We spraken de wetenschapper die onderzoekt hoe je zo lang mogelijk kunt blijven leven

De Gerontology Research Group werd in het leven geroepen door dr. Stephen Coles, die geobsedeerd was door het vertragen of omkeren van het verouderingsproces. Hij slaagde daar zelf niet in: hij overleed relatief jong, op zijn 73e, aan kanker. Toch zijn Coles' hersenen destijds ingevroren, in de hoop dat hij zijn werk ooit voort zal kunnen zetten, op het moment dat de technologie het mogelijk maakt om zijn geheugen naar een computer te uploaden.

De website die is opgezet ter ere van zijn levenswerk ziet eruit alsof hij voor het laatst is geüpdatete in de jaren negentig. Terwijl de aanhangers van Coles nog steeds wachten op zijn wederopstanding, houdt de groep zich ondertussen bezig met het verifiëren van de claims van mensen die beweren dat ze 'supercentenarians' zijn – dat wil zeggen, mensen die ouder zijn dan 110. Hoewel de groep geen evenementen meer lijkt te organiseren, werken hun ambassadeurs overal ter wereld zich nog steeds door stapels rapporten heen. Ook hun netwerk van wetenschappers, dat probeert het onvermijdelijke menselijk einde uit te stellen, is nog steeds intact.

Om erachter te komen hoe ik zo oud mogelijk kan worden, en hoe oud zo oud mogelijk eigenlijk is, belde ik met de directeur van de onderzoeks- en databasedivisie van de GRG. Robert Young (ja, zo heet hij echt) heeft een obsessieve fascinatie voor statistiek en weet meer over de dood dan wie dan ook. Ik sprak hem over de maximale menselijke levensduur, wat het betekent om ouder te worden op cellulair niveau, en de vrouw die ook wel de "Michael Jordan van het ouder worden" genoemd wordt.

VICE: Ben je altijd geïnteresseerd geweest in mensen die extreem oud worden?
Robert Young: Het klopt dat ik hierin geïnteresseerd raakte toen ik nog maar heel jong was – ik was ongeveer drie, vier jaar. Mijn oudoom was een veteraan van de Eerste Wereldoorlog en toen hij overleed, vroeg ik aan m'n moeder waarom hij dood was gegaan, waarop zij antwoordde: "Nou, omdat hij oud was." Dus ik beredeneerde toen dat als oude mensen eerst dood zouden gaan, ik vrienden met hen wilde worden zodat ik in ieder geval nog van hun gezelschap kon genieten zolang ze hier waren. Zijn vrouw was op dat moment 85 en werd uiteindelijk 96 jaar en 361 dagen oud. Op de één of andere manier werd ik daar nogal verdrietig van, want ze overleed dus vier dagen voor ze 97 zou worden. Dus eerst raakte ik inderdaad geïnteresseerd in de maximale menselijke levensduur, en later specifiek begon te richten op het bijhouden van hoge leeftijden.

Ik kreeg mijn eerste Guinness Book of World Records toen ik 10 was. De meeste oude mensen waren vrouwen, behalve de titelhouder, dat was een man van 118. Verder was er niemand ouder dan 113. Er leek iets niet te kloppen. Daardoor raakte ik geïnteresseerd in het valideren van leeftijden, en later bleek inderdaad dat die man 15 jaar jonger was dan hij beweerde.

Wat is het doel van de GRG? Willen jullie onsterfelijk worden?
We hebben nu in principe twee hoofddepartementen. Eén departement wordt bestuurd door de opvolger van dr. Coles, die de GRG in 1990 oprichtte en overleed in 2004, toen hij nog maar 73 was. Het doel was om wetenschappers samen te laten komen en het verouderingsproces te bespreken, en daarbij te discussiëren over potentiële behandelingen voor veroudering. Het idee destijds was dat de westerse geneeskunde zich te veel richtte op het behandelen van de symptomen van ouder worden, in plaats van op de oorzaken van veroudering. Het idee was dat, als je een paar heel intelligente mensen bij elkaar zou zetten, er vanzelf wel goede resultaten uit zouden komen.

Wat is de geschiedenis van leeftijdsverificatie?
Het begon in de zeventiende eeuw, met levensverzekeringen. Verzekeringswiskundigen probeerden erachter te komen hoe lang mensen leefden, om de tarieven voor die verzekeringen uit te kunnen rekenen. Maar afgezien van een heel kleine niche in de verzekeringswiskunde was er nog maar weinig onderzoek gedaan naar supercentenarians.

Toen de GRG in 1998 besloot om een overzicht van leeftijdsgegevens te maken, bestond er nog geen database. Ongeveer één op de vijf miljoen mensen in de Verenigde Staten is 110 of ouder, en voor de komst van het internet was er geen manier om zo'n zeldzaam iemand in één van die datagroepen onder te brengen. Maar toen het internet opkwam, konden we van over de hele wereld informatie verzamelen en werd het een uitvoerbare taak om die mensen als één bevolkingsgroep te bestuderen. Sinds de GRG in 1995 online is gegaan, bijna 21 jaar geleden, is er veel veranderd. Smartphones maakten hun opkomst rond 2007, 2008. In 2004 had Ancestry.com maar 20 procent van de Amerikaanse volkstellinggegevens online staan. Als je teruggaat naar 2000 en je wilde een document vinden over een extreem oud iemand, dan moest je de met de hand nieuwsoverzichten gaan doornemen. Het duurde soms uren om al die bladzijden door te moeten kijken.

Ik heb het idee dat er iedere maand wel weer een verhaal is over de oudste persoon ter wereld die is overleden. Heb je ooit zoiets van: "O, shit, hoe hebben we haar over het hoofd gezien?" Of zie je wel eens verhalen voorbijkomen over mensen waarvan je weet dat ze logen over hun leeftijd?
Nou, het zit zo. Er heerst een misverstand dat de oudste persoon ter wereld continu overlijdt. Dat is dus niet waar. Sinds Guinness in 1955 overzichten bij begon te houden, is de gemiddelde 'regeertijd' 1,6 jaar geweest. Maar een deel van het probleem is dat er ongeverifieerde claims zijn van mensen die beweren dat ze ouder zijn dan de oudste persoon, en dat wordt dan opgepikt door de media. Als je online zoekt naar 'Typologies of Extreme Longevity Myths', dan verschijnt er een onderzoek met data van de Social Security Administration dat aantoont dat 98 procent van die claims niet waar blijken te zijn. En in de Verenigde Staten wordt die data het best bijgehouden, dus je kunt je voorstellen hoe dat gaat als je landen als Nigeria of Pakistan probeert te onderzoeken, waar die gegevens 110 jaar geleden nog niet eens bestonden.

Er ontstaat dan ook iets dat we de langlevendheid-mythe noemen; dit gebeurt wanneer het voorstellingsvermogen van mensen de realiteit overtreft. Dus als je geen geboorteakte hebt en je je leeftijd dan maar probeert te schatten – als mensen ouder zijn dan 80, schatten ze zichzelf ouder. Voordat mensen 80 worden, schatten mensen zichzelf juist jonger in. Ik denk dat dit door jeugdigheid en ijdelheid komt. Maar als mensen dat punt bereiken waarop leeftijd iets is om trots op te zijn – meestal hebben we het dan over overgrootmoeders, of de dorpsoudste – dan verandert het in een bron van trots. Het andere ding is dat er een algemene angst heerst voor de dood. Een verhaal over een 130-jarig iemand die ergens in een afgelegen bos woont, klinkt dan als muziek in de oren.

Wees eens heel eerlijk; hoe oud kan ik maximaal worden?
Wetenschappelijk gezien is de kans dat je 127 wordt op het moment één op een biljoen, wat dus eigenlijk gewoon betekent dat het niet gaat gebeuren. Als je tussen de 115 of 120 bent, heb je een leeftijd bereikt die ik als 'waarschijnlijk onmogelijk' bestempel; ik zou zeggen dat er een kans is van 1 procent, maar de mogelijkheid bestaat dus wel. Tussen 120 en 127 wordt de kans dat je zal overleven miniem. Als we naar de statistieken kijken, zijn er momenteel 2.500 gevallen van mensen die ouder zijn dan 110. Maar twee daarvan zijn 118 jaar of ouder.

Als je van 2.500 naar twee gevallen gaat, in maar 8 jaar verschil, vind ik dat best eng. Dat betekent dus dat er een maximale levensduur is. Mensen overlijden aan veel meer dan alleen maar toevallige doodsoorzaken, zoals wanneer je door een bus geraakt wordt, doodgeschoten wordt of ziek wordt. Er moet sprake zijn van een biologisch component. En onderzoeken tonen aan dat er een maximale levensduur is voor elk individueel zoogdier. De oudste kat was 38, de oudste hond was ongeveer 30. De oudste muis is 4 geworden, terwijl de oudste olifant 78 was. De oudste mens ooit was 122. Walvissen lijken langer te leven dan mensen. De oudste, waarover data beschikbaar is, was namelijk 211. Schildpadden worden ook zo'n 200 jaar.

Zijn kreeften trouwens niet onsterfelijk?
Nou, dat zit dus zo; sommige diersoorten, zoals kreeften en schelpdieren, kunnen het verouderingsproces omzeilen door te blijven groeien. Schelpdieren krijgen er ieder jaar een ring bij, terwijl kreeften alsmaar groter worden. Mensen stoppen met groeien tussen hun 20e en 25e. De meeste diersoorten stoppen met groeien, en beginnen dan te verouderen. Dan is de vraag alleen nog maar wat je biologische klok verder voor je in petto heeft.

Mensen lijken een garantieperiode van zo'n 100 jaar te hebben. De gemiddelde cel verdeelt zich eens in de twee jaar. Cellen verdelen zich in totaal zo'n 50 keer. Om 115 te worden, moet je zo'n 15 procent langzamer ouder worden dan de gemiddelde persoon. Jeanne Calment, die 122 is geworden, werd de "Michael Jordan van het ouder worden" genoemd. Het punt is dat je nooit genoeg zal oefenen om Michael Jordan te kunnen evenaren met basketbal, snap je? Aan de andere kant was Michael Jordan ook nooit zo goed geweest als hij nooit had geoefend. Dus je moet je potentie waarmaken door zo goed mogelijk je best te doen, maar tegelijkertijd zal je ook geen langlevendheidskampioen worden.

Je zei eerder dat we ons moeten focussen op het behandelen van het verouderingsproces zelf, in plaats van ons te richten op de symptomen. Ik denk dat ik niet eens precies weet wat ouder worden is.
Dat is inderdaad een probleem, want wetenschappers zijn het er ook niet over eens wat ouder worden inhoudt. Je hebt de entropische, metabolische processen die ophopende schade aanrichten als gevolg van onvoldoende werking door de tijd heen. Dus je hebt intrinsieke veroudering, daarmee bedoel ik biologische veroudering, en externe veroudering, waarmee ik op effecten doel. Je wordt bijvoorbeeld sneller oud als je de hele tijd in de zon ligt. Dat is een secundair effect. Ook verouder je waarschijnlijk sneller als je sigaretten rookt.

Het is momenteel zo dat 48 van de 50 oudste mensen die ooit geleefd hebben, vrouwen waren. Waarom is dat?
Sommige ideeën uit het verleden blijken inmiddels niet meer te kloppen. Zo werd bijvoorbeeld gedacht dat het te maken had met menopauze en hormonen. Wat we bij de GRG hebben afgeleid uit de data, is dat vrouwen mannen op iedere leeftijd overleven, ook in de baarmoeder. Per 100 vrouwen worden er 125 mannen verwekt, dat is een soort biologische compensatie. Onder mannelijke foetussen heerst een hoger sterftecijfer. De ratio tussen mannen en vrouwen is ongeveer 105 tegenover 100. Het hogere sterftecijfer zorgt ervoor dat die getallen later, als jongens en meisjes ongeveer 13 zijn, weer rechttrekken en gelijk zijn. Dit lijkt een biologisch effect te zijn. Er is een concept dat de 'Double X' hypothese heet. Het Y-chromosoom is veel kleiner, en de overgrote meerderheid van je DNA-profiel is rond het X-chromosoom heen gebouwd. Normaal gesproken, als een man een defect X-chromosoom heeft, zoals het genetische defect dat kleurenblindheid veroorzaakt, kan-ie het wel schudden. Dan is hij sowieso kleurenblind. Maar vrouwen lopen veel minder kans om kleurenblind te zijn, omdat hun beide X-chromosomen dan defect moeten zijn. Mannen lopen dus dubbel zoveel kans als vrouwen.

In welke landen wonen de oudste mensen? Is er een dieet, levensstijl of plek waar er een bijzonder hoge concentratie van supercentenarians is?
De maximale menselijke levensspan is overal hetzelfde. Toen Susannah Mushatt Jones overleed op 12 mei, was ze 116. En de oudste persoon in Europa was 116. De oudste persoon in Japan was 115. Dat ligt heel dicht bij elkaar, alhoewel de Verenigde Staten momenteel niemand hebben die 116 is.

De variatie die er is, is gebaseerd op milieu- en levensstijlkwesties. Daardoor kun je er twee of drie jaar bij optellen of aftrekken. Supercentenarians doen het over het algemeen beter in warme klimaten. Het is interessant – in Zweden is nog nooit iemand ouder dan 113 geworden. Plekken zoals het Caribisch gebied, Zuid-Japan, Zuid-Europa en het gebied rond de Middellandse Zee doen het meestal goed. Maar je moet begrijpen dat we voor deze plekken vertrouwen op administratiesystemen die 110 jaar geleden zijn opgezet; ongeveer 98 procent van de data die beschikbaar is, komt uit regio's zoals Noord-Amerika, Europa, Zuid-Amerika, Australië en Japan. Er zijn grote regio's in de wereld waar niets of vrijwel niets geregistreerd staat – bijvoorbeeld in Saoedi-Arabië. Sommigen van de vroegere regeerders in Saoedi-Arabië maakten geen gebruik van geboortecertificaten. In China was er vanaf de jaren vijftig een geboorteregister, dus rond 2060 zullen we vanuit China goede data ontvangen.

Ik denk niet dat ik mijn geboorteakte zou kunnen vinden, als ik ernaar zou zoeken. Stel dat ik heel oud word, hoe verifiëren jullie mijn leeftijd dan?
Veel van de registers zijn online te vinden. Het belangrijkste is natrekken of de persoon in kwestie wel echt degene is die op de geboorteakte vermeld staat. Dus we hebben eigenlijk drie sleutels nodig, voordat we zoiets kunnen verifiëren. Eén bij of vlakbij de geboorte; we hebben unieke aanduidingen nodig, die het voor ons mogelijk maken vast te stellen of de persoon die voor je staat degene is die op het geboortecertificaat vermeld wordt. Daarnaast hebben we een recent legitimatiebewijs nodig, met daarop een foto van de persoon. En we willen data van halverwege iemands leven, zoals een huwelijksakte of een oorlogsdocument of iets in die trant, om iemands levensverhaal in te kunnen vullen. Als die persoon zijn of haar hele leven in hetzelfde stadje heeft gewoond, als ze altijd contact hebben gehad met hun familie of als ze opduiken in volkstellingen, dan kan het vrij makkelijk zijn om te bevestigen dat het om één en dezelfde persoon gaat. Maar als de persoon in kwestie alles achter heeft gelaten, dan zorgt dat wel voor problemen.

Heb je het idee dat het 't waard is om zo lang te leven? Is er nog wel sprake van kwaliteit van leven als je 115 bent?
Ik heb waarschijnlijk meer dan 50 mensen ontmoet die 110 of ouder waren. Het varieert per persoon. Het is mij in ieder geval wel duidelijk dat je ze niet allemaal in dezelfde categorie kunt plaatsen. We hadden één vrouw die 116 was en in haar eigen huis woonde, ze kon rondlopen met een rollator, ze at fastfood, ze keek tv, ze kon een interview geven. Dat is het ultieme voorbeeld van een goed leven en plezier kunnen maken met je achterachterkleinkinderen. Maar we hadden ook een vrouw die 21 uur per dag aan bed gekluisterd was, die verder 3 uur wakker was en niet in staat was om op te staan. In zo'n situatie zou je misschien kunnen zeggen dat het 't niet waard is. De meeste mensen zitten ergens tussenin. Wat ik nog wel even wil melden, is dat de mensen die het oudst worden over het algemeen in topvorm zijn. Dus bijna alle mensen die 115 worden, woonden op hun 100e nog op zichzelf. We moeten dus af van het idee dat je rond je 80ste sowieso in een verzorgingstehuis zal belanden. Zo is het gewoon niet.

Waaraan sterven mensen die zo oud zijn?
Veel mensen die 115 of ouder zijn, sterven aan een longontsteking. En veel wetenschappers zullen dit niet hardop zeggen, maar in veel gevallen is het ook gewoon ouderdom zelf. Soms gaan ze gewoon dood in hun slaap.

Ik heb op jullie website gelezen dat dr. Coles is ingevroren. Hoe zit het daarmee?
Zijn hersenen zijn ingevroren. Het idee is dat we in de toekomst misschien wel menselijke herinneringen naar een computer kunnen uploaden. Momenteel bestaat de technologie daarvoor nog niet. Dus als je iemands hersenen invriest, kun je over 100 jaar misschien wel zijn of haar herinneringen coderen.

Is dat iets waar jij ook geïnteresseerd in bent?
Daar ben ik nog niet over uit. Je moet begrijpen dat het waarschijnlijk rond de 90 duizend euro kost [om iemands hersenen te conserveren]. Ik denk dat in het geval van dr. Coles de Alcor Life Extension Foundation ermee akkoord is gegaan om zijn hersenen te conserveren. Dr. Coles was betrokken bij zoveel verschillende vakgebieden – robottechnologie, kunstmatige intelligentie. Dus als je er vanuit dat perspectief naar kijkt en je de mogelijkheid hebt de hersenen van een groot denker te conserveren, waarom zou je dan niet voor iemand als dr. Coles kiezen?

Dus de maximale menselijke levensduur is 122 jaar, toch? Zal ik dat getal in mijn leven nog zien toenemen?
Het geobserveerde maximum is inderdaad 122. Wetenschappers hebben uitgerekend dat als je 100 hypothetische universums hebt, en de wereldbevolking bestond ongeveer 110 jaar geleden uit minimaal 800 miljoen mensen, dan was de kans dat één persoon 122 werd ongeveer 13 procent. Wat dus betekent dat de kans één op zeven was dat iemand als Jeanne Calment op zou staan, en dat is niet eens heel extreem klein. Waar het om gaat, is dat de kans dat het niet gebeurt alsnog veel groter is. Maar ik zou zeggen dat 125 wel een realistische schatting is als het op de maximale leeftijd aankomt, en 127 zou ook nog mogelijk moeten zijn, als alles goed zou gaan. Ik zou het in de toekomst zeker niet uitsluiten.

Geen enkel zoogdier heeft tot nu door de barrières van de maximale levensduur kunnen breken met behulp van de wetenschap. Wetenschappers hebben alleen de levensduur van fruitvliegjes kunnen verlengen. Er moet nog veel meer onderzoek worden gedaan voordat hetzelfde kan worden gedaan voor zoogdieren. Maar wanneer je verder kijkt dan alleen wetenschappelijke doorbraken, hebben mensen momenteel wel een veel beter levenstraject in het vooruitzicht dan 110 jaar geleden het geval was. Susannah Mushatt Jones, die 116 is geworden, werd in Alabama geboren, waar rassensegregatie op dat moment aan de orde van de dag was. Haar familie deed aan ruilhandel en was heel arm. Ze hadden geen toegang tot goede gezondheidszorg. Als mensen in het verleden 116 konden worden zonder goede voorzieningen, dan denk ik dat die maximale leeftijd nog wel toe gaat nemen. Ik denk dat je er dan nog wel zo'n vijf, misschien zelfs zeven jaar aan kunt plakken.