Sweet Crazies

VICE Nederland bestaat tien jaar. Om dat te vieren geven we een enorm feest, en posten we de komende weken verhalen die we het afgelopen decennium hebben gemaakt en die we koesteren. Als je ook naar ons verjaardagsfeest wil komen, wip dan gauw even langs bij vicewordt10.nl.

In 2011 fotografeerde kunstenaar Jan Hoek de zogenaamde "sweet crazies" van Ethiopië.

Nog nooit heb ik ergens zoveel gekken op straat gezien als in Addis Ababa, de hoofdstad van Ethiopië. De eerste die ik zag stond op een rotonde, verwikkeld in een geanimeerd gesprek met de hemel. In beide neusgaten had hij een sigaret gestopt, hij droeg een oude pilotenbril en zijn outfit bestond uit een wirwar van vele lagen gerafelde en compleet afgedragen kledingstukken. Als in een reflex liep ik op hem af, als in een reflex gooide hij een steen richting mijn hoofd. Overal in Addis Ababa vind je geestelijk getroubleerde mensen in extravagante outfits. Behangen met flesjes, met zelfgemaakte hoedjes op hun hoofd en gestoken in stoffen die zo vies zijn dat ze in een leerachtige substantie zijn veranderd, zien ze eruit alsof ze van een catwalk ontvoerd zijn. Het fenomeen is zo groot in Ethiopië dat ze een liefkozende naam voor deze mensen hebben: sweet crazies.

Naar schatting heeft 15 procent van de volwassenen in Ethiopië een mentale stoornis. In totaal zijn dat twaalf miljoen mensen. Er is één psychiatrische kliniek in het land waar deze mensen behandeld kunnen worden. Tijdens mijn tweede bezoek aan Ethiopië ging ik langs, en ik schrok me kapot van hoe de sweet crazies daar rondwaggelen. Allemaal van hun kenmerkende uiterlijk ontdaan: kaalgeschoren en in pyjama.

De woordvoerder wilde eigenlijk niet met me praten. Het regime van de Ethiopian People's Revolutionary Democratic Front heeft vrijheid van pers en meningsuiting niet als prioriteit, wat betekent dat je als journalist alleen bepaalde instituten mag bezoeken met een bijna niet te verkrijgen pasje. Toen ik de woordvoerder plechtig beloofde zijn naam en die van het centrum niet te noemen, vertelde hij dat het aantal Ethiopiërs met een psychische aandoening enorm is. "Als iemand geestelijke problemen heeft, denken mensen vaak dat er kwade geesten in iemand zijn gekropen. Met als gevolg dat families bang worden en de patiënt de deur uitzetten." Ook mensen die zelf merken dat ze problemen hebben, weten vaak niet wat te doen. Vaak wordt gebruik maken van holy water gezien als de enige oplossing. Daarvoor gaan ze naar een kerk, waar een pastoor in een zwart gewaad met een tuinslang iedereen één voor één natspuit. Volgens de woordvoerder zouden er meer mensen medisch behandeld moeten worden. Hij houdt daarom ook niet van de term sweet crazy: "Die mensen zijn patiënten met een ziekte. Door ze zo'n naam te geven geef je ze een stigma, alsof ze niets anders kunnen zijn dan gek." Het kan niet enkel feest zijn om als sweet crazy door het leven te gaan, en de meesten zullen zeker gebaat zijn bij therapie of pillen. Toch lukt het me niet de sweet crazies alleen als zielige patiënten te zien. Daarvoor lopen veel van hen met te veel trots en waardigheid over straat. Daarom besloot ik ze te fotograferen—niet op straat tussen het afval, maar in één van de vele typische Ethiopische fotostudio's vol Romeinse pilaren en gouden tronen. Fotostudio's worden in Addis Ababa voornamelijk gebruikt om pasgetrouwde bruidsstelletjes zo bekoorlijk mogelijk op de foto te krijgen—mensen gaan naar de fotostudio om zich voor eventjes een ster te voelen. Samen met mijn lokale vriend Solomon doe ik een maand niks anders dan vrienden maken met sweet crazies, en ze vervolgens op de foto te krijgen. Veel sweet crazies lijken het een eer te vinden: niet zelden word ik aan het einde van een sessie bedolven onder sponzige baardkusjes. Wel bleken sommigen gewoon grondig crazy. Zo maakte een andere klant van de fotostudio een gemeen grapje tegen een sweet crazy, waarna laatstgenoemde doordraaide en de bewakers zich genoodzaakt zagen ons met stokken de studio uit te zetten. Een dag later kwam ik hem weer op straat tegen. Hij zwaaide vrolijk naar me, alsof er niks gebeurd was.

Bekijk meer werk van Jan Hoek op zijn website.