Al Qaida’s gevangenisuitbraken kunnen leiden tot een nieuwe golf van terroristische aanvallen

In de laatste twee weken zijn er bijna 2.000 gevangenen ontsnapt uit gevangenissen in Irak, Libië en Syrië, waaronder “honderden terroristen”. Door de reeks zeer gewelddadige en goed georganiseerde aanvallen is Amerika bang, is Al Qaida feest aan het vieren in Irak en heeft veel ambassadepersoneel een week vrij.

Het feest begon met een knal. In de avond van 21 juli ontploften autobommen vlakbij Bagdad Central Prison (voorheen bekend als Abu Ghraib), waardoor de hekken weggeblazen werden. Daarna volgden er raket- en mortieraanvallen van militair kaliber en stroomden mannen in zelfmoordvesten de gevangenis binnen. De aanslag was zeer goed gecoördineerd—terwijl de ogenschijnlijke jihadisten hun broeders begonnen te bevrijden uit de akeligste gevangenis van Irak, namen anderen positie in op de weg aan de buitenkant, al schietend op de arriverende politie en beveiliging.

Tenminste vijfhonderd gevangenen ontsnapten en volgens de Irakese overheid waren de meesten “veroordeelde senior leden van Al Qaida die tegen een doodstraf aankeken. Vijfentwintig politie- en beveiligingsmensen werden vermoord, naast tien gevangenen en zes leden van de militie. Op bijna hetzelfde moment werd er in het noorden van Bagdad een ontsnapping met dezelfde soort tactieken verprutst, wat zestien gevangenisbewaarders het leven kostte.

Nog een ontsnapping vond zes dagen later plaats, in de al-Kwafiya gevangenis in Bangazi, Libië. In de middag van 27 juli, terwijl in de buurt demonstraties in volle gang waren, ontsnapten ongeveer 1.200 gevangenen, waarvan de meeste zaten voor “serieuze” aanklachten. Sommige aanhangers waren van Gadhafi, de voormalige dictator van het land. De details zijn vaag, maar het lijkt erop dat een rel in de gevangenis samen met een aanval van buitenaf ertoe leidde dat de gevangenishekken opengebroken konden worden. Er is geen bevestigde connectie tussen Al Qaida en de uitbraak, maar dat hield Interpol niet tegen toen ze suggereerden dat er wel een connectie bestond. Er zijn maar een paar gevangenen opnieuw opgepakt.

Twee dagen later, in Dera Ismail Khan in centraal Pakistan, voerden Talibanstrijders nog een gewelddadige aanval op een gevangenis uit. Ze vielen de centrale gevangenis in de stad aan met aanvalsgeweren, raketwerpers en mortieren. Net zoals de aanval in Bagdad was de Dera-uitbraak plotseling, meedogenloos en professioneel uitgevoerd.

[liveleak src='http://www.liveleak.com/ll_embed?f=83126793faa5' width='640' height='360']
Video gemaakt door de taliban tijdens de gevangenisuitbraak in 2002

De muren van de gevangenis vielen snel en vechters renden naar binnen. Eentje gebruikte een megafoon om de namen van specifieke gevangenen om te roepen. Na het vuurgevecht, dat tot de volgende ochtend duurde, waren er 248 gevangenen bevrijd. Er zaten geen hoge Taliban-leiders tussen, maar tenminste dertig gevangenen waren “geharde” Taliban-voetsoldaten. De uitbraak was bijna identiek aan een andere in het jaar daarvoor, toen vierhonderd gevangenen bevrijd werden vlakbij de stad Bannu.

Om vanuit het perspectief te kijken van iemand die ervaring heeft in de gevangenis, nam ik contact op met James “Sky” Skylar Gerrond, een voormalig officier van de Amerikaanse luchtmacht, die in Kamp Bucca, een gevangenis in zuid Irak, heeft gewerkt tussen 2006 en 2007. Hij beschreef een gewelddadige uitbraak als zijn “grootste nachtmerrie”, dus ik vroeg hem waarom. “Ik ben bang dat het een verschrikkelijk effect zal hebben op de gewelddadigheid in Irak,” zei hij. “Juli was officieel de dodelijkste maand in het land sinds 2008. Ik ben bang dat we aan het begin staan van een toenemende trend in Irak en dat wanneer de leiders uit Abu Ghraib weer aan de macht komen, er een nieuwe golf van sektarisch geweld en scorevereffening komt.

Gerrond ervoer “verschillende” uitbraakpogingen toen hij in Bacca werkte, wat betekent dat er een “constante dreiging van gewelddadige ontsnappingen was”. Ook al waren “sommige pogingen zo simplistisch dat je er bijna om moest lachen,” zei hij, “ sommige waren verbazingwekkend goed uitgedacht en zeer precies gecoördineerd.” Gelukkig voor hem kwamen “brute kracht”-pogingen niet vaak voor en waren tunnels de meest gebruikte optie.

Ongeveer dertig van alle ontsnapte gevangenen uit Abu Ghraib waren leiders van de “Islamitische Staat van Irak en de Levant”, een specifiek akelige groep Sunni’s die verantwoordelijk zijn voor de recente stroom van aanvallen door het hele land, en die ambities over de grens, in Syrië hebben. De Taliban die in Pakistan ontsnapt zijn, gaan waarschijnlijk hergroeperen—na de grootschalige uitbraak van Bannu vorig jaar ging het aantal aanvallen op overheidsgebouwen, minderheden en de politie sterk omhoog.

Het zal niet de eerste keer zijn dat ontsnappingen uit gevangenissen zorgde voor meer terroristische activiteit. In 2006 ontsnapten 23 verdachte Al Qaida leden door een tunnel uit de gevangenis in de hoofdstad van Jemen, Sanaa. Onder hen bevonden zich de oprichters van de terroristische groep “Al Qaida op het Arabische schiereiland,” dat sindsdien een van de gevaarlijkste Al Qaida-takken is—hun projecten waren onder andere de poging tot de “onderbroekbomaanslag” in 2009, en het fundamentalistische zine Inspire. De recente ontsnappingen zijn veel, veel groter dan die in Jemen in 2006.

De dreiging wordt serieus genomen. De ontsnappingen lijken in ieder geval deel uit te maken van de reden waarom de Britse en Amerikaanse ambassades en consulaten in het Midden-Oosten en Noord-Afrika tijdelijk werden gesloten. Terwijl de Amerikaanse overheid stelde dat de reden achter deze veiligheidsmaatregelen een onderschepte boodschap tussen terroristenleiders die een aanslag wilden plegen was, speelt de recent vrijgelaten massa veronderstelde terroristenstrijders ook een rol. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken spoorde burgers die in Jemen wonen aan om “direct weg te gaan”, en het dreigingsniveau werd op “zeer hoog” gezet.

De grote vraag is wel of de ontsnappingen uit de gevangenis in Pakistan, Irak en misschien Libië samen gepland zijn—zoals veteraan terroristspotter Daniel Drezner schrijft: “Ik ben geen grote fan van complottheorieën… maar ik ben goed op de hoogte van ‘de Regel van Drie.’” Interpol zou het graag willen weten—het wil helpen om “vast te stellen of deze gebeurtenissen gecoördineerd of verbonden zijn”. De globale misdaad bestrijdende organisatie wijst er ook op dat er deze maand een jaar geleden terroristische aanvallen gepleegd werden in India, Rusland en Indonesië, en dat de Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania aangevallen werden. Het kan een bloedige maand worden.

Ayman al-Zawahiri. 

Op een geluidsfragment dat naar buiten is gekomen zegt Al Qaida’s knotsgekke murmelende “leider” Ayman al-Zahawari dat het volgende, nogal ongeloofwaardige, doelwit Guantanamo Bay is:  “We zweren bij God dat we tijd noch moeite zullen sparen om al onze gevangenen te bevrijden,” aldus het audiofragment, waarin vervolgens een aantal Gitmo-gevangenen opgenoemd worden.

Het uitzicht op de lange termijn is veel serieuzer, vooral in Irak en misschien zelfs ook in de oneindige nachtmerrie die de Syrische burgeroorlog heet. Er zijn veel meer Irakese burgers doodgegaan in 2013, en tussen de angst voor een nieuwe burgeroorlog en het verse bloed in de meest gewelddadige facties is het onwaarschijnlijk dat het tot een goed einde komt. De situatie in Syrië lijkt de Irakese “destabilisatie” te verergeren en het zorgt er waarschijnlijk voor dat de grote stroom van strijders, wapens en ideologie aan beide kanten zal toenemen. Als blijkt dat de ontsnappingen in Pakistan en Libië gerelateerd zijn aan Irak, is Al Qaida veel meer verbonden en georganiseerd dan iedereen in de gaten heeft.