Is je geheugen te beïnvloeden?

Een tijdje geleden stuitte ik op het artikel ‘Geheugen muizen is te beïnvloeden’. Wat is dit? Herinneringen implanteren? Wat betekent dat voor ons? Herinneringen maken uiteindelijk wie we zijn. Als ik me herinner dat ik ooit met Clint Eastwood uit de gevangenis ben ontsnapt, durf ik dan wel “Vriend, ik was eerst” te grommen wanneer iemand voordringt bij de pinautomaat? Ik besloot Martijn Meeter een bezoekje te brengen: een cognitief psycholoog die op de Vrije Universiteit in Amsterdam onderzoek doet naar herinneringen.

VICE: Heb je gehoord over die muizen met hun artificiële herinneringen? Is het mogelijk om artificiële herinneringen te implanteren?
Martijn Meeter: Nee, dat kan niet. Ze hebben een chemische sleutel aan de hersenneuronen gehangen toen ze kamer A binnengingen. Toen ze kamer B ingingen hebben ze die sleutel aangezet, bijvoorbeeld met licht, en reageerden de muizen op kamer B zoals ze bij A hadden geleerd.

Wat zou er in de toekomst wel kunnen?
Wat wel mogelijk is, is dat er pillen komen die je selectiever laten herinneren. Dus stel: je gaat trouwen en wilt die dag voor de rest van je leven onthouden, dan slik je op die dag een pil. Die geeft je een chemische sleutel die aan je hersenneuronen wordt gehangen. Later kun je deze herinnering weer activeren.

Dus je zou dan voor je hele leven kunnen kiezen wat je je wel en niet wilt herinneren?
Nou, elke dag zo’n pil slikken zal geen nut hebben. En mensen willen uiteindelijk ook de nare dingen vaak onthouden. Een onderzoek heeft dat uitgewezen: als jij iets naars weet over iemand, dan vertel je hem dat liever niet om hem pijn te besparen, toch? Maar uit dat onderzoek bleek dat veruit het overgrote deel de pijnlijke realiteit boven de verzachtende leugen verkiest. Mensen willen dus anderen geen pijn doen, maar zelf wel liever de bittere waarheid. Dus ik denk niet dat er heel veel vraag zal zijn naar vakanties op Mars, zoals in Total Recall.

Om te leren van het leven moet je ook leren van je fouten.
Ja, ik denk dat dat wel zo werkt.

En wat als ik die toekomstige pillen slik tijdens m’n favoriete tv-serie, kunnen dat dan mijn herinneringen worden?
Dat zal niet veel nut hebben. Je hersenen zijn altijd wel in staat om echt te kunnen onderscheiden van nep.

Veranderen drugs hoe we onze herinneringen als verhaal zien?
Junks hebben vaak een slecht geheugen en zien ook moeilijker een duidelijke lijn in hun leven. Als nuchter mens kunnen we moeilijk vrij associëren, omdat onze hersenen na al die jaren structuren hebben aangemaakt waarin we die wereld begrijpen. LSD haalt die structuren weg, waardoor we enorm vrij kunnen associëren. Deze associaties zijn de hallucinaties die we onder LSD ervaren. Als je hier te veel van gebruikt zul je je leven niet meer in één lijn kunnen herinneren. We weten dat cocaïne ervoor zorgt dat je de dopamine die je aanmaakt (het stofje dat je een goed gevoel geeft als je iets goeds doet) veel langer blijft vasthouden. Daarom hebben die mensen zoveel zelfvertrouwen. Bij alles wat ze doen krijgen ze chemische schouderklopjes.

Dus als je veel cocaïne gebruikt zijn je herinneringen positiever?
Nee, dat is niet zo. Je hersenen werken als een soort thermostaat. Als je soms te veel in een keer opgebruikt dan moet je ook weer afkoelen. We weten dat mensen die veel cocaïne gebruiken mild depressief en twijfelend worden. Datzelfde geldt ook voor xtc. Alles wordt dan veel saaier en grijzer. We weten niet de effecten voor matig gebruik van deze drugs, want we mogen niet met harddrugs experimenteren op mensen. Hier in Nederland zeggen deskundigen dat het dan wel meevalt. In het buitenland zeggen ze dat je na één pil meteen je baan opzegt om depressief in de goot te gaan liggen. Je zegt dat er dopamine vrijkomt bij nieuwe ervaringen, wat de reden is waarom we als kind zo graag spelen, want daar leren we nieuwe dingen van. Is dat ook de reden waarom we zo graag op vakantie gaan?
Ja. Maar een belangrijk onderdeel daarvan is de karaktertrek ‘openheid’. Hoe open iemand staat voor nieuwe ervaringen heeft te maken met zijn/haar eigen hoeveelheid dopamine. Open mensen hebben zelf weinig dopamine, dus die gaan daarom continu op zoek naar nieuwe ervaringen. Die zijn ook vatbaarder voor drugs. Mensen die zelf genoeg dopamine aanmaken hebben niet zoveel kicks nodig om gelukkig te blijven.

Foto: Een fractal, een van de weinige echt nieuwe dingen voor volwassenen.

Nieuwe ervaringen herinner je je ook altijd beter, maar de tijd gaat wel sneller. Maar om jezelf nou te gaan vervelen door gaten in muren te staren zodat de tijd langer lijkt te duren, is ook niet echt een goed idee.
Dat doet me denken aan dat mindfulness dat nu best veel gedaan wordt. Dan moet je heel erg stilstaan bij wat je aan het doen bent. Dus bewuster zijn van het slokje koffie dat je neemt, en hoe goed dat mokka-aroma in je mond wel niet smaakt. Bijvoorbeeld.

Oh? Daar word je gelukkiger van?
Ze zeggen van wel. Het is ook wel logisch denk ik, omdat je jezelf uiteindelijk niet meer zoveel vergelijkt met anderen. Je staat meer stil bij je eigen geluk.

Wat zou jij als tip geven om beter te herinneren, voor een gelukkiger leven?
Hou een dagboek bij en focus je alleen op de positieve dingen. Ten eerste herinner je je meer, omdat je het bewuster voor je moet zien als je het opschrijft. Door meer aandacht op het positieve te leggen sta je ook meer stil bij de leuke dingen die je doet, en kijk je op een positievere manier naar je eigen leven.

Vergeet je zo ook trauma’s of hele nare ervaringen?
Je legt er minder de aandacht op. Er is trouwens een makkelijke manier om trauma’s te vergeten. In een onderzoek hebben ze mensen rekensommetjes laten doen terwijl ze aan vervelende ervaringen dachten. Na een paar keer vonden ze die nare herinneringen lang niet meer zo erg als eerst. Omdat ze geassocieerd werden, of op gelijke voet kwamen te staan met het vervelende en saaie van de rekensommetjes. Is het verder nog mogelijk om ons levensverhaal, dat voor onze dood voorblijflitst, te beïnvloeden?
Nee, niet echt. Dat zijn ook maar een paar beelden die je ziet, maar vanwege onze haperende hersens lijken het er veel meer. Als het bloed uit je hersens verdwijnt lijkt het daarom ook alsof je door een tunnel gaat, omdat je blik langzaam vernauwt.