Kazahstanci masovno padaju u san bez ikakvog razloga

Stanovnici jednog seoceta u Kazahstanu iz čista mira utonu u san, ponekad i po više dana, a niko ne zna zašto se to događa. Od proleća 2013. godine, selo Kalači u regiji Akmolinsk (čije ime potiče od aqmola, što je kazahstanski izraz za "belu grobnicu"), 250 kilometara južno od ruske granice, pretrpelo je čak četiri "talasa" ovog čudnog poremećaja. Od kraja avgusta do sredine septembra, više od 60 ljudi, odnosno 10 odsto populacije u selu koje broji 680 stanovnika, utonulo je u san. Prošle nedelje je Russia Today objavila dokumentarac "Uspavani, izgubljeni Kazahstan". Meštani Kalačija rekli su izveštačima da strahuju da će zaspati i nikada se više neće probuditi.

Ovakav poremećaj se naziva encefalopatijai nepoznatog je porekla. Pretenciozni termin označava čudan moždani poremećaj koji ne možemo da provalimo - seljani koji imaju poteškoća prilikom kretanja ili rada kažu da osećaju slabost, vrtoglavicu, gubitak pamćenja i teško kontrolišu motoričke aktivnosti. Čak dvoje dece je prijavilo da su ove simptome pratile i halucinacije: Miša Pljukhin je video letećeg konja i sijalice, njegovu majku sa osam očiju i kovčegom, kao i zmije i crve u sopstvenom krevetu koji su pokušavali da mu pojedu ruke; Rudolf Bojarinos se nije sećao vizija, ali četvoro ljudi je moralo da ga umiri i utiša jer je vikao "Čudovišta!" San je toliko dubok da su za jednog ostarelog čoveka pomislili da je mrtav, zbog čega su ga zamalo sahranili živog.

Vlada Kazahstana i brojni savetnici ne uspevaju da odgovore na brojne molbe za otkrivanje uzroka epidemije zbog čega mnogi meštani pribegavaju teorijama zavere i za bolest krive "vanzemaljski virus" ili "državne eksperimente". No više uznemirava mogućnost da se suočavamo sa novom nepoznatom bolešću koju ne znamo kako da otkrijemo.

Bolest se prvi put pojavila u periodu od marta do maja 2013. godine, kada je desetak meštana između 14 i 70 godina starosti primljeno u bolnicu sa sličnim simptomima. Novi "talas" epidemije desio se od januara do marta 2014, pa u maju iste godine, (kada su inostrani mediji prvi put čuli za tu priču koju je preneoSiberian Times), a onda konačno i u avgustu i septembru. Obično se pacijenti probude posle par dana, ali nije retkost da ponovo utonu u san. Još nije poznato da li ljudi koji su iskusili ovu bolest uopšte mogu da se oporave u potpunosti ili će nastaviti da padaju u san do kraja života.

Slične bolesti spavanja ni na koji način ne mogu da pomognu u dijagnosticiranju slučajeva u Kazahstanu.

Najpoznatija, tripanozomijaza, sigurno nije odgovorna za problem u Kazahstanu jer je izaziva parazitska infekcija izazvana ujedom muve cece koja živi u Africi. Manje poznata bolest "klanjajući sindrom", koja je zarazila čak 3,000 dece u južnom Sudanu i Ugandi još od 1990-ih, mogla bi da se poveže sa trenutnim problemom, uprkos geografskom poreklu. Ipak, slučajevi "klanjajućeg sindroma" nikada nisu pogodili decu stariju od 15 godina i baš ovog proleća naučnici su izneli dokaz da bolest takođe izaziva ujed jednog insekta parazita koji živi samo u Africi.

Bolesti prisutne u celom svetu, poput Klajn-Levinovog sindroma, izazivaju pospanost samo u određenom uzrastu stanovništva - u ovom slučaju, kod adolescenata, te se njima ne mogu objasniti i ostali simptomi, kao i demografski presek bolesnika u Kazahstanu. Zbog brojnih pratećih simptoma, stručnjaci su sumnjali na Encefalitis letargiku, bolest koja je zarazila oko milion ljudi od 1915. do 1926. godine i odnela živote oko trećine inficiranih, dok je mnoge ostavila u katatoničnom stanju (o tome je pisao Oliver Saks u knjizi "Buđenje"). Ipak, istraživanja poslednjih godina pokazala su da je to stanje izazvano reakcijom na jedinstveni oblik streptokoke, koja nije prisutna kod kazahstanskih pacijenata - niti bilo ko od njih ima simptome Parkinsonove bolesti koja se javlja kod pacijenata koji su oboleli od encefalitisa.

Lokalni i nacionalni medicinski timovi u prvi mah su posumnjali na bakterijsku infekciju, poput meningitisa. Međutim, nakon više od 7,000 testova na pacijentima, kao i ispitivanja uzoraka vazduha, hrane i vode, nije primećen nijedan vid bakterijske, hemijske ili radioaktivne zaraze. Za sada najbitniji trag daju tvrdnje meštana da se epidemija događa pri prelasku sa hladnog na toplo vreme.

Mnogi izveštači pokušali su da bolest pripišu blizini uranijumskog rudnika iz sovjetskog doba koji je zatvoren 1990. godine. U martu 2014. godine, tokom istraživanja Russia Today, novinari su primetili povećanu koncentraciju radona u okolini, što su povezali sa rudnikom i periodičnim isparavanjem gasa tokom otopljavanja. Ipak, u Krasnogorsku, gradu koji je bliži rudniku, nije zabeležen sličan slučaj, a nijedan od pacijenata nije ni na koji način povezan sa rudnikom. Simptomi uranijumskog trovanja koje razara unutrašnje organe, naročito bubrege, nisu zabeleženi ni kod jednog pacijenta.

Jedina bolest koja nije u potpunosti odbačena jeste narkolepsija - neurološki poremećaj koji vodi ka iznenadnom i produženom snu, i takođe ga prati problem sa motoričkim sposobnostima, kao i halucinacije. Manje od 0,03 odsto svetskog stanovništva pati od ove bolesti, koja se pojavi obično u adolescentnom dobu, i postoje indikacije da se može pojaviti u bilo kom trenutku u životu pod uticajem otrova, stresa ili povrede koja onemogući moždanu produkciju hipokretina, neurotransmitera povezanog sa snom. Međutim, nedostatak toksina u Kalačiju odbacuje i mogućnost narkolepsije.

Bez ikakvog biološkog i uticaja okoline, mnogi smatraju da je bolest rezultat masovne psihološke bolesti, poznatije kao "masovna histerija". Kolektivno opsesivno oponašanje je sociopsihološki fenomen pri kojem se manifestuju isti ili slični simptomi histerije kod više osoba. Masovna histerija može da se pojavi kada grupa ljudi veruje da pati od iste bolesti. Najpoznatiji slučajevi su epidemije "plesne kuge" u Nemačkoj (1374. i 1518.), kao i na Madagaskaru (1840. godine). Prirodne katastrofe koje su im prethodile uticale su na čoveka da "pukne" i započne ekstatičan ples koji bi trajao više dana sve dok se "žrtva" ne onesvesti od umora. Najsvežiji primer masovne histerije desio se nakon terorističkog napada 11. septembra 2001. godine u Njujorku, kada je nastao "Bin Laden svrab" iz straha zbog mogućeg biološkog napada na Ameriku, zbog čega se širom zemlje proširio psihosomatski svrab.

Ove psihološke epidemije se ili same okončaju, uz malu štetu, ili se izleče placebo efektom, kada se ljudi ubede da postoji dijagnoza za njihovu bolest. U moderno doba, ljudima su davane šećerne pilule umesto lekova, ali kroz istoriju možemo da pratimo ritual egzorcizma, posle kojih bi se "žrtve" vratile normalnom životu. No, pošto stanovnici Kalačija veruju da boluju od moderne bolesti koja još nije otkrivena, upotreba "placebo efekta" na putu ka izlečenju nije poželjna, u slučaju da se radi o histeriji.

Problematičan slučaj iz maja 2014. godine o kome je pisao Siberian times, odbacuje tezu da se radi o reakciji na svakodnevne stresove. Aleksej Gom, stanovnik jednog udaljenog sela, došao je da poseti taštu i ubrzo je imao iste simptome kao drugi pacijenti. On ni na koji način nije mogao da proživi iste stresove kao i meštani Kalačija. Takođe, stres nije izolovan kao faktor koji bi mogao da utiče na pojavu bolesti u selu, i to je još jedan razlog koji pokazuje da se ne radi o masovnoj histeriji.

Stanovnici Kalačija, nakon godinu i po dana patnje, i dalje su na početku. Mogu da sačekaju još koje istraživanje ili da se sve okonča prirodnim putem. Ili, pošto ih je nauka napustila, možda je vreme da pribegnu nekom alternativnom tretmanu jer sve ovo liči na scenario iz bajki Braće Grim. Medicinska zajednica ne prihvata poljubac prave ljubavi kao metod izlečenja, ali ako ništa drugo ne pomaže i nema nikakve logike u samoj bolesti, onda je možda vreme da pokušaju tako nešto ili da zapečate selo i pripreme ga za apokaliptičnu budućnost.