Waarom vrouwelijke antihelden in series onze wereld zullen redden

Het is logisch dat we ons, als kijker, identificeren met personages in series, online of op tv – al waren vrouwelijke personages voorheen vooral heel eendimensionaal. Het tij begint echter te keren.

Ik ben supermakkelijk te beïnvloeden. Op mijn 14e droeg ik Slipknottruien en Korn-longsleeves, omdat ik wist dat mijn broer – die natuurlijk cooler was dan ik – naar hen luisterde. Als ik heel veel Gilmore Girls kijk, begin ik uit het niets continu gewiekste opmerkingen tegen jongens te maken. En met een enigszins goede slagzin en Epke Zonderland op de verpakking, kun je me bijna alles aansmeren. Uit een onderzoek van de Universiteit van Saskatchewan is gebleken dat, wanneer je mannen foto's laat zien van Ryan Gosling met een feministische tekst, veel van hen zich plotseling met feministische statements identificeren. En de mannen die Ryans bekkie zonder tekst te zien hebben gekregen? Die niet natuurlijk. Ik ben dus niet de enige: iedereen is supermakkelijk beïnvloedbaar – en dat is helemaal niet zo erg. Hoofdkarakters in series en films zijn de karakters waar wij ons als kijker mee identificeren, de karakters die we (bewust of onbewust) als onze helden en als onze rolmodellen beschouwen. Tot voor kort waren bijna alle vrouwelijke hoofdkarakters die je zag op beeld wit, dun en eendimensionaal. Er zijn wel karakters met meer diverse uiterlijke kenmerken en gebreken, maar dan gaat het vaak om bijrollen. Die worden dan ook bestempeld als 'de vervelende beste vriendin', 'de kut-Marokkaan', 'de uitbundige homo', 'de gestoorde ex-vriendin', 'de zwarte, beste vriend' en 'de zweefteef' – in plaats van als volwaardig, multidimensionaal hoofdpersonage.

In de TEDx Talk die ik vorig jaar gegeven heb, vertelde ik dat ik veel naar The Mindy Project kijk. Het hoofdkarakter in deze serie — ze heet natuurlijk Mindy — is iemand die veel praat, overmoedig is en een groot gevoel voor drama heeft; eigenschappen die ik in mezelf herken en waar ik me voorheen best wel voor kon schamen. In veel films en series worden dit soort kenmerken namelijk vaak toegeschreven aan de rol van 'de irritante beste vriendin' of 'de gestoorde ex-vriendin ', zoals bijvoorbeeld Lilly in The Princess Diaries of Janice in Friends. Iemand waar je wel om kunt lachen, maar waar je liever niet mee vergeleken wilt worden. Gelukkig is in Mindy zelf het hoofdkarakter van de serie, dus is zij de nulgraad. Al die irritante eigenschappen worden dan opeens door ons beoordeeld als karaktereigenschappen. Omdat ik zo beïnvloedbaar ben, was het zelfs zo dat ik, na een tijdje verslaafd te zijn geweest aan The Mindy Project, merkte dat ik mezelf veel leuker was gaan vinden. Mijn drang om veel te praten en overdreven dramatisch te reageren op de kleinste gebeurtenissen ervoer ik niet meer als irritant. Opeens zag ik in dat dit dingen waren die bij mij hoorden en probeerde ik ze niet meer ten koste van alles te verbloemen, om andere mensen maar niet in de weg te zitten.

Waarom het een probleem is dat er bijna uitsluitend witte dunne mensen op tv te zien zijn, is hopelijk geen abracadabra voor je. Maar eendimensionale karakters zien veel mensen niet als een probleem. Een goed voorbeeld van zo'n karakter is 'de sterke vrouw'. Het lijkt iets positiefs, een goed rolmodel voor meisjes, terwijl we hiermee alleen maar een vertekend beeld van de werkelijkheid schetsen. Walter White, die kale nerd uit Breaking Bad, mag stoer, woedend, gestoord, seksueel, verdrietig, manipulatief en zwak tegelijkertijd zijn. Vrouwen? Die zijn gewoon sterk. Zo creëer je niet alleen fysiek een onhaalbare standaard voor iedereen die media consumeert, maar ook een mentale. De mensen (en daarmee vrouwen) die ik ken, hebben een persoonlijkheid die gevormd wordt door verschillende eigenschappen. Ze doen dingen goed en ze doen dingen fout. Als we teveel eendimensionale 'sterke vrouwen', 'sexy vrouwen' en 'gestoorde vrouwen' op het scherm te zien krijgen, is het normaal dat je aan jezelf gaat twijfelen. Je begint je af te vragen of het wel normaal is dat je niet precies weet wie van deze vrouwen jij nou eigenlijk bent. Of het wel normaal is dat je op het ene moment zin hebt om vrijwilligerswerk op Lesbos te gaan doen, en het volgende moment onredelijk kwaad wordt als je ziet dat je zoontje je lievelingstheepot stuk heeft laten vallen

Als een karakter dat laatste in een serie zou meemaken, zouden we hem of haar een antiheld noemen. Antihelden verbreden ons perspectief, omdat we van zo'n karakter beginnen te houden. We komen zó dicht bij zijn of haar denkwijzen en motieven te staan, dat we ons er mee beginnen te identificeren. We snappen wat hij of zij doet en we willen dat het goed met diegene gaat – ook als hij of zij dingen doet die wij in ons echte leven (liever) niet zouden doen. Als we in ons echte leven gedrag in mensen (of in onszelf) tegenkomen dat we niet herkennen, roept dat angst op – en die angst zaait haat. Toch zijn we voor de karakters op tv veel begripvoller en zachter. Dat komt omdat we het hele plaatje kunnen zien: de motieven, de obstakels, verlangens. De antihelden zijn die karakters die ons helpen om een meer accepterende en empathische samenleving te creëren. Ook kunnen ze ons helpen onze eigen, minder leuke karaktereigenschappen leren te accepteren. Jarenlang waren antihelden voornamelijk mannelijk. Voorbeelden zijn Hank Moody in Californication of Walter White in Breaking Bad, maar gelukkig duiken er steeds meer vrouwelijke antihelden op (bijvoorbeeld in Orange is The New Black , Weeds, Girls en de film Bridesmaids). Vooral wanneer het aankomt op series, online of op tv, heeft er een grote shift plaatsgevonden in de veelzijdigheid van vrouwelijke hoofdkarakters en de diversiteit van verhaallijnen.

Een goed voorbeeld van diversiteit is de serie Grace and Frankie, waarin de hoofdpersonen twee vrouwen zijn van boven de zestig. Hun echtgenoten blijken een homoseksuele verhouding te hebben en totaal voor elkaar te willen gaan. Grace en Frankie komen samen in een strandhuisje te wonen en blijken een typisch odd couple te zijn, oftewel een stel waarbij het ene karakter erg verschilt van het andere karakter, waardoor twee personages van elkaar leren. Als je de wereld van films en series moet geloven (en dat doe ik jammer genoeg dus iets teveel), kun je na je 35e alleen nog maar een soort bijrol in andermans leven spelen. Dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat ik heel bang ben om ouder te worden. Maar als ik Grace and Frankie kijk, zie ik dat je op die leeftijd nog steeds met dezelfde klote-onzin als nu bezig bent (namelijk jezelf, biologisch glijmiddel en geld) – en dat stemt me dan weer enigszins hoopvol. Er zijn dus inmiddels wel een hoop series met antihelden in de vorm van vrouwen wiens leven niet altijd op rolletjes loopt. Het stomme is dat deze antihelden zich wel generen voor hun onmacht om hun leven op orde te krijgen. Een goed voorbeeld daarvan is de serie Girls, waarin aan één stuk door gejankt wordt. Daarom vind ik de serie Broad City ook zo ontzettend verfrissend; de hoofdkarakters in deze serie zijn Ilana en Abbie, twee beste vriendinnen. De serie draait vooral om hun vriendschap, en niet stiekem – zoals in Sex and the City – om Carries ervaringen op het gebied van daten, waarover ze vervolgens praat met haar vriendinnen. Daarnaast hebben de meisjes in Broad City ongegeneerd vrede met zichzelf en hun gebreken. Ze proberen niet te leven naar bepaalde standaarden die door niet door henzelf gesteld zijn. Ook al voelen ze zich niet altijd helemaal top over hun leven, ze voelen zich wel goed over zichzelf. Ze laten zien dat je niet eerst je leven op orde moet hebben om jezelf cool te kunnen vinden — daar mag je gewoon al mee beginnen als je leven nog voelt als het afvoerputje van de douches in de Fit For Free. En dat gevoel gun ik iedereen.

Aanstaande zaterdag spreekt Titia op Lowlands over hoe tv-series je zelfbeeld en wereldbeeld als vrouw totaal verpesten.

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.