Waarom doen we aan nagelbijten, pulken en haar uittrekken?

Mensen die net als ik op hun nagels bijten, zijn daar over het algemeen niet trots op. Om er mee te stoppen kun je de hele dag handschoenen dragen, je vingers intapen met pleisters of nepnagels dragen, maar dat is weer erg onpraktisch voor alle dingen die je wél moet doen, zoals het typen van stukjes over nagelbijten. Ongeveer een kwart van de jongeren heeft er last van, volwassenen doen het wat minder vaak.

Toen ik dertien was, heb ik geprobeerd om ermee te stoppen door een smerig spulletje op mijn nagels smeren. Het idee was dat het dan zo smerig wordt dat je ermee ophoudt. Helaas wende ik na een aantal weken gewoon aan de smaak en ben er altijd mee door blijven gaan.

Een onderzoeker uit Canada heeft onlangs haar PhD gehaald met een onderzoek naar waarom en wanneer mensen eigenlijk nagelbijten (onychofagie), aan hun huid pulken (dermatillomania), of aan hun eigen haren trekken, tot er kale plekken ontstaan (trichotillomania). De algemene opvatting is dat het om zenuwen of nervositeit zou gaan. Maar zo simpel ligt het niet, zegt Sarah Roberts van de Universiteit van Montreal in haar onderzoek. Ik belde haar om te vragen hoe het wel zit.

VICE: Hoi Sarah, hoe ging het onderzoek in z'n werk?
Sarah Roberts: In het experiment brachten we proefpersonen in vier verschillende situaties: verveling, waarbij ik zei dat ze op me moesten wachten in een lege kamer; frustratie, waarbij ze zoek-de-verschillen heel snel moesten oplossen; een relaxte situatie, waarbij ze een video keken van de branding van een zee; en een stressvolle situatie, waarbij ze een vliegtuigcrash uit de film Alive keken.

Wat kwam eruit?
Bij de golven op het strand vertoonde bijna niemand het gedrag, maar bij alle andere situaties wel. In combinatie met enquêtes konden we daardoor concluderen dat mensen aan zichzelf gaan plukken als ze gefrustreerd, gestrest of verveeld zijn. Het heeft vooral te maken met frustratie over dat je een situatie niet onder controle hebt.

Die frustratie is er vrij vaak, lijkt me.
Ja, veel mensen hebben de hele tijd het gevoel dat ze de hele dag nog veel moeten doen: naar werk, nog even dit doen en dan langs de bieb en de hond afdroppen, dat soort dingen. Elke keer als er dan iets op je pad komt dat niet de bedoeling was, reguleer je je emotie door nagels te bijten, aan je haren te trekken of aan je huid te pulken.

Een gedeelte van de scène uit Alive die de proefpersonen te zien kregen

Maar waarom reageren mensen dat dan af op hun eigen lichaam?
Als je rookt, moet je een plek hebben om het te kunnen doen en je moet sigaretten hebben. Om je frustratie van je af te kauwen met kauwgum heb je kauwgom nodig. Je lichaam is altijd voorhanden en dus makkelijk om je emotie mee reguleren.

In mijn beleving denk ik ook vaak dat ik iets oplos – een lelijk stukje nagelring of een lelijk velletje – terwijl het juist alleen maar lelijker wordt. Waarom kan ik mezelf al twintig jaar consequent voor de gek houden?
Hetzelfde zie je bij mensen die aan hun haar plukken. Die gaan dan proberen om het egaal kaal te maken. Er zit een bepaalde vorm van beloning in: "Yes, ik heb 'm," ook al bloedt het daarna. Het lijkt op het moment zelf alsof je iets bereikt hebt, ook al is dat niet zo. Het is een vorm van emotionele regulering waarvan het resultaat later pas duidelijk wordt.

Waarom trekken mensen eigenlijk hun eigen haren uit?
Die stoornis heet trichotillomania. Mensen die eraan lijden doen het vaak heel geleidelijk; ze laten hun vingers door hun haar gaan en als er een beetje een vreemde tussen zit, of hij voelt anders, dan trekken ze 'm eruit. Als je dat genoeg doet kunnen er hele kale plekken op je hoofd ontstaan. Er zijn ook mensen die grote stukken uit hun wenkbrauwen of wimpers trekken. Het is een door de Amerikaanse Vereniging van Psychologen erkende stoornis, net als consequent aan je huid plukken, wat vaak bij wondjes of andere gekke plekjes gebeurt.

Moet iedereen die op z'n nagels bijt of aan zichzelf pulkt nu denken dat er iets mis met hem of haar is?
We hebben het hier wel over de extreme gevallen, waarbij mensen zichzelf tot bloedens toe verwonden, of een pruik moeten dragen omdat ze hele kale plekken op hun hoofd hebben. Het ligt er een beetje aan of je het zelf ook als een echt probleem beschouwt. Verberg je je handen onder de tafel, bijt je ze tot bloedens toe aan gort?

Soms wel ja. Heb je tips om dit probleem op te lossen?
Denk na in welke situaties je dit gedrag vertoont. Bijt je op je nagels als je aan het studeren of aan het werk bent? Of vooral als je boos bent? Zodra je je daar bewust van bent, kun je kijken of er een andere manier van emotionele regulering is, zonder dat je er kaal van wordt of dat je vingers gaan bloeden. Je kunt een ommetje maken, of een vriend bellen. Kijk of je een week kunt inplannen waarin je niks hoeft te doen. Misschien doe je gewoon te veel, in de tijd die je hebt.