Thuiskomen in Brussel met Lefto

Bruxelles, c’est un village, zeggen ze wel eens. Niet voor iedereen, het vraagt tijd om Brussel echt te leren kennen voor iemand die vanuit het verre Limburg hiernaartoe trok. En hoewel ik Google Maps maar zelden gebruik, zal het nog even duren voordat ik deze stad een dorp zal noemen. Hoe dat proces te versnellen? Met een ‘echte’ Brusseleir op stap gaan.

“Zit effe in Zuid-Korea maar volgende week kan”. Een antwoord van dj en radiomaker Lefto. De vraag? Laten we samen door Brussel met Lefto gaan, om de stad, en jou als persoon te ontrafelen. Met zo’n antwoord was dat laatste eigenlijk een beetje al gelukt. Lefto praat, Instagramt en draait tegen 200/u. Ik ging met hem mee.

Zoals het hoort deed ik de nodige research en bereidde ik keurig mijn vragen voor. Ik las tal van interviews en keek nog eens vol nostalgie naar de reeks Lefto in Transit (ik moet bekennen dat ik door deze reeks ooit echt heel veel zin kreeg om in Brussel te komen wonen). Maar de research? Onnodig zo bleek. Lefto praat onze hele dag vol: van absurde gebouwen tot de coolste venues en van vervelende politici tot gegentrificeerde wijken.

Voor de gemakkelijkheid korten we in dit artikel Lefto Early Bird - zijn echte dj-naam - in tot Lefto. Voor de duidelijkheid: Lefto komt niet voort uit een politieke voorkeur, maar van het Franse lève-tôt, volgens Cambridge dictionary: ‘een persoon die vroeg uit bed komt met een goed humeur en die daarmee nog de hele dag voor zich heeft.’ 

Het was een van die warme herfstdagen, rond 13u in de namiddag, wanneer ik bezweet met mijn fiets in het Koninklijk park aan Kiosk Radio toekom. Lefto, gekleed in een North Face-bodywarmer begroet mij en fotograaf Jonas. Waarom we hier beginnen? “Dit is mijn stamcafé, mijn kroeg, waar ik, als ik in Brussel ben elke dag naar toe kom.” Voor veel mensen is dit het muzikale centrum van de stad, hier komt alles samen. “De hersenen,” noemt Lefto het: “van hieruit kun je overal terecht.”

De vraag waarom ik in Brussel ben komen wonen staat steevast op het menu in gesprekken met nieuwsgierige mensen die de stad niet kennen. Een pasklaar antwoord heb ik er niet op, Lefto daarentegen wel. Hij is hier geboren en getogen en weet verdomd goed waarom mensen deze kant uitkomen. “Veel mensen die in Brussel dingen bougeren zijn hier komen wonen omdat Brussel een soort vulkaan is. Er broeit iets onder ons. Het is de enige miljoenenstad in België en het is er eentje die echt wel hard gaat op vlak van muziek. In andere steden heb je grote trekpleisters zoals Berghain in Berlijn. Brussel heeft dat niet echt. Met onze Belgische muzikale background (denk aan Pre-techno, New Beat,…, n.v.d.r.) zou muziek onze trekpleister moeten zijn. Helaas houden wij Belgen het graag wat meer ingetogen, zo van: dit is ons ding en als je er meer over wilt weten, moet je erin springen!”

Misschien heeft hij wel gelijk. Misschien is dat voor mij - en zoveel van mijn vrienden - wel de reden geweest om in deze onbekende stad te duiken. Er broeit hier iets, en eigenlijk is het maar goed ook dat we niet het nieuwe Berlijn zijn. Om het in Lefto’s woorden te zeggen: “Dan gaat al snel niet meer om de essentie van muziek maar eerder gewoon omdat het cool is om er te zijn. Brussel is niet cool om er te zijn, Brussel is cool als je meeleeft met de stad.”

Vanuit het park vertrekken we op een tocht door de stad, richting Decoratelier in Molenbeek. Daar brengen we de jongens van collectief Noannaos een bezoek in hun nieuwe studio. We wandelen het park uit en krijgen een uitzicht over Brussel. Lefto vertelt dat hij de stad vanbinnen en vanbuiten kent: elke tegel, elke hoek, elke straat en elke gemeente.  Een 200% thuisgevoel dat je niet zomaar overal krijgt. Er claxonneert iemand omdat we last minute oversteken. “Eh deux seconde quoi, à l’aise!” zegt Lefto. Hij is hier duidelijk op zijn gemak.

Terwijl we door de Ravensteingalerij wandelen, geeft Lefto me een snelcursus Brusselse architectuur: “Dit is echt São Paulo, grote galerijen met van die crazy plafonds en mega betonnen constructies. In Brussel heb je veel plekken en buurten die me doen denken aan andere plekken in de wereld, bijvoorbeeld aan Parijs of Brooklyn. De mensen die meegeholpen hebben om Brussel op te bouwen, hadden een visie van wereldburgers. Ik woon bijvoorbeeld aan de Brusilia-toren in Schaarbeek. Die naam komt van de stad Brasilia, waar Braziliaanse architect Niemeyer zotte gebouwen maakte. De toren hier in Brussel is op zijn werk geïnspireerd, vandaar de Brusilia.”

We komen uit het Centraal station en zijn blik gaat richting de kunstberg. De architectuurles gaat verder: “En plus is er het Brussels surrealisme. Heel deze buurt bijvoorbeeld. Vroeger was dit een groot park, en daarboven liep een waterval. Daarrond had je twee straten met prachtige huizen (Sint-Rochuswijk, n.v.d.r). Ik kijk graag naar oude foto’s van Brussel. Dan denk ik vaak: als we dit zo hadden gehouden, was het onwaarschijnlijk mooi geweest.”

Wanneer we over de Anspachlaan in hartje Brussel wandelen, gaat het gesprek over naar de Music Mania, een platenwinkel die hier vroeger vlakbij gevestigd was. Lefto werkte er zo’n tien jaar en omdat hij aan de bron van al die muziek zat, werd zijn carrière als radiomaker en dj hiermee gelanceerd. Het was dé plek voor veel Brusselaars om platen te kopen, en een centrale spot om te meeten, “de Kiosk van nu.” 

Door de gegentrificeerde Dansaertwijk wandelen we richting het kanaal. Bij plantenwinkel Rocco Pantalòn is een raam ingeslagen. “Hé wat is er gebeurd jong?” vraagt Lefto aan de eigenaar die in de deuropening staat. “Dit is Ben hier, de man van de planten.” Hij legt uit dat we een interview aan het doen zijn over Brussel (en over hem natuurlijk), over waarom hij van zijn stad houdt, en soms wat minder. “En soms wat minder, ja,” zegt Ben al lachend, “Alles bien?” 

Dat Lefto naast alle gebouwen ook alle mensen in Brussel kent, had ik wel verwacht. Bruxelles c’est un village. “Hier zitten we bij de Vlamingen hè,” vertelt hij tourgids-gewijs, “en dat voel je ook.” Een kleine flashback naar mijn lokaal dorpscafé komt op, Lefto speelt er gevoelig op in: “Je voelt het aan de creativiteit, maar ook aan het soort cafés en restaurants. Soms zit je ergens en denk je: dit kan evengoed hartje Vlaanderen zijn, ergens een cafeetje aan de klokkentoren in Leffinge ofzo.”

Ben vertelt dat hij de mix van nationaliteiten het coolste vindt aan deze wijk. Geloof het of niet, naast Vlamingen wonen hier ook Walen, Turken, Roemenen,… Alles door elkaar. Wat voor hem, voor Lefto en ook echt wel voor mij, een van de grootste charmes van Brussel is. “En het werkt ook gewoon,” zegt hij trots, “En ja dat zorgt soms voor spanningen, maar we doen het wel.” Lefto knikt bevestigend: “En daar werkt iedereen aan mee.”

“Juist nog een goed bouletje gegeten van bij Erwin op Rue du Cirque, ken je die? Echt goed. Hij gaat stoppen blijkbaar, dus we moeten nog effe goed veel gaan,” zegt Ben. Ik moet lachen, Lefto gaat er niet op in. Het gesprek loopt ten einde en we wandelen verder richting het kanaal. 

Op de brug tussen de binnenstad en Molenbeek stoppen we even. We kijken naar de tussenruimte, tussen water en stad, waar graffiti het beeld domineert. Het toont dat deze stad leeft volgens Lefto: “stel je voor dat die muur wit was”. Het zou inderdaad een raar beeld zijn. “Zie je dat leeg stuk grond daar op de hoek?” zegt Lefto al wijzend naar een braakliggend stuk grond. “Daar woonde András Pándy met zijn familie. Om dat te weten moet je van Brussel zijn hé. Op een dag waren zijn familieleden verdwenen en gebeurden er rare dingen rond het huis: rare geuren, honden die tegen de muren krabden. Wat bleek, hij had al zijn familieleden in de muren en in de grond van het huis gestoken. Toen ze dat ontdekten, hebben ze besloten om het hele gebouw plat te gooien. Dat moest gewoon weg.”(Volgens officiële bronnen heeft Pandy meerdere van zijn familieleden verkracht, vermoord en de lichamen in ontstoppingsmiddel doen oplossen. Er werden restanten van botten en tanden gevonden in beton. n.v.d.r.)

Langs het kanaal staan veel nieuwe startups, gerestaureerde gebouwen, musea,… Je zou denken dat de Brusselse politiek een duidelijke visie heeft van waar ze naartoe willen met de stad. Lefto ziet het helaas anders: “Veel politiekers hebben verschillende visies gehad voor de stad, goede en slechte. Op de Zavel bij Place de la Chapelle bijvoorbeeld stond een gebouw van Horta, onze Niemeyer (het Maison du Peuple, afgebroken in 1965 om plaats te maken voor een kantoortoren van 26 verdiepingen, n.v.d.r)! Ze hebben dat platgegooid. Dan vraag ik me af waarom. Soms bedenk ik me wel eens of politiekers echt houden van hun stad. Willen jullie er iets van maken of is het puur uit eigenbelang?”

Tijdens onze wandeling hoorde ik vooral ongetemde lof over de stad, maar zoals elke metropool heeft ook Brussel zijn problemen. Lefto omschrijft het als een haat-liefde relatie die veel mensen hebben met de stad. “De liefde is er door de charme, de haat komt doordat er dingen gebeuren die niet zouden moeten gebeuren. Maar uiteindelijk zouden we niet kunnen wisselen. Ook al bestaan er steden die veel ‘perfecter’ zijn zoals Tokio of in Scandinavië bijvoorbeeld. Een stad moet kunnen zijn hoe ze is, met haar imperfecties en ruimte voor verbetering.”

Met Lefto door Brussel gaan zonder over muziek te praten, het voelt bijna vreemd. Omdat we dadelijk hebben afgesproken met collectief Noannaos en artiest Pippin die op een van Lefto’s nieuw gecureerde albums staan, kan ik het toch niet te laten om ernaar te polsen. Het gaat over het compilatiealbum ‘The Beauty is Inside’, gereleased op het Britse label BBE, met zowel Belgische artiesten als internationale namen op zoals Iman Houssein uit het VK.

Lefto is al even de veertig voorbij en is een absolute gevestigde waarde maar vindt toch telkens opnieuw de tijd en energie om projecten zoals deze op poten te zetten, en hiermee jonge artiesten te supporten. Is het een verantwoordelijkheid die dj’s en radiomakers met zich dragen? Hij knikt: “Als ik zie dat mensen genieten van een bepaalde plaat, vind ik ook dat ze exposure verdient. Het is een beetje mijn job als radiomaker.” De impact van zo’n soort compilaties valt niet te ontkennen. “Als bepaalde artiesten erna releases op labels krijgen is dat pure satisfaction. Het voelt een beetje als een coach die een bepaalde tactiek uitlegt aan zijn team, en die 100% werkt.”

Ons gesprek loopt af wanneer we de Manchesterstraat in Molenbeek binnenwandelen. Hier bevinden zich drie belangrijke Brusselse cultuurhuizen op een steenworp van elkaar: de VK, Recyclart en Decoratelier. Lefto ziet in de verte Susobrino staan. Hij heeft net een show gespeeld en is materiaal uit zijn auto aan het laden. “Suso, Suso! Wij gaan mee naar binnen hé!” roept Lefto van aan de overkant van de straat.

Noannaos, een jong collectief van Brussels-based artiesten Pippin, Ashley Morgan en Susobrino, kreeg de kans om zich tijdelijk in Decoratelier te vestigen. Een bijzondere plek, opgericht door toneelmaker Jozef Wouters, waar de focus ligt op ruimte, en hoe creatief met die ruimte om te gaan. We helpen Suso met zijn materiaal. Op de binnenkoer lopen we Pippin tegen het lijf. Dwars door het prachtige pand van Decoratelier komen we in de studio van Noannaos terecht. Daar zijn Ashley en Dushime aan het werken aan een nieuwe single. Iedereen begroet elkaar en we zetten ons neer.

Lefto stelt ons voor aan Dushime. “Dit is Dushime, ken je haar al?” Afgelopen zomer zag ik haar op Couleur Café in concert met Niveau4. Onder begeleiding van electro-jazzband ECHT! blies ze me met haar adembenemende stem helemaal omver, ik droom even weg. “Euh ja, ik heb je al eens live gezien, hey,” knik ik bevestigend. “Dushime maakt meer dan muziek, zegt Lefto, ‘ze creëert haar eigen wereld. Als je ze live ziet, voel je dat. Je wordt mee in haar universum gezogen.”

Spontaan begint Lefto vragen te stellen. Ook hier, onder deze jonge artiesten voelt hij zich thuis. Het gaat over Dushime’s aankomst in Brussel, hoe ze Noannaos leerde kennen en nooit eerder zo een sterke muzikale connectie met iemand had gehad als met Pippin. Nu werken ze samen aan haar EP. Ze vertelt over haar Rwandese origine, over hoe het is om stilaan haar roots te ontdekken in en door haar muziek. “Musicwise neem ik veel mee van thuis. Er zit iets in mijn DNA en ik begin nu meer de bron van mijn sound te vinden,” zegt Dushime.

Lefto vraagt of ze moeilijkheden ondervindt als meisje met een Rwandese achtergrond in Brussel. Een eerlijk maar pijnlijk antwoord volgt: “Dat is een understatement, you kinda get used to it. Ik voel me wel meer thuis dan in Gent bijvoorbeeld. Ik ben eigenlijk nog steeds op zoek naar wat mijn echte thuis is, but I like it. Deze wereld is zo fucking groot en er is nog zoveel te ontdekken qua geuren en kleuren en mensen en zielen. Maar het is wel fijn om hier een grounding spot te hebben.” Susobrino pikt daarop in: “Dat voel ik ook, dit echt een fase is in ons leven, ik zie ons wel allemaal verspreiden. Brussel is nu gewoon een super nice arc in een anime serie (een verhaal binnen het grotere verhaal n.v.d.r.).”

Ook aan Susobrino vraagt Lefto hoe hij zich met zijn Boliviaanse achtergrond in Brussel voelt, en of er plekken zijn waar hij naartoe gaat voor Boliviaanse spullen. Hij is alles nog aan het ontdekken en geeft eerlijk toe dat hij soms nog niet overal durft binnen te gaan. “Het is intimiderend voor mij,” zegt hij al lachend. "Ik ben vrij rustig, maar sommige mensen en culturen zijn meer ongeremd, open, rechtuit. Ik klap toe dan."

Het gesprek vloeit door naar een Instagrampagina van Boliviaanse moeders in Brussel en hoe typerend dat is voor de stad. Lefto vertelt een verhaal over een Strictly Niceness feestje van dj Kwak in de Bodega. Tegelijkertijd was er een ander feestje gaande. “Ik kon bijna niet geloven wat ik zag: een mega dansvloer vol mensen met Latijns-Amerikaanse roots. In het midden lagen twee autowrakken, met daarop allemaal mensen aan het dansen. Minstens twee- of drieduizend man!”

Van corona en video’s van illegale gatherings gaan we naar de absolute chaos in Brusselse architectuur en komen dan uit bij de woonplaats van Lefto. Hij vertelt dat hij een tijdje in Gent woonde maar snel terug naar Brussel wou, en nu in Schaarbeek woont. “Is dat je favoriete spot?” vraagt Pippin. Lefto bevestigt, vlak bij het Josaphatpark is het zalig. “Soms wil ik wel terug op een verdieping wonen. De hoogte geeft een zekere rust voor mij. Boven een bepaalde verdieping hoor je geen aparte geluiden meer, enkel nog een waas. Een soort van bron van de stad. De Brusilia bij ons zijn 35 verdiepen. Vanaf het vijftiende hoor je enkel 'wooooo' en zie je de hele stad, 'baam'.”

Ashley en Dushime waren aan het werken aan Dushime’s nieuwe EP en stellen voor om een klein stukje te laten horen. De overwerkte laptop van Ashley kan het maar net aan maar we luisteren, en Dushime haar layers of voices klinken magisch. Lefto legt zijn handen op Ashley’s schouders. Als een trotse coach luistert hij gefocust, en voelt dat het goed zit. Daar zit toekomst in. Dat is een duidelijk terugkerend thema doorheen mijn gesprekken met Lefto: opkomend talent onder zijn hoede nemen en ze pushen naar meer, beter, en grootser.

We komen buiten en de zon brandt. “Nice plek hé,” zegt Lefto als we terug alleen zijn. “Ik ben blij dat we er geweest zijn, en ook Marie nog hebben gezien (programmator en coördinator van Decoratelier, n.v.d.r). Ze staat er echt. Zo een plekken zijn cruciaal voor de stad. Maar ja, iedereen heeft een eigen verhaal en eigen visie over Brussel. Eén ding hebben we wel allemaal gemeen (kijkt omhoog). Als de zon schijnt, schijnt die voor iedereen.”

Naast zijn gecureerde album op BBE bracht hij eerder dit jaar nog een ander album uit: Jazz Cats VOL2. Op het Belgische label Sdban brengt hij naar eigen zeggen Belgische jonge en onconventionele jazzbands samen, de nieuwe garde zeg maar. Ikzelf ben een grote fan van dit soort jonge opkomende bands. Ze nemen geen blad voor de mond en vermengen naadloos jazz met hiphop, elektronische muziek en alles daartussen. Het publiek lijkt open minded en wil graag ontdekken. Dat ziet Lefto ook: “Jazz is vandaag de dag echt wel een hip genre. Op de vraag 'wie heeft je geïnspireerd' antwoorden veel jazzbands Badbadnotgood bijvoorbeeld.”

Toeval of niet, we wandelen voorbij de Archiduc, een legendarische jazzclub vlakbij de beurs. Miles Davis en Jacques Brel speelden er ooit nog, weet Lefto te vertellen. “Jazz en Brussel, dat gaat hand in hand!” Tijdens mijn voorbereidingen hoorde ik Lefto in een video praten over Spiritual jazz. Een van de meest iconische artiesten in dit genre, Pharaoh Sanders, kwam in September te overlijden. “Een van de big poppas,” zegt Lefto. “Dat zijn mensen die je doen inzien dat er zoveel meer gebonden is aan muziek. De link tussen muziek en de aarde zit daarin. Bepaalde frequenties raken je op een andere manier.” Hij maakt een bruggetje naar ambient, waar hij soms hetzelfde gevoel bij krijgt, bijvoorbeeld met artiesten als Roméo Poirier of Jan Jelinek. “Die gaan heel diep in emotionele sounds en frequenties. Ze raken me een beetje op dezelfde manier.”

We komen langs de beurs die nog steeds in stellingen staat, Lefto kan zijn tourgids microbe niet onderdrukken en begint weer te vertellen. Napoleon gaf blijkbaar de opdracht om het te bouwen. Na het zoveelste weetje komt Lefto er eindelijk voor uit: “Ik deed een keer een rondleiding als gids in de stad met een megafoon, voor 80 mensen uit de muziekwereld.” Dat verklaart veel natuurlijk.

“Kom eens door deze galerij wandelen, de Agora. Ik zat hier als kind vaak.” Voor degenen die de Agora niet kennen: beeld je een wirwar van kleine winkeltjes in die overlopen van de reiskoffers, kookpotten en leren jassen. Lefto vertelt dat het er vroeger anders aan toe ging. Er waren hier verschillende platenwinkels met enkel hiphop. “Dit was onze spot, onze chillout. Big shot, een crew uit Brussel, had hier een winkel met veel vinyl import uit de States. Daartegenover was een andere shop met enkel echte US-hiphop, echte New York shit. Dat waren coole tijden.”

En zo wandelen we op deze warme  herfstdag, licht bezweet met wind op kop, terug richting het Koninklijk park. We praten nog over labels, over structuur in zijn dag en over hoe snel alles gaat in 2022. “Waar ik nu echt zin in heb,” zegt Lefto, “is een Club Mate en een chipke aan de Kiosk.”

Aan Kiosk drinken we samen een Club Mate. Hij scrolt wat op zijn gsm en draait zijn scherm naar ons. Zijn email en Instagram lopen over van berichten, artiesten die gehoord willen worden. “Als ik even niet op mijn gsm zit.” Hij moet ermee lachen. Er komen enkele vrienden bijzitten. Ik neem een laatste slok, kijk naar Jonas, en we vertrekken samen. Brussel, het was me een dag, snel word je ook mijn village.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.