We vroegen een filosoof of het oké is om drugs te gebruiken

Foto via Wikimedia Commons

Drugs zijn filosoof Peg O'Connor niet vreemd. Sterker nog, ze heeft er haar levenswerk van gemaakt om over drugs na te denken. Op haar blog "Philosophy Stirred, Not Shaken" vertaalt ze de grootste vraagstukken uit de westerse filosofie naar onze hedonistische levensstijl. Waarom houden studenten zo van mdma? Kan schaamte ons leven verwoesten? Is het oké om vrienden te hebben waar je alleen maar mee feest?

De filosofie heeft in het verleden ook een innigere band met drugs onderhouden dan andere wetenschappelijke disciplines. In zijn boek The Doors of Perception uit 1954 beschrijft Aldous Huxley de afbraak van zijn ego en de "obscure kennis" die hij verwierf na een acht uur durende mescalinetrip – een psychedelicum waar Satre ook dol op was. Nietszche was naar verluid verslaafd aan opium toen hij The Genealogy of Morality schreef. Volgens een recente poll heeft negentig procent van de filosofiestudenten in het Verenigde Koninkrijk weleens drugs gebruikt.

De filosofie kan ons meer vertellen over drugsgebruik dan de zwartwit-denkers van de exacte wetenschap en justitie. Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen die proberen af te kicken van hun drugsverslaving veel hebben aan filosofie. Peg O'Connor was alcoholist, maar is nu al 28 jaar nuchter. Het was de filosofie die haar in staat stelde om de oorzaken en gevolgen van haar verslaving te begrijpen, zegt ze, en die haar motiveerde om nuchter te blijven, een goed leven te leiden en te "bloeien" (in de woorden van Aristoteles).

Deze week bracht Peg haar boek Life on the Rocks: Finding Meaning in Addiction and Recovery uit. We vroegen haar of het – vanuit een filosofisch perspectief – oké is om drugs te gebruiken.

VICE: Op welke manier passen filosofie en drugs bij elkaar?
Peg O'Connor: Filosofie gaat al sinds de oudheid over de vraag hoe je goed kunt leven. Het geeft mensen de mogelijkheid om zichzelf vragen te stellen. "Waarom doe ik dit? Is dit leuk? Welke plaats nemen drugs in mijn leven in? Beïnvloedt mijn drugsgebruik mijn karakter op een bepaalde manier? Ben ik de persoon die ik wil zijn?" Ik denk dat dit vragen zijn die bij iedereen weleens opkomen, maar filosofen stellen deze vragen bewust aan zichzelf.

Gebruiken filosofiestudenten daarom meer drugs?
Ik denk dat veel mensen zich aangetrokken voelen tot filosofie omdat ze de mogelijkheid krijgen om zichzelf bepaalde vragen te stellen over zaken waar zij mee worstelen, maar dan in een academische context. Mijn studenten zijn vooral geïnteresseerd in de existentiële filosofen zoals Sartre, Camus, Kierkegaard, etc. Ik denk dat die interesse vooral voortkomt uit het feit dat deze filosofen zichzelf veel vragen stellen als: "Wat is mijn plaats in de wereld?" "Welke verantwoordelijkheid moet ik dragen?" "Waarom lijd ik zo?" "Wat betekent deze situatie?" Ik denk dat dit een jongere doelgroep aanspreekt omdat die meer last hebben van angsten.

Dan is er nog de aloude romantisering van drugsgebruik. We kennen allemaal bekende alcoholistische schrijvers met ongelofelijk diepe gedachtes – dat zien we ook bij muzikanten, dichters en filosofen. Het idee is dat drugs en alcohol hun innerlijke genie voedt. Dat filosofiestudenten meer drugs gebruiken is onderdeel van een cultuur – het hoort bij hun studiebeleving.

Is het vanuit een filosofisch standpunt immoreel om drugs te gebruiken?
Ik denk niet dat we drugsgebruik in het hokje moreel of immoreel moeten plaatsen, omdat het daardoor automatisch gepolariseerd wordt. Daarom wil ik graag John Stuart Mill aanhalen: als iemand in zijn eigen appartement high is en hij hoeft geen machines te bedienen en hij valt niemand lastig, dan zou dat toch oké moeten zijn? Maar het is altijd goed om je af te vragen waarom mensen gebruiken, wat ze gebruiken en hoeveel ze gebruiken. Dat iets legaal is, betekent niet dat het niet schadelijk of verslavend kan zijn.

Zijn drugs slecht omdat de overheid zegt dat ze slecht zijn?
Het ligt eraan wat je met slecht bedoelt – als de overheid zegt dat drugs slecht zijn, en wij maken ze illegaal – ja, dan is het "slecht". Ik ben me ervan bewust dat overheden veel controle hebben over welke drugs afgeschilderd worden als zó slecht dat ze nooit legaal zullen worden. Een lange tijd werd wiet in de Verenigde Staten gezien als de ultieme boosdoener, en nu is het legaal op veel plekken.

En psychedelica dan? Daarbij is vaak het argument dat psychedelica je geest kunnen verruimen en je helpen om dingen in een ander perspectief te zien.
Psychedelische drugs werden in bepaalde religieuze tradities inderdaad gebruikt om de redenen die je net aangaf – dat ze je nieuwe inzichten geven omdat ze invloed hebben op de gewone cognitieve processen die vaak vastgeroest zijn. Je bent gewend om bepaalde dingen elke keer op dezelfde manier te benaderen. Maar aan de andere kant, de effecten zijn onvoorspelbaar en je weet niet hoe lang ze aanhouden. Er is een kans dat de effecten te overweldigend zijn omdat je perceptie van de realiteit op z'n kop wordt gezet.

Hoe kan filosofie helpen bij drugsverslaving?
Filosofie heeft zich altijd bezig gehouden met de betekenis van het leven en met het lijden, en wat je van dit lijden kan leren. Drugsverslaving is vaak zowel de oorzaak als het gevolg van lijden – het draait om de menselijke natuur en de menselijke conditie, onderwerpen waar de filosofie al eeuwenlang mee aan het worstelen is. We hebben alleen die filosofische traditie nog niet zo vaak toegepast op kwesties die te maken hebben met drank- en drugsgebruik.

Als verslaving zowel de oorzaak als het gevolg is van lijden, is het dan een vicieuze cirkel?
Het is zeker een cirkel. Ik denk dat veel mensen beginnen met drank of drugs omdat ze op een bepaalde manier lijden. Er bestaan allerlei sociologische en psychologische onderzoeken waaruit blijkt dat mensen die het slachtoffer zijn geweest van seksueel misbruik in hun kindertijd een grotere kans hebben om een verslaving te ontwikkelen. Je ziet mensen drugsgebruiken als een vorm van zelfmedicatie, om zich te verdoven of om te ontsnappen. Natuurlijk bestaan er ook mensen zonder deze achtergrond die zijn begonnen met drugs of alcohol. Je ziet ze van gebruik naar misbruik gaan, en vervolgens bouwen ze een verslaving op en worden ze er afhankelijk van.

Denk je dat drugsgebruik altijd een vorm van escapisme is?
Nee, ik denk niet dat dit altijd het geval is. Dat is ook het punt, we kunnen het feit niet negeren dat drugs ook leuk en aangenaam kunnen zijn. Maar we leven in een cultuur die alcohol- en drugsgebruik verheerlijkt, en het ziet als een soort rite van volwassenwording. Als je naar een willekeurige populaire film die over studenten gaat kijkt, gaat het er altijd voor een groot deel over dat ze heel erg dronken of high worden en dan allerlei avonturen beleven. Maar je ziet nooit echt de mogelijke gevolgen, dus het wordt wel verheerlijkt.

Hoe heeft de filosofie je van jouw verslaving af geholpen?
Op veel verschillende manieren, maar het belangrijkste is dat het me heeft geholpen om mijn vrije wil uit te oefenen. William James maakt een prachtig onderscheid tussen wensen en waarmaken. Heel lang wenste ik dat mijn leven anders zou worden, maar deed ik niks om dat te bereiken. Zonder de wil is de wens een grote rode knop die je ziet maar niets doet – totdat je 'm indrukt.