mensen zich druk zouden maken om het homohuwelijk in Frankrijk. Maar moslims en christenen zien dat hun tradities worden afgebroken, en protesteren daarom feller dan voorheen.

Hoe wordt er in de traditionele operawereld op jouw werk gereageerd?
Ik verhoud me steeds minder tot mijn vakgebied. Sommigen noemen Pornographia provocatie; die vinden dat het geen opera, geen theater, maar ook geen performance art is. De een waardeert het wel, de ander niet. Ik weet dat ik niche ben. Ik ben een kind van de jaren negentig, en identificeerde me altijd met de rare video's van Aphex Twin.

Je verheerlijkt nu de jaren negentig. Dan ben je zelf toch ook een hipsternostalgist?
Ik kijk niet met ironie terug naar dat tijdperk. Het gevoel van de jaren negentig-de verheerlijking van het vreemde-is altijd prominent aanwezig gebleven in mijn werk en mijn leven. Zonder knipoog.

Deel één van de internetopera Soul Seek.

Eerder maakte je een vijfdelige internetopera, Soul Seek. Schop je graag tegen conventies van opera aan?
Het is niet zozeer dat ik wil schoppen. Ik doe gewoon wat ik interessant vind. Ik werk bijvoorbeeld liever op locatie dan in het theater. Het internet is ook een ruimte, een virtuele ruimte. Wat zijn de eisen voor zo'n ruimte? Het moeten korte afleveringen zijn, je gebruikt beeld en muziek zoals je in een videoclip zou doen. Het is opera, maar de muziek en zang zijn hedendaags. Dat snappen jongeren meteen.

Is dat jouw missie, dat jongeren het snappen?
Vroeger wel, maar daar ben ik van afgestapt. Ik vind het niet belangrijk dat jongeren zich per se met opera bezighouden, maar wel met kunst in zijn geheel.

Pornographia van Studio Minailo is vrijdag en zaterdag om 21.00 uur te zien tijdens de Operadagen Rotterdam: www.operadagenrotterdam.nl