Speedy J: “Wij zijn de slow cooking van de elektronische muziek”

Electric Deluxe – het platform van Rotterdams techno-icoon Jochem Paap alias Speedy J – viert binnenkort zijn zesde verjaardag in de Maassilo. En op vrijdag 23 mei organiseert Electric Deluxe de officiële openingsavond voor het Detroit Movement festival. Ik heb grote bewondering voor Jochem, die zich al jaren lang steeds weer opnieuw lijkt uit te vinden. Er zijn maar weinig Nederlandse techno-artiesten die sinds de vroeger jaren negentig relevant waren en bleven. In een telefoongesprek met Berlijn, waar Jochem een maand zat om muziek te maken, legde hij uit hoe hij al die jaren geïnspireerd is gebleven. 

Wat was je idee, toen je zes jaar geleden Electric Deluxe begon?

Bij Electric Deluxe is het niet zoals bij veel andere labelavonden; dat we alleen maar de headliner op een voetstuk zetten en dat de rest dient als invulmateriaal om de persoon achter het label te verheerlijken. Bij mij gaat het om het geheel, dus doe ik vaak een stapje terug, door bijvoorbeeld het kleine podium te hosten en een andere headliner op het grote podium te zetten. Ik bied mensen graag de kans om te zijn wie ze zijn. Ik wil juist hun persoonlijkheid naar voren brengen. Hetzelfde geldt voor het label. Ik wil iedereen tot zijn recht laten komen; laten doen waar ze het beste in zijn. Dat is uiteindelijk wat een artiest uniek maakt.

Wat zijn de highlights uit die zes jaar?

Ik ben niet zo van het terug kijken of op highlights concentreren, maar altijd bezig met de volgende stap. Voor ons is het leuk dat we de officiële openingsparty van Movement Detroit doen en datzelfde weekend een labelavond in New York. We zijn al een tijdje bezig om zo veel mogelijk naar het buitenland uit te breiden. We hebben veel dingen gedaan in Duitsland en Engeland, maar ook in de Verenigde Staten en Zuid-Amerika. We willen overal onze kennis en ervaring meebrengen, want op sommige plekken in de wereld is het lang niet zo goed geregeld als in Nederland. We hopen daar met ons concept en onze visie te helpen het geheel op een beter level te krijgen.

Je draait regelmatig in de VS, waar EDM aan het ontploffen is. Merk je daar als techno-artiest iets van?

Het valt me wel op dat er een verschil is tussen de VS en Europa. Omdat elektronische muziek nog vrij nieuw is voor een breder publiek, merk je dat mensen er meer open voor staan andere dingen te bekijken. In Nederland heb je duidelijk een aantal scenes, het is ontzettend verzuild. In Amerika maken mensen makkelijker de overstap tussen scenes, dus je krijgt veel nieuwe mensen nu, die benieuwd zijn naar techno. Het is er altijd geweest in de grote steden, maar nu is er meer aandacht voor. Dat is een leuke ontwikkeling.

De eerste Electric Deluxe release was van Jochem zelf. Het label is inmiddels toe aan zijn 36e release.  Heb je het idee dat techno in general een nieuwe impuls heeft gekregen de laatste jaren?

Dat is moeilijk te zeggen. Ik heb me nooit echt verantwoordelijk gevoeld voor het genre. Ik ben nooit echt bezig geweest met hoe groot techno is, omdat ik er vanaf het begin van mijn carrière mee uit de voeten kon. Ik merk wel dat het de ene keer hot is in het ene werelddeel en dan weer in het andere. In de jaren negentig was het enorm in het oosten van Europa en in de UK is het ook heel groot geweest, maar ook weer helemaal weg. Daar komt het nu helemaal weer terug. Het gaat in golfbewegingen. Een land waar het nu erg opkomt, is Frankrijk. Jarenlang was het daar helemaal weg en kon je in een stad als Parijs maximaal vijfhonderd man bij elkaar krijgen. Nu heb je gewoon weer grote feesten, zoals het Weather Festival.

Maar als we het hebben over de mate van creativiteit in muziek, denk ik dat techno wel heel erg een boost heeft gehad de laatste paar jaar. Ik merk dat er de laatste tijd meer ruimte is voor experiment. Het is wat meer gearticuleerd. Hoe techno moest klinken is een tijdje vrij vlak geweest en dat is nu weer breder aan het worden, wat voor mij een pré is.

Ik kan me voorstellen dat mensen een verwachting hebben van Speedy J. Heb je ooit het gevoel gehad, dat je je daaraan moest ontworstelen; dat je gevangen zat?

Nou ja, dat heb je om de paar jaar. Dan mis je de spanning en krijg je de behoefte om het over een andere boeg te gooien. Dat gaat niet van de ene op de andere dag. Ik ben niet zo radicaal dat ineens iedereen me niet meer begrijpt, maar ik gun mezelf wel de ruimte om te doen waar ik voor sta in plaats van me te conformeren aan wat mensen van me willen. Dan win je mensen en verlies je er ook. Als het voor mij fris is, kom ik het beste uit de verf. Ik moet altijd het gevoel hebben dat ik iets aan het proberen ben en niet het idee hebben dat ik routinewerk verricht, want dan wordt het saai.

I-f was laatst aan het foeteren op wat hij de 'marktwerkingfascisten' noemt. Is alles veranderd? Voel je dat er teveel nadruk op marketing is komen te liggen?

Waar ik moeilijker mee kan dealen is de vluchtigheid. Het maken van muziek is wel een craft, waar je je hart en ziel in legt en heel ver in kunt gaan. De manier waarop het daarna wordt geconsumeerd, doet niet vaak recht aan alle finesse en detail die je geprobeerd hebt erin te leggen. De levensduur van muziek is echt heel kort. Daar kan je op twee manieren mee om gaan. Je kan iets maken wat voor twee seconden een attention grabber is, wat hap slik boem, meteen in de smaak valt bij de eerste vier beats. Maar je kunt er ook volledig schijt aan hebben en muziek maken voor jezelf, hopend dat er iemand is die het oppikt. Ik ga liever voor dat laatste. [Onze podcasts] zijn daar een goed voorbeeld van: ze zijn eigenlijk niet te doen als je er niet helemaal van begin tot eind naar luistert. We proberen daarmee een beetje de slow cooking van de muziek te zijn. Het vergt op een andere manier je aandacht dan een trackje skippen in iTunes of Spotify. Het is iets waar je voor moet gaan zitten en bij sommige mensen komt die boodschap aan. Die zijn dan ook hardcore fan, want ons bereik is redelijk groot voor zo'n experimentele podcast.

Je zegt iedere paar jaar iets anders te willen. Een goede manier lijkt me door een samenwerking aan te gaan, zoals het Collabs project met Chris Liebing of het Zeitgeber project met Lucy.

Een samenwerking geeft je inderdaad een soort vrijbrief. Je hebt geen geschiedenis, dus carte blanche om te maken wat je wilt. Alles wat je hebt gedaan kun je aan de kant vegen en je kunt eigenlijk bij nul beginnen.

Hoe kies je de mensen uit met wie je werkt?

Het is niet dat de ene agent de andere opbelt en zegt: "Jongens jullie moeten samen werken." Dat gaat van persoon tot persoon. Je komt constant mensen tegen en soms heb je ineens een klik. Het grappige met Chris was, dat we al heel lang een soort van maatjes zijn. De samenwerking is een automatisch gevolg daarvan. Met Lucy ging dat heel anders. Als wij een evenement hebben, vraag ik vaak één of meerdere artiesten om eerder te komen of een latere vlucht terug te boeken, zodat we kunnen uphooken.

Dat had ik ook aan Lucy gevraagd en die is drie dagen bij me in de studio gebleven. Eigenlijk was het evenement de eerste keer dat we elkaar persoonlijk ontmoetten. Daarvoor hebben we even gekletst en daarna hadden we het evenement dus dan zie je elkaar niet echt. Dus toen we de volgende dag in de studio zaten hadden we misschien tien minuten introductietijd gehad. Vanaf dat moment zijn we gaan werken en dat hele proces met hem was heel gevoelsmatig en intuïtief. We hebben bijna niet gesproken tijdens het maken van die LP. Alleen van: geef mij de muis effe of schuif effe een stukkie op, of sluit dit ding eventjes aan. Zonder dat we elkaar persoonlijk ook maar enigszins kenden, hadden we muzikaal echt een hele goede klik. In die eerste drie dagen hadden we al vier nummers af, dat ging razendsnel. Dus dat was op een heel ander niveau, die klik. Soms gebeurt dat gewoon, dat kun je niet plannen. Ik heb ook vaak genoeg in de studio gezeten dat je denkt: op papier ziet die combinatie er goed uit, maar dan zit je elkaar alleen maar beleefd aan te staren of durf je niet echt. Dan komt er geen chemie op gang. De andere keer explodeert het, is het een vuurtje dat aan gaat.

Wat is de sleutel tot een succesvolle samenwerking?

Het belangrijkste is gewoon luisteren: horen wat de één doet, je eigen bijdrage leveren en hopen dat die ander het oppikt. Anders krijg je een soort van ego-strijd van "ik moet deze bassdrum erin. Als je dat loslaat en het gewoon laat gebeuren, krijg je dingen die je niet verwacht en waarvan beide partijen niet wisten dat ze het in zich hadden. Dat zijn de leuke momenten.

Het allereerste optreden van Zeitgeber, het gezamenlijke project van Lucy en Speedy J.

Er zijn vast ook dagen waarop je geen inspiratie hebt. Hoe zorg je dat je geïnspireerd raakt?

Er zijn wel manieren voor. Ik ben vrij praktisch. Als ik in mijn studio ga zitten en wachten tot ik een heldere ingeving krijg, wordt het helemaal niks. Maar je kunt ook gewoon gaan werken, dingen doen. Het kan iets heel simpels zijn als een modulaire synth opname, waarmee je een avond hebt zitten freaken, laden en stukjes zoeken die bruikbaar zijn. Of een drumkit bouwen voor een track. In plaats van met ideeën beginnen, ga je gewoon de juiste omstandigheden creëren. Dat is waar inspiratie vandaan komt volgens mij. Het is niet iets dat je kunt oproepen, maar wat ontstaat doordat dingen kunnen gebeuren. Als je in de studio zit en je gaat aan de slag, komen er altijd momenten dat je ergens op stuit. Je koppelt wat rare effecten achter elkaar en prepareert je studio op zo'n manier, dat shit gewoon gebeurt. En dan kan je het finetunen, jouw niche ding zoeken, waarnaar je op zoek bent. En zo kan een studio ook als een tweede bandmember fungeren. Je krijgt wat terug in plaats alleen maar eendimensionale dingen in je systeem te proppen.

Hoe bepalend is techniek voor muzikale innovatie?

Technologie en elektronische muziek gaan hand in hand – dat lijkt me duidelijk. Maar het is een misvatting dat technologie de muziek maakt. Het wordt pas interessant als je je eigen geluiden kan maken en de grenzen van de techniek op kan zoeken, want dan krijg je de meest waardevolle dingen eruit. Hoewel ik ook wel gefascineerd kan zijn door de belofte van een bepaalde technologie. Ik heb al weer vijf jaar geleden een project in Dolby 5.1 gemaakt, omdat dat voornamelijk wordt gebruikt in theaters en films aan de ene kant en door conservatoria. Daartussenin wordt er niet zoveel mee gedaan. De belofte die die technologie had, was de enige reden dat ik met die technologie aan de slag ben gegaan. Dus in die zin is er wel degelijk een wisselwerking tussen technologie en wat de mens ermee doet.

Speedy J's rave klassieker Pullover live in Italië (1991), met Richie Hawtin als mc.

Sommigen van je generatiegenoten, de pioniers van de house en de techno, heb ik wel eens horen zeggen dat je het wiel niet meer kunt uitvinden in de elektronische muziek. Dat het eigenlijk een reeks updates is, maar dat de revolutie zal uitblijven. Deel je die mening?

Ik ben het wel eens dat er maar eens in de tien jaar iets plaats vindt dat achteraf bestempeld wordt als een revolutie, maar laten we eerlijk wezen: de mensen die daar onderdeel van zijn geweest, wisten toen echt niet dat zij onderdeel waren van een nieuwe beweging. Ik was erbij, ik weet het uit de eerste hand: dat wisten ze echt niet, dat is pas achteraf gekomen. Iedereen heeft gezien dat het een enorme vlucht heeft genomen en het is natuurlijk hartstikke fijn dat ze van hun hobby hun werk hebben kunnen maken, maar toen hadden ze dus echt niet in de gaten wat de impact van dat alles was. Hoe ik tegen dingen aankijk, is nog steeds met de spirit die ik in het begin voelde. Toen deed iedereen maar wat en had iedereen een open mind. Alles kon en die vrijheid probeer ik altijd voor mezelf vast te houden, want dat is waar de leuke dingen gebeuren. Ik weet ook wel dat er waarschijnlijk geen revolutie voort komt uit wat ik doe, maar voor mezelf heb ik in elk geval het gevoel dat ik een territorium betreed wat voor mij hetzelfde gevoel van vrijheid geeft. Wat het achteraf doet, dat wist je toen niet en dat weet je nu ook niet. Dus daar moet je het niet voor doen.

Is het dan niet een beetje gevaarlijk om er zo over te denken? Is dat niet een beetje het begin van het einde?

Nou, ik denk dat er altijd wel een nieuwe lichting is die dat oorspronkelijke gevoel wél heeft. Voor de mensen die nu beginnen is het de eerste keer. En dat is misschien in een omgeving die al een geschiedenis heeft, maar voor hen is het net zo waardevol als mijn generatie het als twintigers hebben ervaren. Als het je instelling is van mijn werk zit erop en ik zie het gat er niet meer in, heb je denk ik gebrek aan inspiratie en geloof in jezelf. Dat heeft niets te maken met wat er mogelijk is.

Ik heb een keer je zoon gezien op Free Your Mind festival; vijf jaar oud, in zijn Feyenoord outfit, aan het hakken. Gaat hij vaak mee? Is hij een beetje bewust van wat jij doet? 

Dat is mijn oudste zoon. Die is nu veertien en zit middenin de puberteit, haha. Mijn kinderen groeien op in een huishouden, waarin muziek heel belangrijk is. Mijn vrouw zit ook in ons bedrijf, we hebben een stuk of zes freelancers, die regelmatig over de vloer komen en we hebben vaak internationale gasten. Aan die levensstijl zijn ze gewend. En voor hen is dat leven bepalender dan de tracks die ik uitbreng of de gigs die ik doe; dat ik hele weekenden weg ben en dan een dag vrij neem heeft meer impact op ze.

Tijdens het zesjarig bestaan van Electric Deluxe op 5 Days Off in de Melkweg.

Vinden ze je muziek leuk? 

De jongste van elf is wel vrij muzikaal. Die heeft het wel in zich. Maar ik weet niet of het techno wordt. Want die is nu voornamelijk hiphop aan het luisteren.

Wat is het belangrijkste wat je je kinderen wil meegeven? 

Dat ze hun eigen hersenen gebruiken en doen waar ze goed in zijn. Je hebt er weinig vat op, hoor. Als ze klein zijn denk je: die ga ik wel even leren hoe het zit. Maar hoe ouder ze worden, hoe meer je merkt dat je daar bijna geen grip op hebt en dat ze toch zichzelf ontwikkelen als eigen persoon. Daar kun je ze maar het beste in begeleiden en steunen en dan zie je wel waar het schip strandt. Wij zijn allebei werkende ouders en ondernemers. We doen het op onze eigen manier. Ik denk dat dat ook een heel belangrijk voorbeeld is in een huishouden: dat je ziet dat je ouders gaan voor hun doel. Dat proberen we ze vooral mee te geven. Electric Deluxe viert zaterdag 26 april  (Koningsdag) zijn zesde verjaardag in de Maassilo. 
Electric Deluxe vindt ook plaats op vrijdag 23 mei als officiële openingsavond van Movement Detroit.  Volg ons op Facebook.
Volg ons op Twitter. Meer op THUMP:
Vierdimensionale yogasessie met techno-icoon Lucy.
De tien favoriete leftfield trips van Tripeo.
I-f vond jarenlang geen aansluiting in het gezapige Nederland.