We spraken een advocaat die op Lowlands mensen bijstond die gepakt waren met drugs

Als je op een festival gepakt wordt met drugs heb je pech, maar op sommige festivals, waaronder Lowlands, ben je éxtra het bokje. Je komt dan namelijk terecht in een speciaal ingerichte 'OM-straat', waarin je meteen wordt voorgeleid aan een officier van justitie. Vervolgens doet het Openbaar Ministerie (in de meeste gevallen) een schikkingsvoorstel. Je gaat akkoord, kunt direct een paar honderd euro pinnen en staat weer buiten. Het enige is dat je je waarschijnlijk niet realiseert dat je er ook een strafblad aan overhoudt.

Dit overkwam vorig jaar 119 Lowlands-gangers. Onder andere D66 en de Orde van Advocaten uitte flinke kritiek op deze wel héél gesmeerde samenwerking tussen de beveiliging, politie en justitie. De kritiek was vooral dat verdachten niet konden worden bijgestaan door een advocaat, aangezien er geen advocaten aanwezig waren.

De Orde van Advocaten besloot dit jaar een pilot uit te voeren, door een aantal advocaten in de straat aanwezig te laten zijn. Een van die advocaten was Bart van Elst, die op de donderdagavond van Lowlands mensen bijstond die de sigaar waren. We wilden hem eigenlijk al meteen vragen hoe het was verlopen, maar vanwege alle ophef en de gevoeligheid van het onderwerp vroeg het OM de dienstdoende advocaten om vooralsnog niet met de media te praten. Nu iedereens tent al weer een paar weken ligt weg te schimmelen wilde Bart aan VICE vertellen over hoe de pilot is verlopen.

(Spoiler alert: goed, want op ADE zullen er ook weer advocaten aanwezig zijn in de speciale OM-drugsstraten.)

VICE: Ha Bart. Hebben jullie iets kunnen betekenen voor de mensen die waren opgepakt?
Bart van Elst: Ja zeker! Mensen waren – voor zover ze daartoe in staat waren – ontzettend blij dat we er waren. Degenen die in de OM-straat terechtkomen zijn over het algemeen geen criminelen, maar gewoon mensen die gezellig aan het feesten zijn. En dan opeens word je beetgepakt, moet je meelopen, word je gefouilleerd, zit je opeens tussen allemaal politiemensen – dat is echt wel serieuze shit. Dus als je dan in het hol van de leeuw zit is het fijn als er tenminste één iemand aan jouw kant staat, en je een beetje geruststelt en je van de juiste informatie voorziet.

Waarom wilde je op drugs betrapte mensen op Lowlands helpen?
Omdat aangehouden verdachten voorafgaand aan hun eerste verhoor simpelweg het recht hebben om met een advocaat te praten. Daarnaast vind ik de gevolgen voor het hebben van een kleine hoeveelheid drugs echt heel heftig. De boetes zijn hoog, maar het verlies van je blanco strafblad kan echt rampzalig zijn. Ik denk dan: kom op hey, in wat voor tijd leven we? Er komen honderdduizenden mensen af op alle festivals – mensen met een goede baan en een druk leven. Die willen gewoon een leuk verzetje in het weekend en een flink aantal doet dat met een pilletje, of wat coke, of iets anders. Moet je daar echt zó repressief tegen optreden? Ik vind van niet, maar daarom ben ik ook advocaat en geen officier van justitie.

Heb je naast emotionele steun ook juridisch mensen kunnen helpen?
Uiteraard! Er was bijvoorbeeld een jongen aangehouden met een op ghb lijkende vloeistof, maar hij beweerde zelf dat het een bepaalde smartdrug was. Ik heb toen verzocht om de drugs te laten onderzoeken door het Nederlands Forensisch Instituut, dat ook aanwezig was. Het bleek dat het middel (vooralsnog) niet verboden was.

Een ander voorbeeld is het verhaal van een jongen die voor z'n tent een jointje aan het draaien was terwijl er twee onopvallende beveiligers langsliepen. Die vroegen hem of hij nog meer drugs bij zich had. In zijn naïviteit liet die jongen trots zijn drugsvoorraadje zien, en toen moest hij mee. Nadat mijn collega en ik dit verhaal hoorden hebben we direct overlegd met de officier van justitie, want dat is uitlokking en dat mag niet. De officier ging erin mee, en de jongen mocht zonder strafrechtelijke gevolgen weer terug het terrein op.

Wat zal die officier gebaald hebben.
Nee hoor. Vorig jaar was er veel kritiek, en ik weet ook niet hoe het er toen aan toeging, maar dit jaar gedroegen de officieren van justitie zich mijns inziens keurig en volgens de regels. Er was bijvoorbeeld iemand opgepakt nadat beveiligers van Lowlands zijn camper waren binnengegaan en daar een flinke voorraad drugs aantroffen. De officier heeft die jongen laten gaan, omdat beveiligers niet zomaar je camper in mogen komen. Dat is hoe het hoort.

Wat vond het OM eigenlijk van jullie aanwezigheid?
Wat ik heb gehoord is dat er aanvankelijk wel weerstand was, dat men er niet op zat te wachten. Maar de politieagenten en officieren die ik sprak vonden het correct en ook wel interessant dat we er waren. Ik heb me geen moment ongewenst gevoeld.

Waarom was er aanvankelijk weerstand?
Wij zijn natuurlijk een luis in de pels. We bemoeilijken het proces, vertragen de boel. We wijzen op alle gevolgen – een officier van justitie zal dat waarschijnlijk nooit doen zoals wij. Wij wijzen de verdachte erop dat hij of zij niet akkoord hoeft te gaan met het voorstel. Of wel akkoord kan gaan, maar niet direct moet afrekenen, omdat de zaak dan onherroepelijk is. Betaal je niet direct, dan kun later nog in verzet. Daarnaast houden we in de gaten of politie en justitie niet te ver gaan in hun handelen. Dus ergens snap ik die weerstand wel, maar ik vind ook: het spel heeft spelregels en daar moet je naar handelen. Er worden daar mensen met hele serieuze problemen opgezadeld, dus daar moeten ze op z'n minst op gewezen worden.

Gaan politie en OM wel eens te ver?
Er zitten ongetwijfeld altijd wel een paar 'crimefighters' bij die je bij een minder sterke zaak overbluffen en toch proberen tot een schikking te komen. Alleen al het feit dat er advocaten aanwezig zijn, als een soort waakhond, zorgt er ongetwijfeld voor dat dat soort dingen minder voorkomen.

Wat vindt Lowlands er eigenlijk allemaal van?
Lowlands zelf zit waarschijnlijk helemaal niet te wachten op zo'n actieve OM-straat, maar het is zeer waarschijnlijk een voorwaarde voor de vergunning. De ophef eromheen maakt het voor Lowlands alleen maar vervelender – daarom wilden we ook liever niet met de media praten. Aan de ene kant ontstaat er daardoor bij bijvoorbeeld vaders en moeders het beeld dat er kennelijk heel veel drugs wordt gebruikt, en aan de andere kant krijgen de mensen die gewoon lol willen maken en een pilletje willen gebruiken het gevoel dat Lowlands vreselijk streng en repressief is.

Klopt dat allebei niet?
Nee. Lowlands zelf is heel coulant; mensen die gepakt zijn mogen over het algemeen gewoon weer het terrein op (dat is iets wat Lowlands bepaalt, niet het OM). En met het drugsgebruik valt het ook mee. Er is dit jaar ook een pilot geweest bij Defqon, en dat schijnt compleet anders geweest te zijn. Daar zat, zo heb ik begrepen, de hele straat vol met strakke, doorgesnoven types. Dat is voor ons – en ook voor politie en justitie – natuurlijk veel leuker. Het is druk, je ziet de raarste dingen en je zit soms tegenover mensen voor wie je echt iets kunt betekenen, omdat ze praktisch ontoerekeningsvatbaar zijn. En trouwens vaak nog heel vrolijk, ondanks hun situatie.

Hoe kom je eigenlijk in de drugsstraat terecht?
Op Lowlands worden de meeste mensen gesnapt tussen het campingterrein en het festivalterrein, en de honderd meter na de ingang van het festivalterrein. Mensen zijn dan door de beveiliging en halen hun drugs uit hun zak of onderbroek, maar daar staan juist veel 'stillen' op de uitkijk. Als je niet meer dan de gebruikershoeveelheid bij je hebt (1 pil, een halve gram poeder, 5 ml ghb) ga je vrijuit, als je daarboven zit heb je een serieus probleem.

Hoe herken je een stille?
Bij sommigen staat het echt op hun voorhoofd geschreven omdat ze gewoon niet in het festival passen, maar anderen zien er bijzonder hip uit; jongens met tatoeages, meiden met hun haren opgeschoren. Het enige is dat vanaf dag twee iedereen er een beetje anders uit gaat zien: mensen gaan naar de knoppen, worden vies. Maar die lui drinken geen alcohol, slapen elke dag thuis en zijn goed gedoucht. Dus ze zien er wel bovengemiddeld fris uit.

Gaan jullie hiermee door? Met ADE schijnt er ook weer een drugsstraat te worden ingericht.
Ik vond het erg geslaagd, en ik heb begrepen dat de Orde van Advocaten en het OM dat ook vinden. Er is nooit een officieel gezamenlijk bericht uitgegaan over of de pilot geslaagd is, maar volgens mij zijn alle partijen tevreden. Op ADE zullen ook weer advocaten zijn.

Lees ook: Ik vroeg aan festivalgangers of ik hun drugs mocht testen Mocht je op een festival gepakt worden met drugs, weiger dan om direct je boete te betalen Het festival Psy-Fi laat zien dat een liberaal Nederlands drugsbeleid werkt Like VICE Nederland voor je dagelijkse partij prachtverhalen, want anders mis je dingen: