​Wat betekent het voor Nederland als Trump wint?

Vannacht weten we eindelijk wie de volgende president van Amerika wordt. In Nederland zou je bijna denken dat het over onze eigen verkiezingen en toekomst gaat; het journaal en de kranten openen bijna dagelijks met de dikke grijns van Trump en/of het hoofd van Hillary. Terwijl we vanuit Nederland niet eens mee mogen doen met het meest uitbundige politiekfeest ter wereld.

En die overvloed is best begrijpelijk. Los van dat dit de meest juicy verkiezingen ooit zijn, heeft de uitkomst voor de wereld – en dus voor Nederland – forse consequenties.

Hillary ligt momenteel voor in de peilingen, maar het is zeker nog niet gedaan. We moeten ons op alles voorbereiden. Ook op president Trump. Om beter te begrijpen wat de gevolgen zullen zijn, vroeg ik Tim Jelfs – assistent professor American Studies aan de Rijksuniversiteit Groningen – of ik me als Nederlander zorgen moet maken over een mogelijk bewind van Donald Trump.

VICE: Tim, dank dat je ons wil spreken. Je hebt een Engels accent. Ben je zelf Amerikaans?
Tim Jelfs: Nee Engels, maar mijn vrouw wel.

Heeft die al gestemd?
Ja, maar in Californië, en daar weten we al zeker dat Hillary wint. Veel verschil maakt dat dus niet.

Balen. Om meteen met de deur in huis te vallen: als Trump vannacht president wordt, wat heeft dat dan voor gevolgen voor Nederland? Laten we beginnen met de handel.
Trump is vreselijk inconsequent, in bijna alles wat hij tijdens de campagne heeft geroepen. Het is dus vrij lastig om te zeggen wat hij echt gaat doen. Het enige waar hij consequent over is, is Mexico – daar wil hij zoals je weet een enorme muur bouwen om illegale immigranten tegen te houden. En China, daar wil hij importtarieven instellen om Amerikaanse bedrijven te beschermen.

Over handel met Europa zegt hij eigenlijk niet zoveel, behalve dat hij tegen TTIP is - een handelsverdrag tussen de VS en Europa - maar dat is Hillary sinds de voorverkiezingen ook. Europa lijkt vooralsnog eigenlijk niet hoog op zijn lijstje te staan.

Hij kan het anders wel goed vinden met bepaalde Europese politici. De voorman van de Engelse Ukip en Brexit, Nigel Farage bijvoorbeeld. Die heeft zelfs gesproken op een campagnebijeenkomst van Trump. En Wilders is ook fan.
Klopt. Trump heeft een soort van netwerkje opgebouwd van opkomende nationalisten. Die staan elkaar allemaal bij in hun strijd om de Europese Unie aan het wankelen te brengen en andere nationalistische agendapunten te promoten. Op een indirecte manier zorgt een overwinning van Trump er dus voor dat deze Europese nationalisten de wind in de zeilen krijgen.

Een overwinning van Trump waait dus voor een deel de oceaan over?
We volgen deze verkiezingen bijna alsof het een soort freakshow is, maar we vergeten in Europa soms dat er heel veel overeenkomsten zijn tussen de Amerikaanse politieke cultuur en de onze. We hebben hier onze eigen witte, nationalistische politieke partijen en politici. Zijn overwinning legitimeert dit soort denkbeelden en ideologieën.

En als je het omdraait? Een deel van de voorstanders van de Brexit lijkt spijt te hebben van hun keuze en Hillary ligt in de peilingen voor op Trump. Als zij wint, keert dan het tij? Krijgen we dan niet een tegenbeweging die zich op democratische wijze verzet tegen de nationalisten?
Ik denk dat dat vooral een demografische beweging is. Als je kijkt naar wie de Trump-aanhangers zijn, dan zijn die gemiddeld ouder. Jongere generaties lijken over het algemeen veel minder aangetrokken te zijn tot het xenofobe karakter van Trump en zijn campagne. Op lange termijn kan het dus goed dat het de andere kant op slaat.

Daarnaast verandert de samenstelling van de Amerikaanse bevolking. Witte mensen zijn in sommige staten in de minderheid en die verandering zet zich de komende tijd alleen maar door. De reden dat die alsmaar kleiner wordende meerderheid van witte mensen juist op Trump stemt, is omdat ze hun macht door hun vingers voelen glippen. En bedenk dat een wereldwijde crisis, waar de heersende elite geen passende oplossing voor heeft, er zo toe kan leiden dat iemand als Trump de macht kan grijpen.

Wat gaat er gebeuren als Trump de macht over het Amerikaanse leger, en het nucleaire arsenaal daarvan, in handen krijgt?
Dit is inderdaad een gedegen aanvalsstrategie van Clinton en haar campagne. Hoe kunnen we de nucleaire codes toevertrouwen aan een man die niet eens in staat is om zijn eigen twitterkanaal en alles wat hij daarop zegt in bedwang te houden? Maar als je echt luistert naar wat hij zegt over het buitenlandse beleid dat hij voor ogen heeft, dan zou je kunnen stellen dat dat minder agressief is dan dat van Hillary. En vergeet even niet hoe het er nu voor staat onder Obama. Amerika is tijdens zijn presidentschap in constante oorlog geweest. Of het nu gaat om drone-aanvallen of bombardementen in het Midden-Oosten. Trump heeft het vooral over een isolationistisch beleid, waar Amerika zich dus zoveel mogelijk afzijdig houdt.

Anderzijds zijn hier dus weer zijn inconsequentie en onvoorspelbaarheid grote vraagtekens. Wanneer hem tijdens een van de debatten gevraagd wordt wat hij tegen ISIS zou doen, zegt hij letterlijk dat hij ze kapot zou maken. Hoe hij dat wil doen, terwijl hij Amerika afzijdig probeert te houden van conflicten met het buitenland, mag Joost weten.

Bij Clinton weet je in ieder geval wat je te wachten staat: continuïteit van het huidige beleid.

Sommige experts zeggen dat als Trump wint, de financiële markten in elkaar zullen storten. Gaat Nederland dan ook ten onder?
Als reactie op het non-nieuws vorige week dat de FBI het onderzoek tegen Hillary weer opende, daalden niet alleen haar kansen in de peilingen, maar gingen ook de internationale beurzen omlaag. Ik ken zelf mensen die hun aandelen van de beurs hebben gehaald omdat ze bang zijn dat Trump president wordt, en ze de onzekerheid van wat dat betekent voor de financiële markt niet aandurven. Je ziet dat de markt de afgelopen vierentwintig uur weer aantrekt, als gevolg van het nieuws dat de FBI wederom niks belastends heeft gevonden in de mails van Clinton.

Als historicus kan ik niet echt een gedegen antwoord geven op je vraag, maar het zou me niet verbazen als de financiële markten inderdaad negatief zullen reageren als Trump president wordt. Dat heeft weer alles te maken met de onvoorspelbaarheid van Trump, want onvoorspelbaarheid is de grootste vijand van de financiële markt. Dus ja, in een globale economie gaan we dat ook in Nederland merken.

Even een egoïstische vraag: mogen we nog op vakantie naar Amerika als Trump president is, of komen er geen buitenlanders meer binnen?
Als je een witte huidskleur hebt en niet duidelijk laat blijken dat je moslim bent, dan verandert er niet zoveel. Als dat niet het geval is, dan zou je onder Trump nog wel eens meer moeite kunnen hebben met het land in of uit komen. Nogmaals, dat weten we natuurlijk allemaal niet zeker, maar als we afgaan op de xenofobische uitspraken die hij doet tijdens de campagne, dan zit het er dik in.

Dit is trouwens niks nieuws, voor Amerika. Mensen zeggen soms dat wat Trump doet heel 'on-Amerikaans' is. Maar als je naar de geschiedenis kijkt, zou je dit eerder juist 'heel erg Amerikaans' noemen. In de late negentiende en vroege twintigste eeuw waren immigranten uit Noord- en West-Europa zeer welkom, voor immigranten uit Zuid-Europa gold dat warme bad niet. Er werden daadwerkelijke quota vastgesteld over de hoeveelheid mensen die het land in mochten uit bepaalde landen of met bepaalde religieuze overtuigingen. Deze quota weerspiegelden de heersende culturele opvattingen van die tijd. En dan zwijgen we nog over de Chinese Exclusion Act van 1892 die de immigratie uit China tot een volledige halt riep. In feite was dat puur racisme. En deze voorbeelden kennen we niet alleen maar uit de verre geschiedenis, denk maar aan hoe moslims bij de douane behandeld werden na 9/11.

Degenen die waarschijnlijk nog het meeste last van Trump zullen hebben zijn Afro-Amerikanen. Nog los van het slavernijverleden, streden ze al in de jaren zestig voor burgerrechten en ook nu weer met de Black Lives Matter-beweging tegen racisme, waar Trumps uitspraken goed bij aansluiten. Zijn succes is hier ook een afgeleide van, die komt voort uit latent racisme. Het is niet voor niks dat Trump de Republikeinse kandidaat is nadat we Obama de afgelopen acht jaar als president hebben gehad. Het is een reactie daarop.

Concluderend: we moeten ons in Nederland best wel zorgen maken, als Trump president wordt.
Gelukkig bestaat er nog een scheiding van de macht in Amerika, met het congres die de president in de gaten moet houden en in de weg kan zitten. Presidenten hebben daarom veel minder macht dan wij vaak denken.

Anderzijds hebben ze op buitenlands beleid weer een grotere slagkracht en juist daar is die onvoorspelbaarheid van Trump zo gevaarlijk. Die scheiding van macht komt het beste tot zijn recht als het congres in handen is van de partij die niet de president levert. Net zoals nu met Obama in het Witte Huis en de Republikeinen met een meerderheid in het congres. Soms kan dat de boel ook erg lastig maken, zoals nu, wanneer de president er haast niks doorheen krijgt, maar het houdt elkaar in ieder geval in een soort balans.

De kans dat Trump wint is nu niet groot, maar als hij wint, is de kans groot dat de Republikeinen de meerderheid in het congres behouden. Dan is er nog vrij weinig dat hem in de weg staat. En ja, dan mag je je best zorgen maken.