De handel in spullen van moordenaars

Ongeveer driehonderd mensen kwamen in de zomer van 1994 samen op een veiling in Illinois, om kunst te verbranden. De schilderijen die in de fik werden gestoken waren namelijk gemaakt door seriemoordenaar John Wayne Gacy, die in 1980 was veroordeeld voor het verkrachten en vermoorden van meer dan twintig jongens.

Gacy begon met schilderen tijdens de veertien jaar die hij doorbracht in de dodencel. Zijn werken varieerden van lugubere schilderijen als Sex Skull en schilderijen van zijn alter ego: clown Pogo, tot schattige kindertekeningen van Mickey Mouse. Die zijn misschien nog wel het engst.

Voor zijn executie in 1994, liet Gacy zijn advocaten veertig van zijn schilderijen veilen. Het leidde tot nationale ophef. Twee lokale zakenmannen, Joe Roth en Wally Knoebel, waren zo woest dat ze de boel voor vijftienduizend dollar opkochten. Begeleid door een staande ovatie van het publiek, waaronder de families van Gacy's slachtoffers, werden de schilderijen ter plekke verbrand.

Voor velen eindigt het verhaal bij dit kampvuur. In werkelijkheid ging het echter om een fractie van Gacy's werk. Bovendien is er naast het werk van Gacy een grote markt van spullen van moordenaars, die enorm gewild zijn vanwege hun lugubere achtergrond.

Het feit dat spullen van moordenaars, ook wel ´murderabilia´ genoemd, zo populair zijn is veel mensen een doorn in het oog. Slachtoffers en hun advocaten zijn bang dat de moordenaars eraan verdienen, en de moordenaars zelf zijn boos omdat de verkopers er met het geld vandoor gaan. Toch is er nog niemand in geslaagd om de verkoop te verbieden.

Naast schilderijen zijn er ook andere murderabilia, zoals vingernagels, afgeschraapt eelt, lugubere foto's van de plaatsen delict, en foto's van knappe vrouwen met sperma erop. Vooral spullen van beroemde seriemoordenaars zoals Charles Manson doen het goed.

Andy Kahan, een van de voornaamste tegenstanders van de murderabilia-industrie, houdt de markt al sinds 2008 in de gaten. "Sommige kunst is extreem pornografisch," vertelt Kahan. "Ook kunnen er namen van slachtoffers op de schilderijen staan. Je ziet bijvoorbeeld weleens tekeningen van de grafstenen van slachtoffers."

Eric Holler, de man achter Serial Killers Ink, bevestigt dit: "De spullen die ik verkoop zijn vaak redelijk luguber". Serial Killers Ink is een van de grootste murderabilia-websites.

Ondanks, of juist dankzij de lugubere aard van de spullen, worden sommige murderabilia voor duizenden dollars verkocht.

"Ik ken iemand die vorig jaar tachtigduizend dollar verdiend heeft via mijn site. Hij had veel schilderijen van Gacy [die door de ophef en de verbranding van 1994 alleen maar meer waard werden]" vertelt William Harder, eigenaar van een andere website, met de naam Murder Auction. Er zijn niet zo heel veel mensen die er zo veel geld aan verdienen. Het begon pas echt te lopen in 1998, met het ontstaan van eBay. Dankzij activisten als Andy Kahan werden murderabilia in 2001 verboden op eBay, waardoor een stuk of zes Amerikaanse verkopers, waaronder Murder Auction en Serial Killers Ink, dat gat konden vullen.

Deze sites concurreren sterk met elkaar en keuren elkaars methoden af. "Ik verkoop niks van de gevangenen waar ik persoonlijk contact mee heb," vertelt Harder. Hij beweert dat de verkopers die zo hun geld verdienen, dit doen zonder dat de moordenaars hiervan weten. "Ik koop mijn spullen van andere, kleinschalige verzamelaars, en dan verkoop ik ze door. Bovendien hou ik de helft zelf." Holler doet het anders. "Ik krijg mijn spullen nog steeds via gevangenen, en zo zal ik dat altijd blijven doen." Hij ziet dit als de enige manier om authentieke producten aan te kunnen bieden.

De sites hebben allerlei soorten klanten: van eenmalige kopers tot obsessieve verzamelaars. "Mijn klantenbestand is enorm" zegt Holler. "Er is geen specifieke doelgroep: mannen, vrouwen, jongeren, bejaarden, iedereen koopt bij me."

"Zelfs de politie en opsporingsdiensten kopen spullen van me," vertelde hij. "Een keer hebben ze een enorme stapel brieven opgekocht, omdat ze met een onderzoek naar handschrift bezig waren. Ook heb ik professoren als klanten. Er is iemand die onderzoek doet naar jongeren die op hun school een bloedbad aanrichten. Hij koopt bijna al hun brieven van me op."

Zelfs tegenstander Kahan heeft een kleine verzameling murderabilia, die hij gebruikt voor lezingen en workshops. Hij denkt dat er in de VS een stuk of honderd serieuze verzamelaars zijn. Dat aantal zou zomaar veel hoger kunnen zijn, want Harder beweert dat minstens duizend mensen zijn site regelmatig gebruiken. En de murderabilia-cultuur is pas sinds kort echt populair, deels dankzij CSI, waarvan sommige afleveringen over de verzamelaars gaan. Daardoor zijn er de laatste tijd een hoop mensen die zoiets lugubers aan de muur willen hebben. "Je betaalt voor een stukje van de ziel van een seriemoordenaar."

Niet iedereen is blij met deze ontwikkeling. Exposities van murderabilia in Texas in 1998, Florida in 2006, en Las Vegas in 2011 leidden tot nationale debatten over of het legaal is om geld te verdienen aan moordenaars, en over de morele kant, wat betreft de nabestaanden van de slachtoffers.

"We proberen allemaal ons leven weer op te pakken, maar het wordt ons op deze manier erg moeilijk gemaakt," vertelde Shelly Mullins aan een journalist van de Houston Chronicle. Ze was familie van James Byrd Jr., die in 1988 op gruwelijke wijze werd vermoord in Texas. Vorig jaar werden er spullen van zijn moordenaars aangeboden op Harder's Murder Auction.

Ook de zus van James Byrd Jr's is kwaad. "Mensen spotten met zijn dood." Er stonden foto's van de plaats delict en een zak met aarde van zijn graf te koop. "Hij zou in vrede moeten rusten. Het is vreselijk egoïstisch en respectloos."

Pogingen om de verkoop van murderabilia te verbieden hebben tot nu toe niks opgeleverd, vooral vanwege de heilige status van de vrijheid van meningsuiting. Wel is Kahan er in geslaagd om in Texas een wet ingevoerd te krijgen die het verbiedt om geld te verdienen aan verhalen over, of foto's van moordenaars. Toch denkt hij dat er niet veel zal veranderen zolang er geen landelijke wetten worden ingevoerd.

"Als ik de kans kreeg om ze de rechtszaal in te trekken zou ik ze echt tot op het bot slopen" zei Kahan. "Ik sta volledig achter het kapitalisme, maar je moet toch ergens een grens trekken."

Holler en Harder denken dat Kahan de markt niet begrijpt. Holler geeft zelf toe dat hij de gevangenen betaalt – niet via een directe transactie, maar in de vorm van een donatie, in ruil voor "gratis" spullen. Volgens Harder klagen gevangenen in de media over zijn site, omdat hij ze niet betaalt en ze er zelf dus geen slaatje uit slaan.

"Eén gevangene stuurde brieven naar mensen die kwade bedoelingen hadden. Ik heb toen wat van die brieven gekocht." vertelde hij. "Nu verkoop ik ze, en is hij kwaad. Lullig voor hem hoor, maar dan had hij maar voorzichtiger moeten zijn."

Het lijkt erop dat zowel de families van slachtoffers als de moordenaars zelf aan het kortste eind trekken, terwijl figuren zoals Eric Holler en William Harder dikke winst pakken.

"Dit is The American Dream," zei Harder. "Ik doe iets wat ik leuk vind. Ik verdien wat geld en ik doe niets illegaals. Mensen die er gekwetst door raken zijn daar zelf verantwoordelijk voor, dat is niet mijn probleem."