We spraken twee circusartiesten die doen aan de zeldzame kunst van het haarhangen

In de nok van een circustent zweven, hangend aan je eigen haren die strak om een ijzeren ring zijn gevlochten en ondertussen acrobatische kunstjes doen: het Finse haarhangduo, bestaande uit Elice Abonce Muhonen (32) en Sanja Kosonen (35), doet het. Momenteel staan hun caravans op het Westergasterrein in Amsterdam, maar met hun circusvoorstelling Capilotractées reizen ze al vijf jaar de wereld rond.

De eeuwenoude kunst van het haarhangen komt vermoedelijk uit China. Tegenwoordig is de techniek een goed bewaard geheim dat binnen circusfamilies wordt doorgegeven, en de artiesten die deze kunst beheersen zijn daardoor op een paar handen te tellen. We spraken Elice en Sanja, die deel uitmaken van het Franse circusgezelschap Galapiat­ Cirque, over hoe het is om je brood te verdienen met aan je haren hangen; en of het niet verschrikkelijk veel pijn doet.

Broadly: Ha Sanja en Elice, hoe voelt het, hangen aan je eigen haar?
Elice: Ik heb geen tijd om na te denken of te bedenken dat ik aan het werk ben. Natuurlijk is er publiek bij, maar ik moet me echt concentreren op mijn lichaam en op hoe ik me voel. Het is heel anders dan in de trapeze hangen. Ik heb mijn handen en benen vrij, dus het voelt heel bevrijdend.
Sanja: Het is een soort mentale en fysieke vrijheid die ik nergens anders heb ervaren. Mensen vragen ons altijd of het haarhangen pijn doet, maar het is eerder een vorm van meditatie, waarbij de adrenaline door mijn lichaam raast.

Hoe zijn jullie er ooit mee begonnen?
Sanja: We zijn allebei van jongs af aan bezig geweest met trainen. Elice begon als trapezeartiest en ik als koorddanseres.
Elice: We gingen naar dezelfde circusschool in Frankrijk en daarna bleven we elkaar tegenkomen tijdens tours en festivals. Vaak spraken we ook daarbuiten af.
Sanja: Elice stelde toen voor om samen een show te doen en ik dacht meteen aan haarhangen. Sinds ik die circusact voor het eerst zag als zevenjarig meisje, is dat me altijd bijgebleven. Ik kon mijn ogen niet geloven, en zag het vooral als iets heel moois, niet als iets pijnlijks.

Dus jullie hebben nooit last van bulten of hoofdpijn?
Elice: Als het haar niet gelijkmatig gevlochten is, trekt het aan één kant meer dan aan de andere. Als je dan daarna weer op de grond staat, verschijnt er een bult op je hoofd, maar die slinkt na een half uurtje weer. Vóór een show moeten we wel altijd genoeg tijd hebben om te testen of de vlecht goed zit, anders kan het een gevaarlijke situatie opleveren. We beginnen dan ook twee à drie uur van tevoren met voorbereiden. Het vlechten van één kapsel duurt ongeveer dertig minuten.

Hoe train je voor het haarhangen?
Elice: We vroegen eerst een vriend om ons een paar seconden aan ons haar op te tillen, om te zien of het mogelijk is. Toen dat lukte, gingen we aan de slag met de echte training. We zochten contact met andere haarhangers en traditionele circusartiesten – die weer haarhangers kennen – voor advies.
Sanja: Maar die mensen deden er heel geheimzinnig over. Ze hadden allemaal hun eigen manier van haarvlechten, kwamen bijna niet uit hun caravans en vertelden er aan niemand iets over. Het was heel lastig om informatie los te peuteren. Uiteindelijk hebben we er zelf achter moeten komen dat het bijvoorbeeld heel belangrijk is om je haar eerst nat te maken en het daarna heel strak te vlechten.

Haarhanger Joanna Sawicka, die een Guinness World Record heeft behaald door het tillen van 53,4 kg met haar haar, heeft in een interview gezegd dat ze twee flacons haarconditioner per dag gebruikt. Ziet jullie haarregime er ook zo uit?
Sanja: Haha, nee, wij geloven eigenlijk meer in de kracht van de natuur. De talg die je hoofdhuid afscheidt is juist goed voor je haar.
Elice: Hoe vaker je het gebruikt, des te meer shampoo je nodig hebt. En uiteindelijk maakt dat je haar alleen maar breekbaarder.
Sanja: Haar is van nature al hartstikke sterk. We doen dit werk nu al vijf jaar en hebben nooit last van haar dat afbreekt.
Elice: Als m'n haar heel vies is gebruik ik biologische shampoo, en als ik droge punten heb, smeer ik er wat kokosolie op.

Jullie verdienen je brood met je haar – hoe voelt het dat jullie haar zo belangrijk is?
Sanja: We hebben door de jaren heen vooral geleerd dat haar voor iedereen heel belangrijk is. We hebben nu in twaalf landen opgetreden, en haar speelt in elke cultuur een grote rol. Het geeft je een manier om jezelf uit te drukken; met je kapsel kun je laten zien wie je bent. En als je je haar verliest, voelt dat afschuwelijk.
Elice: Na afloop van de show komen er vaak oudere, kalende mannen naar ons toe voor een praatje. Ze zeggen dan dat ze eerst niet wilden komen kijken, omdat ze bang waren dat het een freakshow zou zijn. Maar uiteindelijk bedanken ze ons dan voor een vermakelijke voorstelling.
Sanja: Mensen willen ook altijd ons haar aanraken om te voelen of het echt is.

Aanvankelijk werd de kunst van het haarhangen vooral uitgevoerd door mannen, maar tegenwoordig zijn er meer vrouwelijke haarhangers. Hoe kan dat denken jullie? Kunnen vrouwen de pijn beter verdragen?
Sanja: Bij vrouwen duurt het gemiddeld zes jaar voordat een haar uitvalt, bij mannen duurt deze cyclus maar drie jaar – misschien ligt het daaraan. Maar we kennen ook wel veel mannelijke haarhangers, volgens mij is haarhangen niet sekse-gerelateerd. Vrouwen kunnen biologisch gezien misschien beter pijn tolereren, maar uiteindelijk zijn wij gewoon toevallig vrouwen die doen wat we leuk vinden. Het heeft niks met feminisme te maken.

India.Arie heeft een liedje dat I Am Not My Hair heet, waarmee ze impliceert dat ze als donkere vrouw niet wil worden gedefinieerd door haar lokken. Worden jullie wel gedefinieerd door je haar?
Sanja: Absoluut, dat is ook een van de redenen waarom we zijn begonnen met haarhangen. Ik stond bekend als 'de roodharige koorddanseres' en Elice was 'de langharige trapezeartiest'.
Elice: Destijds speelden we ermee in onze shows en gebruikten we ons haar om onszelf mee te transformeren. Als mijn haar los is, voel ik me altijd naakter en kwetsbaarder.
Sanja: Haar is eigenlijk iets heel intiems.

Wat vinden jullie van de paradoxale relatie tussen vrouwen en haar: we moeten het zoveel mogelijk op ons hoofd hebben, maar zo min mogelijk op de rest van ons lichaam?
Sanja: De rol die hoofd- en lichaamshaar spelen in het moderne schoonheidsideaal is iets wat we met onze show willen bevragen. We kaarten het niet expliciet aan, maar het is natuurlijk wel tegenstrijdig dat de ene haarfollikel gelaserd moet worden, terwijl het op een ander lichaamsdeel weelderig mag groeien. We zeggen niet dat dit goed of slecht is, maar willen mensen wel aan het denken zetten.

Een bezoek aan de kapper is vast een angstaanjagende aangelegenheid. Hoe houden jullie je haar in zo'n goede conditie? Zijn stijltangen, föhns, haarverf en je haar borstelen als het nat is uit den boze?
Sanja: Min of meer. Ik kleur mijn haar wel met henna.
Elice: We gaan sowieso nooit naar de kapper. Verder houden we er niet echt strikte regels op na, we laten de natuur gewoon zijn werk doen. Mijn haar is 1,05 meter lang en ik zou eigenlijk elke dag de klitten eruit moeten borstelen, maar dat schiet er meestal bij in.
Sanja: Het neemt veel tijd in beslag.
Elice: Elke keer als we onze haren borstelen, zeggen we tegen elkaar dat het voelt alsof we aan het werk zijn.

Ik las dat een grijze haar meestal dikker is dan een haar die nog pigment heeft – dat lijkt me goed nieuws voor jullie. Zien jullie jezelf dit werk nog doen met een bos grijs haar?
Elice: Een tijdje terug ontmoetten we bij een van onze shows een vrouw die al twintig jaar aan haarhangen doet, en zij had inderdaad prachtige grijze lokken. Maar we zien het wel – misschien blijven we dit werk nog vijf jaar doen, misschien maar twee, misschien twintig.

Hebben jullie nog een tip voor de vrouwen en mannen onder ons die niet gezegend zijn met haar van meer dan een meter lang?
Sanja: Gebruik niet te veel haarproducten. Elice: En praat tegen je haar, daardoor gaat het sneller groeien.

Sanja en Elice zijn nog van 3 t/m 6 november te zien met hun voorstelling Capilotractées op het terrein van de Westergasfabriek .

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.