Stop met scrubben, want je sloopt het milieu

Microbeads zitten in douchegel, handzeep, gezichtsscrub en zelfs in tandpasta. Op de ingrediëntenlijst van je scrubbetje staan ze beschreven als polyethyleen en polypropeen. Wat ze doen? Je huid scrubben. En het milieu verwoesten.

Zodra de kleine donkerblauwe bolletjes de mee-eters van je gezicht hebben gescrubd, komen ze via je wasbak in het watersysteem. Ze lossen niet op, maar beginnen meteen gifstoffen als pesticiden, olie en brandwerende stoffen op te nemen. Waarom? Plastic stoot water af, maar trekt vet aan. En dat is, heel simpel gezegd, waar die vervuilde stoffen van gemaakt zijn.

In Nederland hebben we behoorlijk veel last van de kleine blauwe bolletjes. Dat wordt duidelijk gemaakt in filmpjes als deze hieronder, die zo slecht zijn dat je zeker weet dat niemand het probleem ooit serieus gaat nemen.

Filmpjes als deze zorgen ervoor dat het probleem nog lang een probleem blijft.

In Amerika spreken actiegroepen en onderzoekers nu hun zorgen uit over de problemen die de kleine plastic bolletjes met zich meebrengen.

Uit recent onderzoek is gebleken dat vooral de Great Lakes – de grote meren die tussen Canada en de Verenigde Staten in liggen – worden beïnvloed door de microbeads. Helaas is dit meteen 20% van het zoetewater van de wereld.

In 2012 en 2013 heeft een onderzoek van Sherri Mason aan de State University of New York aangetoond dat er een hogere concentratie van microplastics in een van de Great Lakes zit, dan er eerder in de oceaan is gevonden.

“We hebben meer plastic in Lake Erie gevonden dan we de afgelopen vier jaar hebben aangetroffen in onderzoeksmonsters die we uit de oceaan hebben genomen,” zegt Anna Cummins, executive director van 5 Gyres Institute, een bedrijf dat zich inzet tegen plasticvervuiling. “In een sample van Lake Erie hebben we ongeveer 1600 deeltjes gevonden. In verder onderzoek hebben we kunnen aantonen dat die deeltjes komen uit verzorgingsproducten.”

“Als je mij – als antiplasticactivist – zou vragen of ik liever een plastic fles in het water zou zien of dezelfde hoeveelheid in de vorm van plastic bolletjes, dan zou ik altijd voor de plastic fles kiezen,” zegt Stiv Wilson van 5 Gyres. “De bolletjes hebben bij elkaar genomen een veel grotere oppervlakte dan een plastic fles. Daardoor absorberen ze chemicaliën beter. Dat is wat ze zo gevaarlijk maakt.”

En het wordt nog erger. De bolletjes lijken op visseneieren, die veel gegeten worden door kleine waterdieren. Op die manier komen ze ook onze voedselketen binnen.

“Stel dat een kleine vis een paar van die microbeads opeet en dan een grotere vis de kleine vis opeet. Tegen de tijd dat je bij de grotere vissen bent – die door mensen worden gegeten – hebben ze in principe de complete vervuiling van die hele voedselketen in zich,” zegt Cummins.

Sommige producenten zijn al begonnen met het gebruiken van natuurlijke alternatieven voor de microbeads – zoals zeezout, kokosschil, en abrikozenpitten. Maar bedrijven die de microbeads nog wel gebruiken, vechten iedere poging aan om de bolletjes te verbieden.

In de Amerikaanse staat Illinois, die aan Lake Michigan grenst, is een wet aangenomen die verdere productie van producten met microbeads verbiedt. Er zit echter een enorme maas in die wet: biologisch afbreekbare producten mogen namelijk wel. Dat is een probleem omdat ze wel milieuvriendelijk klinken, maar die chemicaliën breken niet af in de het water van de Great Lakes. Ze moeten daarvoor in een heel specifieke omgeving zijn.

“Om biologisch af te breken heb je een industriële composteringsinstallatie nodig. Een vochtige omgeving, zuurstof, een temperatuur van 48,9 graden en het moet constant gevuld zijn. Zulke omstandigheden vind je nergens ter wereld,” volgens Wilson.

Plastic vuil dat in de Great Lakes is gevonden. 

Dat biologisch afbreekbare plastic wordt vaak op de markt gebracht als plantaardig materiaal. Maar van welke soort plastic de beads ook gemaakt worden, het blijft dezelfde chemische samenstelling: koolwaterstof. “Of je nou met planten, petroleum, etheen of natuurlijk gas begint, het is chemisch gezien allemaal hetzelfde,” stelt Mason. “Het feit dat het van planten gemaakt is, is irrelevant. Het eindproduct is nog steeds plastic dat niet biologisch afbreekbaar is.”

Waarom willen bedrijven die microbeads dan zo graag in hun producten houden?

Onder een microscoop lijkt een plastic microbead veel minder ruw dan eenzelfde product gemaakt van een abrikozenpit. Volgens 5 Gyres werkt een ruwer product veel beter als scrub, wat zou kunnen betekenen dat de consument het minder vaak nodig heeft.

“De reden dat ze zo gek zijn op plastic microbeads is dat ze veel minder effectief zijn, en omdat je ze iedere dag gaat gebruiken is de consumptie van de producten met plastic microbeads veel groter,” zegt Wilson. “En dat is wat ze niet willen verliezen, wat ze proberen te beschermen. Als ze een natuurlijk alternatief gebruiken, zal de markt met zes van de zeven dagen verkleinen. Dat is tenminste waar ze bang voor zijn, denk ik.”

Close-up van microplastics. 

114 Amerikaanse en Canadese steden werken samen onder de naam The Great Lakes and St. Lawrence Cities Initiative (GLSLC), om de productie van de microbeads te verminderen. Het initiatief heeft elf van de bedrijven die de producten maken aangeschreven, met wisselende resultaten. Sommigen zeiden dat ze al bezig waren om het gebruik van de microbeads te verminderen. Anderen negeerden de brieven compleet. Colgate-Palmolive (blijkbaar één bedrijf) beloofde de microbeads voor het einde van het jaar te verwijderen, Procter & Gamble beloofde 2017. Sommigen, zoals l’Oréal en Johnson & Johnson, hebben nog geen data genoemd.

“Het grootste probleem van de bedrijven is dat ze werken met het regelgevingproces van de Amerikaanse Voedsel- en Warenautoriteit – de Food & Drug Administration. Het kost wat tijd om goedkeuring te krijgen voor het veranderen van producten,” zegt David Ullrich van GLSLC. “Ze zeiden geen van allen dat het een financiële kwestie was.”