Verkleed als Zwarte Piet naar een wellnesscentrum in Rosmalen is geen prettige ervaring

Dit verhaal is gepubliceerd in 2013. VICE en de schrijver staan niet meer achter de inhoud: het verkleden en schminken in blackface is niet de juiste manier om een probleem aan te kaarten. Tevens staan wij niet meer achter de generalisaties en stereotyperingen zoals opgetekend in dit artikel.

“Ben je niet wat laat”, vroeg de vrouw in wier feestwinkel ik 6 december om half tien ’s ochtends een pietenpak kwam huren. Ik zei van niet en legde haar uit dat wellnesscentrum De Thermen in Rosmalen vandaag een speciale actie had waarbij alle Zwarte Pieten die door de racismediscussie op 5 december “in de kou” zijn blijven staan vandaag gratis toegang kregen tot het saunacomplex. De vrouw lachte en gaf me het pak. “Nou, veel plezier dan.” Pure beleefdheid denk ik, want dit was een evenement waar enkel mensen op af kwamen die én wild worden als iets gratis is én hun leven zouden geven om de Zwarte Piet-traditie in ere te houden. Het afvoerputje van de Nederlandse samenleving klonterde vandaag samen in een wellnesscentrum in Rosmalen, maar uiteindelijk was het vooral de heenreis waar ik erg slecht op ging.

Zelf heb ik weinig met Zwarte Piet en vind dat als de tijd een traditie inhaalt, die beter aangepast of afgeschaft kan worden, vooral als veel mensen zich beledigd voelen door die traditie. Toen ik me op kantoor in het pak hees voelde ik me dan ook redelijk ongemakkelijk. Het was een vereiste om als Zwarte Piet aan te komen in het wellnesscentrum, dus me daar omkleden was geen optie. De schaamte werd er niet minder op toen ik mijn gezicht zwart had gemaakt. Na de discussie van de afgelopen maanden voelde het alsof ik vooral het woord ‘racist’ op mijn voorhoofd had geschminkt. Met mijn ogen naar de grond gericht fietste ik naar Amsterdam Centraal om de trein naar Rosmalen te nemen.

Ik had de trein net gemist en moest een halfuur wachten. Over dit halve uur als Zwarte Piet op Amsterdam Centraal zou ik al drieduizend woorden kunnen schrijven. Ik schaamde me voor het pak toen ik een broodje afrekende bij een donkere vrouw in de AH to Go. Misschien kon het haar geen reet schelen, maar de kans dat haar bloed kookte was genoeg reden voor mij om haar niet aan te durven kijken. Ik hoop niet dat ze dacht dat ik haar blik ontweek omdat ik uit onversneden racisme donkere mensen geen blik waardig keur. Ik probeerde me de rest van de tijd op het station onopvallend te gedragen door bijvoorbeeld achter een paal te gaan staan. Jammer genoeg waren er hordes jolige, blanke vijftigers die roet in het eten gooiden. Er waren er zeker zes die afzonderlijk van elkaar “HEB JE DE BOOT GEMIST HAHAHA” riepen. Een groepje van vijf vijftigers in The North Face-jassen wilde met me op de foto. Omdat ik ook foto’s nodig had van deze dag vroeg ik of ze er daarna een van mij wilden maken. Ik keek wat sip, en daar waren ze het niet mee eens. “Lachen! Zwarte Pieten lachen altijd en anders zien we die witte tanden van je niet.”

In de trein was er plek genoeg, maar ik bleef liever op die stoelen bij de wc’s zitten. Een kind van een jaar of vijf kwam naar me toe gerend. Ik keek hem even aan en probeerde te bedenken waarom hij zo staarde. Zijn moeder kwam achter hem aan en zei “laat Zwarte Piet maar even, Zwarte Piet heeft het druk.” Ik was compleet vergeten dat ik met het aantrekken van dit pak naast racist ook kindervriend was geworden.

Op het station van Den Bosch moest ik overstappen. Op het perron kwam een blanke man in pak – weer een vijftiger – naar me toe om me te complimenteren met het feit dat ik “gewoon lekker helemaal zwart geschminkt” was. Mooi om te zien, vond hij dat.

Een groepje met (ik gok) Turks of Marokkaans uitziende jongens riep een paar minuten later lachend “zwarte” naar me. Ik lachte een beetje dommig terug. Toen ik de trein instapte vroeg een groepje blozende Hollandse jongens of ik nog pepernoten had. Die had ik niet. Wat ik wel had was de wens om dit pak in de fik te zetten en die mooie, gewoon helemaal zwarte schmink er tot bloedens toe af te schrobben met een schuursponsje en een bijtende stof. Maar dan zou ik het wellnesscentrum niet binnenkomen.

Aangekomen bij De Thermen stond een aantal Zwarte Pieten bij de ingang te gieren van het lachen. Bij hen zat de sfeer er blijkbaar in. Ik was vooral blij dat ik me niet meer hoefde te schamen, want heel veel mensen hier hadden een vergelijkbaar pak aan. Ik vroeg aan een vrouwelijke Zwarte Piet wat ze van Zwarte Piet vond. “Gewoon een leuk gebruik, dat moet toch gewoon kunnen? Die discussie is grote onzin.”

In de kleedkamer zag ik deze mensen. Van de website van het wellnesscentrum had ik de indruk gekregen dat het deurbeleid vrij streng was. “Compleet Zwarte Pieten-pak en volledig zwart geschminkt” waren de eisen, maar deze mensen met een vale zwembroek over hun pyjama en een stukje bordkarton op hun hoofd gefrommeld kwamen er ook gewoon in. Dat waren zeventien en een halve keiharde euro’s die ik voor niks had uitgegeven aan een pak waarin ik me dom en hatelijk voelde.

In de kleedkamer was er een ‘afschminkhoek’, zodat je schoon de sauna inging. “Zo, dat rotspul eraf en die rotoorbellen eruit, dan kunnen we gaan”, hoorde ik een vrouw die blijkbaar alles over had voor een gratis saunabezoek tegen haar man zeggen.

Bij de sauna zelf mochten geen foto’s gemaakt worden en omdat iedereen bloot en afgeschminkt was kon ik geen onderscheid meer maken dus de zwarte pieten en de normale mensen. Ik ging even naar een ruimte die de biosauna heette, werd er heel onrustig van en ging naar huis.

Gelukkig had ik mijn normale kleding bij me en hoefde ik niet als Zwarte Piet terug naar Amsterdam. In de trein ging ik gewoon in de coupé zitten en niet bij de wc’s. Misschien had ik vandaag in de gedaante van Zwarte Piet in de meest geringe mate ervaren hoe het is om voortdurend ‘ni hao, sambal bij’ te horen te krijgen als je Aziatisch bent of een grappige bedoelde opmerking over kip – of Zwarte Piet – als je donker bent. Ik zou deze dag aan flarden kunnen analyseren en verregaande conclusies over onze samenleving kunnen trekken, maar ik wil het hier graag even bij laten.