Deze dokter leidt een militie tegen Mexicaanse drugskartels

“Ik ben elke dag van zeven uur ’s ochtends tot het middaguur bij mijn patiënten, maar ’s middags is het oorlog,” zei dokter Mireles afgelopen november in zijn praktijk in Tepalcatepec. (Alle foto’s door Hans-Maximo Musielik)

In Michoacan, een vruchtbare landbouwstaat in het westen van Mexico, is het oorlog. Er zijn drie grote spelers: het kartel dat bekendstaat als Los Caballeros Templarios (de tempeliers), de federale politie en het Mexicaanse leger, en de bewapende burgermilities die zijn ontstaan uit onvrede de onveilige situatie.

Te midden van deze milities is een soort morele leider opgestaan: dokter Jose Manuel Mireles Valverde. Sinds groepen burgers uit de regio zich in februari bewapenden om hun steden te beschermen, is Mireles de woordvoerder van de samenwerkende milities geworden. Hij siert tijdschriftcovers en geeft televisie-interviews, waarbij hij opkomt voor het recht van iedere Mexicaan om zichzelf te beschermen tegen de heersende wetteloosheid.

Fotograaf Hans-Maximo Musielik bracht vorige maand vijf dagen door met Mireles. Hij kwam dichter bij de dokter dan ooit iemand voor hem. Hij legde Mireles vast bij het plaatsen van wegversperringen met zijn beveiligers en commandanten, en bij het uitbreiden van het territorium van de milities. Op 29 december namen ze op vreedzame wijze de gemeente Churumuco over. Alles bleef kalm tot 4 januari, toen de militie ook Paracuaro bezette – de tiende gemeente die werd toegevoegd aan het territorium van de milities. Maar in tegenstelling tot Churumuco stuitte de militie hier op veel tegenstand, wat tot fatale gevechten leidde. Tenminste twee schutters van de Templarios werden vermoord bij de schietpartij, en twee soldaten van het Mexicaanse leger stierven in een hinderlaag in de buurt. Hans-Maximo’s foto’s laten ook de dood van een lid van de burgermilitie zien – een dood die niet werd meegeteld in de grote nieuwsverslagen.

Na de overname van Paracuaro op zaterdagavond vloog Mireles in een klein vliegtuigje vanuit Guadalajara, toen het vliegtuig boven La Huacana neerstortte. Mireles overleefde het ongeluk. Vooralsnog lijkt het erop dat er niet met het voertuig geknoeid is.

Mireles herstelt momenteel in Mexico-Stad, onder bescherming van de federale politie. De federale overheid stelt dat het hem van beveiliging voorziet omdat hij in feite een nationaal politiek figuur is geworden. Zonder hem zouden de gemeenschappen die nu op de militieraad vertrouwen achterblijven zonder een boegbeeld. Mireles symboliseert de strijd van de bevolking tegen de georganiseerde misdaad.

Maar in Michoacan is de invloed van een kartel veel groter invloed dan welke andere criminele organisatie dan ook. Hans-Maximo’s foto’s laten zien dat de Templarios – net als hun voorganger La Familia Michoacana – deel uitmaken van de lokale sociale structuur. Sommige inwoners van de conflictzones dragen hun loyaliteit via hun kleding.

“Het is een opstand,” zegt Hans-Maximo, die in het afgelopen jaar verschillende keren naar Michoacan is afgereisd om het conflict te verslaan. “Het is een historische gebeurtenis.”

Introductie door Daniel Hernandez.

Zondag 29 december, 2013, Churumuco, Michoacan.

10:03 uur. Mireles spreekt de dorpelingen toe op het basketbalveld in Churumuco, Michoacan. Hij legt de reden van de bezetting uit en garandeert zijn steun in de strijd tegen Los Caballeros Templarios.

“Vandaag is de gemeenschap van Churumuco officieel overgenomen door de burgerbeweging. Iedereen die wil is welkom om zijn wapens op te pakken en zijn familie en dorp te verdedigen. Als je wapens draagt en de federale politie of het leger tegenkomt, ren dan niet weg. Los Templarios zouden het op een lopen moeten zetten. Het leger en de federalen zijn onze vrienden. Geef ze respect door je wapens te laten zakken als ze voorbij komen.”

Geleid door Mireles rijden om half tien ongeveer twintig voertuigen het dorp binnen. Er worden geen ongelukken gemeld.

11:38 uur. Na de overname van Churumuco spreekt Mireles [zittend rechts] met de burgemeester van Churumuco  – Gildardo Barrera Estrada. Mireles informeert hem dat ze nu, na de overname van de stad, zullen blijven “om de stad te zuiveren van Caballeros Templarios.”

11:48 uur. Een moeder en haar kinderen uit Churumuco banen zich een weg tussen de verdedigingstroepen door, die zojuist hun dorp hebben overgenomen. Het t-shirt van de moeder is uitgesproken tegen de komst van de nieuwe troepen: Gefeliciteerd vader, op uw dag, bedankt dat u vader bent en een Templario.

12:40 uur. Na de overname patrouilleren twee zwaarbewapende leden van de militie de weg naar het dorpje Poturo vanuit de laadbak van een truck. Ze hebben barricades opgeworpen om de dorpelingen te verdedigen tegen aanvallen van het kartel.

Monday, December 30, 2013.

09:00 uur. Zicuiran, Michoacan. Mireles kijkt op zijn telefoon en op een kaart van het gebied. De militie nam onder zijn leiding op 18 december de leiding over Zicuiran in de gemeente La Huacana. Ze opereren sindsdien vanuit een lokaal restaurant.

15:23 uur. El Chauz, Michoacan. Twee wachten van de militie rusten nabij de hoofdbarricade bij El Chauz, een paar kilometer van Zicuiran. De barricade staat op de belangrijkste snelweg tussen Patzcuaro en Apatzingan. De wachten wisselen elkaar elke twee tot vier uur af. Ze blijven dagenlang bij de barricades en gaan zelden naar huis.

15:40 uur. El Chauz, Michoacan. Een wacht van de militie, slapend.

16:37 uur. El Chauz, Michoacan. Een ander lid van de militie die even zijn rust pakt.

16:40 uur. El Chauz, Michoacan. Bij de hoofdbarricade van El Chauz wordt elk voertuig geïnspecteerd – zelfs trucks van een frisdrankfabrikant.

16:50 uur. El Chauz, Michoacan. Een wacht van de militie pakt zijn AK-47 op en maakt zich klaar voor zijn dienst.

18:00 uur. Zicuiran, Michoacan. Mireles leest een verhaal in de lokale krant over de vreedzame overname van Churumuco. Een foto van hem siert de voorpagina.

18:58 uur. Zicuiran, Michoacan. Twee van Mireles’ bodyguards – El Siete in het midden en El Tormenta rechts – spelen een potje pool nabij de tijdelijke basis in Zicuiran.

Dinsdag 31 december, 2013

14:09 uur. La Huacana, Michoacan. Militielid Mi Rey houdt zijn geweer vast als een truck bij La Huacana arriveert.

15:17 uur. La Huacana, Michoacan. Papá Pitufo – Papa Smurf – draagt zijn persoonlijke holster terwijl hij de wacht houdt bij het stadhuis van La Huacana, in afwachting van de komst van Mireles.

15:31 uur. La Huacana, Michoacan. Tormeta’s holster is te zien als hij zijn truck in stapt.

15:50 uur. El Ciruelo, Michoacan. Een militielid staat klaar om zijn AK-47 te testen. De barricade bij El Ciruelo is een van de gevaarlijkste en meest strategische. Met de barricade houden ze controle over de snelweg tussen Lazaro Cardenas en Uruapan.

15:55 uur. El Ciruelo, Michoacan. Een militiewacht rust achter de barricade en laadt zijn mobiele telefoon op.

17:07 uur. El Ciruelo, Michoacan. Ongeveer zeven uur voor het nieuwe jaar bezoekt Mireles de barricade om de leden van het team en aanhangers persoonlijk te feliciteren. Twee dagen eerder had het kartel geruchten verspreid over een dreigende aanval die nacht, in een poging de strijders psychologisch uit te putten. De aanval heeft nooit plaatsgevonden.

Saturday, January 4, 2014.

15:06 uur. Paracuaro, Michoacan. Een militielid in de nasleep van een confrontatie met Los Caballeros Templarios, tijdens de overname van Paracuaro.

16:04 uur. Paracuaro, Michoacan. Een militielid schuilt achter een truck tijdens een confrontatie met Los Caballeros Templarios. Anderen zoeken dekking achter een palmboom. Hier in Paracuaro stierf één lid van de militie.

16:58 uur. Paracuaro, Michoacan. Een militielid laat een boek van Nazario Moreno Gonzalez zien – een drugssmokkelaar en oprichter van het kartel La Familia Michoacana. Het boek werd gevonden bij een inval in het huis van een Caballero Templario in Parazuaro.

17:56 uur. Cuatro Caminos, Michoacan. Militaire eenheden bewaken een stuk snelweg dat geblokkeerd is door Los Caballeros Templarios.