Europa in de fik: lang leve kleine festivalletjes?

Ik ben tegen het bashen van festivals. Ik vind het idee om tegen elkaar aan geplakt te zweten op grote festivals met een goed georganiseerd programma niet helemaal onaangenaam. Maar bij artiesten en festivalgangers komen steeds meer stemmen omhoog die dit model in vraag stellen. Vandaag is de kwestie van sustainability en ecologie enorm belangrijk voor de organisatie, met eco-cups en greenwashing. Is het misschien niet eens hoog tijd om aan hun ambities te twijfelen? 

Ondanks mijn FOMO, en in plaats van Dour of Werchter, belandde ik deze zomer op Freaks Pop Festival - hun laatste editie. Een open-air indie muziek weekend georganiseerd in het hol van pluto in het westen van Frankrijk, in Sceaux-d’Anjou, waar je eigen drank mag meenemen en het veld in 10 minuten hebt gezien. Hier hoef je je geen zorgen maken als je batterij plat is: dit is een klein, lokaal en gratis feest dat misschien wel de toekomst van live muziek kan zijn, ver weg van grote vervuilende machines.

Hoewel er zeker initiatieven zijn voor “groenere” festivals zoals Paradise City in België of We Love Green in Frankrijk, pogingen tot een ecologische rebranding zoals Glastonbury in Engeland, de impact van de concentratie van duizenden festivalgangers op dezelfde plek is en blijft extreem hoog op deze events. Volgens een artikel van The Shift Project uit 2021, hoeft slechts 3% van de bezoekers van een festival zoals Les Vieilles Charrues ernaartoe te vliegen om goed te zijn voor een derde van de uitstoot van het hele festival. Het onderzoek kaart ook aan dat een festival van op die schaal bijna 14.000 ton aan CO2 equivalent uitstoot. Dat is veel. En als je nog meer verontwaardigd wil zijn, kijk dan even naar de cijfers van een festival zoals Tomorrowland dat 600.000 bezoekers zal hebben dit jaar (twee keer zoveel als Les Vieilles Charrues). Op het moment dat ik dit schrijf, verkoopt de website nog steeds vliegtickets voor groepen om bezoekers van over de hele wereld te vervoeren. 

Nu klimaatcrisis een deel is van onze dagelijkse vocabulaire, nu wildvuren Zuid Europa verwoesten en in België eindelijk een link is gelegd tussen klimaatopwarming en overstromingen, wordt het niet eens dringend tijd om een kans te geven aan die lokale fancy hippie-festivals die vaker de velden van Frankrijk veroveren?

Als ik toekom op Freaks Pop moet ik toegeven dat ik me toch niet helemaal op m’n gemak voel. Desondanks het feit dat m’n bijziendheid verergerd, kan ik bijna heel het festivalterrein zien van aan de main stage en iedereen lijkt elkaar wel te kennen. Wat is het precies dat deze kleine groep mensen hier samenbrengt? “De hyper-individuele en kapitalistische kant van festivals doet me ongemakkelijk voelen,” vertelt Camille me terwijl we in de rij staan voor de compost-toiletten. Deze toiletten zijn trouwens super proper, zeker als je nadenkt over het idee erachter. Misschien, doordat we weten dat er nog mensen er gebruik van moeten maken, zorgen we ervoor dat we voorzichtiger zijn. Anyways. Camille voegt nog toe dat wat haar aanspreekt in het festival is “de menselijkheid, om de brouwerijen te kennen, de mensen te kennen, de schaal is erg belangrijk.” 

Verderop, met hun voeten diep in wat een middeleeuws bad lijkt, bevestigen anderen dat het de intimiteit is wat het voor hen aantrekkelijk maakt: “Je moet niet kilometers ver gaan wandelen naar de bar om bekers te krijgen zoals bij Les Vieilles Charrues.” 

Een ander groot voordeel zijn de thunes. Thibault Le Roux, Vice-President van de vereniging Les Freaks des Champs vertelt me dat je “hier, met 150 euro voor een heel weekend, koninklijk wordt behandeld. Een pint kost 4 euro, je hebt je pasje, je koopt een pint of 1000, je kunt ook merch kopen. Voor hetzelfde budget als een groot klassiek festival, beleef je hier een geweldig weekend.”

Een andere groep festivalgangers, al goed diep in hun glas, hebben geen tekort aan aanvullende argumenten over het geluk in de velden. “We hebben geen stress want we hebben geen batterij. Idereen is een beetje closer”, zegt een van hen. Zijn vriend voegt toe: “Je mag kleine blikjes meenemen bij de ingang, dat is nice.” Thibault bevestigt dat ook voor drugs: “Het is een lawless zone, waar mensen naartoe kunnen. Daarna werd het publiek samen ouder met het festival. Je had Freaks Pop 3 moeten zien: de mensen waren weg van de wereld.” 

Een festivalganger voegt daaraan toe, “Het voelt hier ook veilig. Als een vrouw voel ik me hier goed.” Enkele dagen eerder, een duizendtal kilometers verwijderd van dit meisje, rapporteerde het Rode Kruis ongeveer 20 potentiële gevallen van ‘spiking’ tijdens Les Ardentes. De politie van Luik deelde mee dat nog geen enkele van de voorvallen kon bevestigd worden, maar in de onveilige context van festivals zoals voor vrouwen en andere gender-minderheden, klopt het wel dat de omgeving angst kan opwekken.  

Hier lijkt het publiek overtuigd te zijn. En dat heeft misschien ook wel te maken met opgroeien, denk ik. Het gaat om die FOMO - dank u sociale media - te vergeten en verder te kijken dan die supergepolijste marketing van de grootste festivals zoals Coachella waar je uiteindelijk 10 euro betaalt voor je heilige zakje zachte friet en warme pint, dromend van maar één ding: een beetje stilte, ver weg van de disproportionele en vormloze massa festivalgangers die - bij de minste beweging van het publiek - de zwaarste agorafobie in ons naar boven haalt. 

Naast het ecologische aspect en de massa mensen, lijkt het programma van grote festivals afhankelijk te zijn van trends, en kan daarom gemakkelijk de essentie van muziek voorbijgaan omdat ze gedreven worden door marktlogica. “Met grote festivals is het zo dat wanneer je naar een band gaat dat jij leuk vindt, je er zeker van mag zijn dat hetgeen dat erna speelt je niet zal interesseren,” voegt Thibault Bourgeais toe, een van de co-organisatoren van Freaks. “Het is een beetje een catch-all productie.” 

In bescheidenere omgevingen zoals hier, is er de ambitie om minder bekende en lokale groepjes in de spotlight te zetten. Het programma is all over the place, van electro-funk band The Balek Band, naar Limboy, tot DIY post-punk. Je krijgt lichtjes het gevoel dat je van Couleur Café naar Hellfest gaat. Dat is waarschijnlijk omdat de organisatie bands uitnodigt die ze zelf kennen. “Het is niet dat de mensen niet caren om de line-up, maar ze komen eerder met gesloten ogen omdat ze weten dat het sowieso een leuk festival zullen beleven,” geeft Thibault Bourgeais toe.

Al passerend, ontmoet ik ook een bandlid van de groep Rennes des Voyous. Die bevestigt dat het net dat kantje is dat hij hier leuk vindt: “Door vele optredens kennen we heel wat groepen uit West-Frankrijk en dit is dan onze grote meetingspot. Dat is zalig.”

Een beetje later spreek ik af met Garance, die vind ik terug in het midden van een micro-siësta in een sofa in de festivalyurt - dit is niet verzonnen, for real. “Het is echt nice, ik ben hier voor de eerste keer,” vertelt ze me, voor ze verder uitlegt. “Op het einde heb ik maar een klein puntje van kritiek en dat is mijn gevoel dat het programma wat vrouwelijke acts tekort komt.” Terwijl ik door de sociale media van het festival browse, merk ik dat het festival wel al veel verbeterd is op dat vlak in vergelijking met vorige jaren en dat het nu ongeveer gelijk is. Uiteindelijk bestaan er initiatieven zoals Les Femmes s’en mêlent net om dat gebrek aan voorkomen van vrouwelijke stemmen op indiemuziek festivals in Frankrijk aan te kaarten.   In België, of toch op z’n minst in Wallonië en Brussel, is er Scivias die hetzelfde doen.

Maar waarom stopt Freaks Pop dan? Ik zit samen met de organisatoren, de twee Thibaults en Victoire om het te bespreken. Ze stellen me gerust dat het niets te maken heeft met het model, dat werkt, het is eerder dat een open-air festival organiseren enorm veel werk vraagt: “We zouden kunnen blijven verder te doen met dit dodelijke ding. Maar een verlangen de basis opnieuw te vinden, de relatie met onszelf terug te vinden, dat verlangen we beiden. Toen we nog 19 waren, hadden we zeeën van tijd. We hadden twee maand vakantie. Nu, omdat iedereen z’n eigen leven heeft, is het moeilijk de tijd te vinden om zo’n festival in elkaar te steken. Het ziet er misschien niet spectaculair uit, maar als je vijf weken betaalde vakantie hebt gaat het allemaal heel snel. En het is moeilijk omdat iedereen hier - en we zijn met 21 bij Freaks - een zeg heeft over de look en feel van het festival van start tot einde. Het vergt veel moeite om met iedereen overeen te komen, en om niet dezelfde visie te hebben nu, tien jaar later. Dat knaagt ook wel aan het moraal.” 

Dat leidt me tot de vraag: zijn alle indie initiatieven gedoemd te verdwijnen door het tekort aan middelen of, integendeel, om grote machines te worden door het kapitalistische systeem dat winst verkiest. Niets is minder zeker, want telkens opnieuw wordt het model van de grote festivals in twijfel getrokken; het gebrek aan publieke financiering, de vergoeding van artiesten die stijgen en politieke onzekerheden. Thibault Le Roux stelt vast dat er “in Frankrijk een golf van bewustwording verspreidde de laatste drie jaar, na COVID; de mensen zijn de grote crowds beu en het is reteduur.” In België, waar alle grote festival hun standaard routine terug hebben hernomen deze zomer, blijven alternatieve projecten - zoals Aralunaires in Aarlen - proberen hun stempel op de markt te plaatsen.

Deze soort initiatieven hoeven niet koste wat het kost te blijven bestaan om een impact te hebben. Hun bestaan toont aan dat er verlangen is om te veranderen richting een duurzamer festivalmodel in de toekomst. En als ik toch stories zie mensen op Tomorrowland zeg ik: good for you.

Volg VICE België ook op Instagram.