We gingen mee met de Ierse abortusbus die illegaal abortuspillen uitdeelt aan vrouwen

Op vrijdagmiddag begon op een gegeven moment een pro-lifeactivist wijwater richting een pro-choiceactivist te spetteren in Limerick, een kleine stad in het zuidwesten van Ierland. De 36-jarige Anne O'Connor lijkt relatief kalm, maar toen ze plotseling met heilig water besproeid werd was "dat wel even schrikken," zegt ze.

O'Connor wist niet hoe ze moest reageren, maar werd al snel uit haar benarde positie bevrijd door de barista van een lokaal koffietentje, die de pro-lifeactivist – die inmiddels psalmen aan het zingen was en zout in cirkels op de grond strooide – wegjaagde.

Limerick was de derde stop van de 'abortuspiltour', een actie van de Ierse actiegroep ROSA die strijdt tegen de strenge Ierse abortuswetten. Deze wetten verbieden de distributie van abortuspillen en maken abortussen in vrijwel iedere situatie strafbaar, ook in gevallen van verkrachting, incest of fatale foetale afwijkingen.

De vrouwen en twee mannen die bij de actie betrokken zijn, zijn tussen de 16 en de 48 jaar oud. De jongste spijbelde van school om een tweedaagse rit van 660 kilometer door het land te maken. De groep heeft abortuspillen mee die ze zullen meegeven aan vrouwen die aan boord van de bus stappen, na een online consult met een arts. De actie wordt door pro-lifeactivisten "roekeloos" en "onverantwoordelijk" genoemd, en de activisten van ROSA riskeren een gevangenisstraf van veertien jaar.

Er bestond enige twijfel of de activisten wel echt abortuspillen mee zouden nemen, maar VICE News kan bevestigen dat er aan het begin van de reis op z'n minst tien strippen mifepriston en misoprostol aan boord waren. We zagen ook dat minstens één vrouw de pillen meenam voor persoonlijk gebruik. In het bezit zijn van abortuspillen is "een beetje een grijs gebied," aldus Rita Harrold, een van de organisatoren van de tour. Maar het importeren en distribueren van de pillen is in ieder geval illegaal. "Deze wet is belachelijk en we zullen de wet overtreden als dat nodig is," zegt ze.

Als een traditioneel en streng katholiek land is Ierland in het verleden vaak erg traag geweest in het toestaan van bepaalde dingen die in andere delen van Europa als normaal worden beschouwd. Anticonceptie was illegaal tot 1980, daarna werd het alleen verkocht op doktersrecept. Homoseksualiteit was tot 1993 strafbaar, en echtscheidingen zijn pas vanaf 1996 toegestaan.

Ierland heeft nog steeds de strengste abortuswetten van Europa, en vrouwen die abortus laten plegen (en degenen die hen daarbij helpen) kunnen lange gevangenisstraffen krijgen. Dit is omdat het achtste amendement van de Ierse grondwet het leven van een ongeboren kind even waardevol schat als het leven van de moeder. Hierdoor zijn er bij rechtszaken omtrent de abortuswetgeving vaak verschillende juridische teams om de moeder en de ongeboren baby te vertegenwoordigen.

Om het amendement te herroepen of te wijzigen is een referendum nodig – iets waar zowel de Verenigde Staten als de mensenrechtenorganisatie Amnesty International het afgelopen jaar tot hebben opgeroepen.

De strenge abortuswetten hebben in de afgelopen decennia geleid tot doden. Het beruchtste geval was de van origine Indiase tandarts Savita Halappanavar, die drie jaar geleden overleed aan een bloedvergiftiging, nadat een dokter haar zwangerschap niet wilde beëindigen omdat "volgens de Ierse wet, als er geen onomstotelijk bewijs is dat het leven van de moeder in gevaar is, onze handen gebonden zijn zolang het hart van de foetus nog klopt."

Toch heeft de meerderheid van de Ierse vrouwen wel de mogelijkheid om abortus te plegen, zolang ze in staat zijn ervoor te betalen. Volgens cijfers van Amnesty reizen er tussen de tien en twaalf Ierse vrouwen per dag naar het Verenigd Koninkrijk om daar abortus te plegen.

Sinds het homohuwelijk afgelopen mei door middel van een referendum met 62 procent van de stemmen legaal werd, hebben een hoop vooraanstaande figuren zich uitgesproken voor een wijziging van de abortuswet, die door veel activisten wordt gezien als de volgende grote hindernis. Graham Linehan, een Ierse schrijver voor de komedieserie Father Ted, liet vorige week zijn stem horen, en onthulde in de media dat zijn vrouw Helen abortus had gepleegd in het Verenigde Koninkrijk nadat ze hadden ontdekt dat hun ongeboren kind het niet zou redden na de geboorte. "Ik ben altijd erg trots geweest om een Ier te zijn, maar ik schaam me voor de Ierse abortuswetgeving," verklaarde hij. "Dit is iets waar we niet trots op moeten zijn. Het is barbaars."

Degenen die niet naar Engeland kunnen afreizen zijn jonge mensen die onder toezicht van de staat staan, migranten zonder geldig visa, en vrouwen die niet de benodigde financiële middelen hebben. Activisten schatten de kosten van de reis rond de 1500 euro. De abortuspillen hebben de activisten ongeveer 80 euro gekost, inclusief verzendkosten.

"Een abortuspil is tot twaalf weken in de zwangerschap erg veilig en effectief voor thuisgebruik," vertelde Rebecca Gomperts aan VICE News. "Miljoenen vrouwen in de Verenigde Staten en Europa hebben al op deze manier thuis abortus gepleegd." Gomperts is de oprichter en directeur van Women on Waves, een Nederlandse non-profitorganisatie die vrouwen uit landen met een restrictieve abortuswetgeving helpt aan abortuspillen te komen. Als gediplomeerde arts verzorgde Gomperts afgelopen weekend online consulten via Skype voor de vrouwen die de abortusbus bezochten.

Wel wees ze erop dat complicaties natuurlijk mogelijk zijn. "Net als bij een miskraam kan een vrouw in zeldzame gevallen te veel bloeden of een infectie oplopen. Dit is echter nooit een acute noodsituatie, en vrouwen hebben de tijd om op dat moment naar een dokter te gaan." Gomperts adviseert de vrouwen altijd om iemand bij zich te hebben als ze de pillen innemen.

Women on Waves stuurt al een tijdje geen abortuspillen meer naar Ierland, omdat de autoriteiten regelmatig de pakketten in beslag namen. Deze inbeslagnames werden bevestigd door een document van het ministerie van Volksgezondheid dat VICE News inzag, waarin stond dat tussen 2011 en 2014 op z'n minst 2.577 abortuspillen in beslag werden genomen door de douane.

De abortusbus vertrekt die vrijdagochtend vanuit de hoofdstad Dublin en rijdt dwars door het land naar de steden Galway en Limerick. Op zaterdag komt hij aan in Cork, in het zuiden van het land, waarna de bus weer terugrijdt naar Dublin.Zowel supporters als tegenstanders staan langs de weg. Onder andere politicologiestudenten, een groep migranten en een 18-jarig slachtoffer van verkrachting hebben zich uitgesproken vóór de actie.

Cora Sherlock, plaatsvervangend voorzitter van de Pro Life Campaign, kwam langs in Dublin. Ze vertelde VICE News dat ze de actie "compleet onverantwoordelijk" vindt en "slechts de laatste in een reeks van publiciteitsstunten". Sherlock voegde eraan toe dat ze zich zorgen maakt over de "integriteit van het debat" rondom abortus, dat volgens haar "eenzijdig" is geworden. "Deze pil is gevaarlijk," zei ze, voordat ze de activisten ervan beschuldigde dat ze spelen met de levens van vrouwen. Als laatste zei ze nog: "Iedereen die deze bus steunt is niet geloofwaardig."

Ruth Coppinger, een parlementslid voor de Ierse Socialistische Partij dat meereisde met de bus, zei dat er twee redenen zijn om moedwillig de wet te overtreden op deze manier: om te benadrukken dat de abortuspil een veilige manier biedt om abortus te plegen, en om de politiek aan te moedigen om het achtste amendement van de Ierse grondwet te herroepen.

Coppinger zegt dat de bus laat zien dat de huidige abortuswet niet strookt met de praktijk, en dat de regering de vrouwen aan boord van de bus niet zou durven vervolgen omdat ze "blij zijn dat er een veilig alternatief wordt geboden".

"Als Groot-Brittannië niet om de hoek zou zijn en er geen abortuspillen online werden verkocht, zouden er abortussen worden gepleegd in donkere achterkamertjes door mensen zonder kennis van zaken, en zouden er slachtoffers vallen," zegt ze. "Je merkt dat de autoriteiten eigenlijk geen interesse hebben in het vervolgen van mensen voor het plegen van abortus, tenzij ze echt moeten."

De busrit begon traag: het eerste half uur stonden we in de file langs de drukke kades van Dublin. Laura Fitzgerald, voorzitter van ROSA, sprak met de deelnemers door wat ze moesten doen als ze gearresteerd werden. "Zeg niks. Geen commentaar, geen commentaar, geen commentaar," zei ze. "Je hebt het recht om te zwijgen, niemand kan je dwingen om bewijs te leveren tegen jezelf."

Toen de bus eindelijk aankwam in Galway – een uur te laat – werden ze begroet door de lokale politie. De agenten maakten geen aanstalten om de activisten te arresteren, maar dirigeerden ze alleen naar een parkeerplek voor de St. Mary's on the Hill-kerk. Een van de agenten bevestigde later dat ze geen instructies hadden gekregen om de activisten te arresteren, en er alleen waren om ervoor te zorgen dat de publieke orde niet verstoord werd.

Enkele tientallen supporters stonden langs de weg om de bus te begroeten, net als een aantal tegendemonstranten. Imelda Brophy, een vrouw van middelbare leeftijd uit Galway, vertelde VICE News dat ze vindt dat het tijd is dat de starre wetgeving wordt versoepeld. "Ik denk dat vrouwen het recht hebben op een gratis en veilige abortus," zei ze.

Achter haar staat de 24-jarige Johnny, leunend tegen een stenen muur. Hij voelde zich gedwongen om zijn steun te betuigen. Hij vertelde VICE News dat zijn zus naar het Verenigd Koninkrijk afreisde voor een abortus nadat ze zwanger werd van een man die haar mishandelde. "Ik heb gezien hoe moeilijk dat voor haar was," zei hij. "Het is belachelijk. Vrouwen kunnen zelf geen beslissingen nemen door de keuzes die mannen voor ze hebben gemaakt."

De opkomst in Limerick was veel groter dan in Galway, met een luidruchtige groep pro-lifeactivisten aan de ene kant van de straat, en de pro-choiceactivisten aan de andere kant.

Paddy Scully uit Cork vertelde VICE News dat hij "erg boos" was over de abortusbus. "Als ze iets promoten dat kinderen vermoordt, ben ik daartegen." De man zei dat als Ierland soortgelijke wetten als die van het Verenigd Koninkrijk zou aannemen, "er elk jaar duizenden kinderen zouden worden vermoord."

Wel zegt Scully dat hij het goed vindt dat vrouwen kunnen afreizen naar het Verenigd Koninkrijk om abortus te plegen. "We moeten wel een vrij land blijven," zei hij. "Ik geloof in de vrijheid om te reizen. Ik geloof niet in het opsluiten van mensen."

Ondertussen doet de verbaasde chauffeur van de abortusbus een poging om aan een voorbijganger te vragen wat de beste plek is om te eten in Limerick. De 65-jarige Willie uit Tallaght was van tevoren niet gewaarschuwd dat hij aan het stuur zou zitten van een bus vol smokkelwaar. Voor deze actie had hij eigenlijk niet echt veel nagedacht over de abortuswet, vertelde hij aan VICE News, maar hij zou abortussen in extreme gevallen in ieder geval steunen.

"Ik denk dat vrouwen het recht moeten hebben om een zwangerschap te beëindigen. Als een vrouw wordt verkracht door haar vader, vind ik niet dat ze dat kind van zo'n klootzak zou moeten houden," zegt Willie, voordat hij wegloopt om een hamburger te halen.