De Egyptische feministe Aliaa werd gekidnapt omdat ze naakt poseerde

Afgelopen december deed Aliaa Elmahdy mee aan een protest voor de Egyptische ambassade in Stockholm. Ondanks de vrieskou was ze naakt. Met twee andere leden van de radicaal-feministische organisatie Femen stond ze voor de ambassade met de woorden 'Sharia is not a constitution' (‘Sharia is geen grondwet’) in rode verf op haar borst en buik geschilderd. Op de foto van deze driepersoonsdemonstratie hierboven lijkt ze het eigenlijk wel grappig te vinden dat iemand een foto van haar neemt.

Dit protest was niet de eerste keer dat Aliaa de kranten haalde door haar kleren uit te trekken. In 2011, toen ze nog in Egypte woonde, zette ze foto’s op haar blog waarop ze weinig meer droeg dan een bloem in d’r haar, rode schoenen en halfhoge kousen met stippen. Dit was, zo claimde ze, een vorm van protest tegen 'de onderdrukking van vrouwen in Egypte'. Nadat het plaatje een internethype werd, en Aliaa doodsbedreigingen ontving en werd gekidnapt, kreeg de 21-jarige activiste politiek asiel aangeboden in Zweden. Daar kwam ze in contact met Femen, een internationale activistengroep die in de Oekraïne werd opgericht en vooral bekend is om de topless protesten die ze door heel Europa houden: vóór vrouwenrechten en tegen religie en de seksindustrie.

Femen is erin geslaagd veel aandacht te trekken met onder andere hun protest tegen de deelname van islamitische landen aan de Olympische Spelen en die keer dat ze met een kettingzaag een houten kruis in Kiev omzaagden, dat een monument voor de slachtoffers van Stalins regime was. De groep wordt om verschillende redenen bekritiseerd, waaronder hun onvermogen om duidelijk te maken waar ze voor staan. Maar wat je ook van de organisatie vindt, het valt niet te ontkennen dat Aliaa behoorlijke ballen moet hebben gehad om naakt te poseren in Egypte, en dat haar acties van haar een paria in haar thuisland hebben gemaakt. Hoewel het protest in Stockholm op meer dan 3.000 kilometer afstand van Egypte plaatsvond, heeft de Egyptische minister van Binnenlandse Zaken Aliaa toch aangeklaagd voor godslastering en het beschadigen van de reputatie van het land. Toen ik hoorde dat Aliaa onlangs een Femen-afdeling in Egypte is gestart, en de vrouwen van Egypte heeft gevraagd om haar naaktfoto’s te sturen zodat zij die online kan posten, nam ik contact met haar op om te vragen of ze al veel vooruitgang heeft geboekt.

VICE: Hoi Aliaa. Hoe gaat het met Femen? Wat doen jullie?

Aliaa Elmahdy: We doen naaktprotesten, zoals het protest in Stockholm. We demonstreren over verschillende issues, zoals homorechten en prostitutie. In Egypte, en misschien wel tot op zekere hoogte in elk land, is het zo dat als een vrouw naakt is maar niet voor seks, het mensen dwars zit. Dan denken ze dat er iets mis met haar is.

Wat vinden je ouders ervan dat je met Femen protesteert?

Ze weten wat ik doe, maar we hebben geen contact.

Dus ze keuren het af?

Mmmhmm.

Vertel eens over Femen in Egypte.

Nadat ik had geprotesteerd met Femen in Stockholm, wilde ik een afdeling in Egypte beginnen. Toen heb ik een Facebook-pagina gemaakt. In Egypte worden vrouwen behandeld als goederen. Ze gebruiken zelfs uitdrukkingen als tweedehands of geopend om vrouwen te beschrijven. Als een man met een vrouw trouwt, zegt hij “ik neem haar”, net als “ik neem dit shirt”. Alsof hij haar bezit. Toen ik een vriendje kreeg, zeiden zelfs m’n ouders tegen me: “Nu ben je goedkoop, je doet dit gratis.”

Wat hoop je te bereiken in Egypte?

Ik hoop dat m’n acties anderen helpen om hun angsten los te laten en openlijk te praten over de mogelijkheid om de sharia of de grondwet af te wijzen. Niemand durft dat. Ik hoop dat er op een dag overal afdelingen van Femen zullen zijn.

Wat waren je beweegredenen toen je voor het eerst naakt poseerde en de foto’s online zette?

Ik had die foto een keertje genomen met m’n eigen camera, en kwam hem later weer tegen toen ik foto’s op m’n computer aan het zetten was. Toen bedacht ik dat ik de foto online kon zetten als een manier om iets duidelijk te maken.

Wat wilde je duidelijk maken?

Dat ik me niet schaam voor mijn lichaam. En dat liet ik zien met de dingen die ik droeg. Over de bloem in m’n haar bijvoorbeeld, zei mijn moeder altijd: “Nee, dat is echt too much, draag hem niet.” Ze dacht dat mensen op straat dan opmerkingen zouden maken over m’n uiterlijk. In Egypte worden er tegen meisjes dingen gezegd als: “Lach niet, loop niet op straat… doe helemaal niets.”

Werd je door de Egyptische regering bedreigd?

De eerste keer dat ik een foto plaatste, werd er een zaak tegen me aangespannen. Ik weet niet wat daar verder mee gebeurd is. Nu is er nog een aanklacht tegen me, en wil iemand dat mijn Egyptische nationaliteit ingetrokken wordt.

Hoe hebben mensen gereageerd op je pogingen om een Femen-groep in Egypte te starten?

Sommige jongens sturen me berichtjes, met dingen als: “Laat de Egyptische meisjes met rust.” Zelfs als een vrouw me zelf iets stuurt en ik het publiceer, zeggen ze dat ik haar met rust moet laten, of dat ik vrouwen dwing om te doen wat ik wil. Maar ik geef ze alleen een stem.

Ik las op je blog dat je de vrouwen van Egypte hebt gevraagd om je naaktfoto’s te sturen.

Ja, maar ik heb geen foto’s van Egyptische vrouwen gekregen. Ik kreeg wel foto’s van mannen. Op sommige foto’s stonden goede boodschappen, zoals 'vrouwen zijn ook vrij' en dat soort dingen, maar er hebben helaas geen vrouwen meegedaan. Sommige mensen stuurden me plaatjes van pornosites. Ik heb wel een paar stomme foto’s gekregen.

Maar er deden dus wel mannen aan mee?

De boodschap was gericht aan vrouwen, maar het waren alleen mannen die erop reageerden. In Egypte is het zo dat als een vrouw haar telefoon kwijtraakt, ze doodsbang is dat iemand haar foto’s zal zien, zelfs als het alleen maar een foto van haar gezicht is.

Waarom moest je vluchten naar Zweden?

Als ik nu in Egypte was, zou ik opgepakt worden. En voordat ik hierheen kwam, kreeg ik veel doodsbedreigingen. En ik ben een keer ontvoerd.

Wat gebeurde er bij die ontvoering?

Ik was een tijdje in Alexandrië, en een meisje dat ik via Facebook kende bleef maar aandringen dat ik haar moest komen opzoeken en moest blijven logeren. Ik nam mijn kat mee, maar die heeft zij op straat gezet. Ik wist dat niet en dacht dat hij uit het raam was gesprongen, dus hing ik posters op met een foto en mijn telefoonnummer. Toen werd ik gebeld door een paar mensen, maar toen ik naar ze toeging om m’n kat te halen, kwam ik erachter dat zij details over mijn leven wisten die niemand kon weten—zoals hoe ik die ochtend ruzie had gehad met een meisje, en dat ik van plan was naar een congres te gaan. Ze zeiden dat ze het meisje kenden waar ik bij logeerde, en dat zij mijn kat bij me weg had gehaald omdat ze het niet eens was met wat ik doe.

Ze stal je kat omdat ze je activisme niet leuk vond?

Ze deed eerst alsof ze m’n vriendin was, en ik dacht dat ze hetzelfde over dingen dacht als ik. Haar moeder mocht me niet, maar ik dacht niet dat ze zo ver zou gaan.

Wie waren de mensen die je belden?

Iemand die contact had met dat meisje en haar moeder. Toen ze me ontvoerden, hielden ze een soort rechtszaak: twee mannen debatteerden met elkaar. Eén van hen zei dingen als “we zullen geen geweld gebruiken”, maar de ander wilde me verkrachten. Ze zeiden dat ik niet in mijn vaders huis woonde en dat ik een vriendje had. Eén van hen zei: “Iemand anders neukt haar ook, dus waarom ik dan niet?” En ze zeiden dingen over m’n naaktfoto. Ik denk niet dat ze hem gezien hadden, maar ze hadden het erover dat hij op Facebook stond. Deze mannen kunnen seks hebben zonder getrouwd te zijn, naar bed gaan met prostituees, en doen wat ze willen, maar ik mag niets van hen.

Hoe ben je ontsnapt?

Ze zeiden: “Misschien kunnen we haar broek uittrekken en kijken of ze maagd is. Als ze maagd is laten we haar met rust en verkrachten we haar niet.” Ze lieten me gaan omdat één van hen dacht dat ik nog maagd was.

Dat klinkt angstaanjagend. Heb je vrienden in Egypte die jouw ideeën delen?

Ja, hoewel veel van hen hypocriet zijn, en sommigen jaloers zijn als iemand voor haar vrijheid vecht en haar dan pijn willen doen—zoals het meisje dat hielp me te ontvoeren.

Wil je graag terug naar Egypte?

Ja, ik wil wel, maar ik denk niet dat ik nu nog terug kan gaan.