Een tijdje geleden ontmoette ik Françoise Frgacic tijdens het radioprogramma Queer Identity, in het Maison Arc-En-Ciel in Verviers. Ik werd er geïnterviewd over mijn werk over de lesbische Geschiedenis. Françoise is vrijwilliger bij Activ'elles, een vwz die in Wallonië activiteiten organiseert voor en door lesbiennes. Françoise zit vol leven en vooral ook vol anekdotes. Ze vertelde me over haar ervaringen met lesbische ontmoetingsplekken, de goede buurten en feestjes en waarom het soms een lastige scene kan zijn. Ze had het ook over Maguy, “moeder overste”. Maguy was 33 jaar lang de eigenaar van La Jungle – een lesbische club in Luik.
Een week na het programma besloot ik opnieuw contact op te nemen met Françoise. Ik wou vragen of ze mij meer wou vertellen over die iconische lesbische scene. Ze ging akkoord en zei dat we Maguy ook moesten uitnodigen voor ons gesprek. De vrijdag daarop zat ik samen met Françoise bij Maguy en haar partner Yvette. We hadden het uiteraard over de La Jungle-periode, maar ook over de huidige lhbtiq+-scene.
Een week na het programma besloot ik opnieuw contact op te nemen met Françoise. Ik wou vragen of ze mij meer wou vertellen over die iconische lesbische scene. Ze ging akkoord en zei dat we Maguy ook moesten uitnodigen voor ons gesprek. De vrijdag daarop zat ik samen met Françoise bij Maguy en haar partner Yvette. We hadden het uiteraard over de La Jungle-periode, maar ook over de huidige lhbtiq+-scene.
Advertentie
Maguy en Yvette
VICE: Hoe is het allemaal begonnen?
Maguy: In 1954 werd La Jungle geopend door een koppel, Renée en Maria. Toen was het nog een klein café voor vrouwen. Toen ik twintig was, ging ik er vaak naartoe en na een tijdje begon ik er tijdens het weekend ook te werken als serveuse. In 1971, toen ze de zaak verkochten, besloot ik ze over te nemen. Liepen de zaken goed?
Oh ja, op een gegeven moment waren er zoveel mensen dat me gevraagd werd om een oplossing te zoeken. Het gebouw naast het café was ook van mijn huisbaas, dus heb ik hem gevraagd of ik de zaak mocht uitbreiden. Hij ging akkoord, ik haalde er een aannemer bij en we zijn eraan begonnen. Maar twee jaar later heb ik die uitbreiding alweer moeten sluiten, de klanten bleven toch liever in het oorspronkelijke café. In plaats van die aanbouw ben ik de kelder gaan gebruiken. We hebben alles afgebroken en er een privéclub van gemaakt. Het resultaat mocht er zijn. Dat mocht ook wel, als je weet hoe hard we daaraan gewerkt hebben. Ik liet een schilder een groot fresco maken met beeltenissen van vrouwen, dat was ongelooflijk mooi. Nog twee jaar later zijn we teruggegaan naar de originele staat van het café, want mijn klantenkring werd niet groter en daardoor was het lastig om financieel rond te komen. In totaal heb ik La Jungle 33 jaar gerund, tot 2003.Was La Jungle gewoon een plek om elkaar te ontmoeten en te dansen
Nee, we deden elke week ook spelletjes: we organiseerden pyjamafeestjes en shows. Ik deed niets anders dan Claude François en komieken imiteren. In het begin speelden we zo’n show met z'n vijven, maar na een tijdje bleven er nog maar twee mensen over die er zin in hadden. Met z’n tweeën was dat niet te doen, dus besloot ik daarvoor mensen aan te nemen. Elke maand organiseerde ik een voorstelling.
Maguy: In 1954 werd La Jungle geopend door een koppel, Renée en Maria. Toen was het nog een klein café voor vrouwen. Toen ik twintig was, ging ik er vaak naartoe en na een tijdje begon ik er tijdens het weekend ook te werken als serveuse. In 1971, toen ze de zaak verkochten, besloot ik ze over te nemen. Liepen de zaken goed?
Oh ja, op een gegeven moment waren er zoveel mensen dat me gevraagd werd om een oplossing te zoeken. Het gebouw naast het café was ook van mijn huisbaas, dus heb ik hem gevraagd of ik de zaak mocht uitbreiden. Hij ging akkoord, ik haalde er een aannemer bij en we zijn eraan begonnen. Maar twee jaar later heb ik die uitbreiding alweer moeten sluiten, de klanten bleven toch liever in het oorspronkelijke café. In plaats van die aanbouw ben ik de kelder gaan gebruiken. We hebben alles afgebroken en er een privéclub van gemaakt. Het resultaat mocht er zijn. Dat mocht ook wel, als je weet hoe hard we daaraan gewerkt hebben. Ik liet een schilder een groot fresco maken met beeltenissen van vrouwen, dat was ongelooflijk mooi. Nog twee jaar later zijn we teruggegaan naar de originele staat van het café, want mijn klantenkring werd niet groter en daardoor was het lastig om financieel rond te komen. In totaal heb ik La Jungle 33 jaar gerund, tot 2003.Was La Jungle gewoon een plek om elkaar te ontmoeten en te dansen
Nee, we deden elke week ook spelletjes: we organiseerden pyjamafeestjes en shows. Ik deed niets anders dan Claude François en komieken imiteren. In het begin speelden we zo’n show met z'n vijven, maar na een tijdje bleven er nog maar twee mensen over die er zin in hadden. Met z’n tweeën was dat niet te doen, dus besloot ik daarvoor mensen aan te nemen. Elke maand organiseerde ik een voorstelling.
Advertentie
Waren jullie de enige lesbische club in die tijd?
Maguy: In mijn tijd waren er veertien clubs in Luik, maar er was er maar één voor vrouwen. Maar één! Er waren veel gemengde clubs zoals La Brique, Le Milord... Vandaag de dag blijft daar niets meer van over. Toen ik negentien jaar geleden de deuren sloot, had ik echt gedacht dat iemand een café zou overnemen om er een vrouwenclub van te maken.Françoise: De enige opvolger was Nat, een vriend van mij die in het nachtleven werkte. Toen La Jungle sloot, belde ze mij op met het voorstel om bij een club genaamd Millenium te starten. Ze had een deal gesloten met de managers van die club. Nadat ze er genoeg van kreeg, opende ze de Big Boss in Xhendremael. Later heeft ze met nog anderen samengewerkt, ook met de Carré. De Orange Givrée en Bar à Rhum heeft ze ook nog een tijdje gerund. Daarna is ze ermee gestopt omdat ze haar opleiding niet kon combineren met het werk. Tegenwoordig organiseert ze nog af en toe een feestje. Het blijft een moeilijk milieu.Maguy: Ja, dat is zo. Ik ben ervan overtuigd dat niemand het nog 33 jaar kan uithouden, zoals ik heb gedaan. Vroeger, als er niet een bepaalde mix was, als er alleen maar meisjes kwamen, dan was het erg moeilijk om te renderen. Ik herinner me een vriendin die een ander café uitbaatte, die zei: “Je zult zien Maguy, nooit zal er een man een voet in mijn café zetten.” Ik zei haar toen al lachend dat we het daar later nog wel eens over zouden hebben. En inderdaad, toen we elkaar nadien tegenkwamen bij La Brique zei ze: “Je had gelijk.”
Maguy: In mijn tijd waren er veertien clubs in Luik, maar er was er maar één voor vrouwen. Maar één! Er waren veel gemengde clubs zoals La Brique, Le Milord... Vandaag de dag blijft daar niets meer van over. Toen ik negentien jaar geleden de deuren sloot, had ik echt gedacht dat iemand een café zou overnemen om er een vrouwenclub van te maken.Françoise: De enige opvolger was Nat, een vriend van mij die in het nachtleven werkte. Toen La Jungle sloot, belde ze mij op met het voorstel om bij een club genaamd Millenium te starten. Ze had een deal gesloten met de managers van die club. Nadat ze er genoeg van kreeg, opende ze de Big Boss in Xhendremael. Later heeft ze met nog anderen samengewerkt, ook met de Carré. De Orange Givrée en Bar à Rhum heeft ze ook nog een tijdje gerund. Daarna is ze ermee gestopt omdat ze haar opleiding niet kon combineren met het werk. Tegenwoordig organiseert ze nog af en toe een feestje. Het blijft een moeilijk milieu.Maguy: Ja, dat is zo. Ik ben ervan overtuigd dat niemand het nog 33 jaar kan uithouden, zoals ik heb gedaan. Vroeger, als er niet een bepaalde mix was, als er alleen maar meisjes kwamen, dan was het erg moeilijk om te renderen. Ik herinner me een vriendin die een ander café uitbaatte, die zei: “Je zult zien Maguy, nooit zal er een man een voet in mijn café zetten.” Ik zei haar toen al lachend dat we het daar later nog wel eens over zouden hebben. En inderdaad, toen we elkaar nadien tegenkwamen bij La Brique zei ze: “Je had gelijk.”
Advertentie
Waarom kon je alleen winst draaien als er mannen kwamen?
Maguy: Omdat vrouwen niet genoeg geld uitgaven. Als ze getrouwd waren, gingen ze niet meer uit, soms waren er kinderen...Françoise: Dertig, veertig jaar geleden was alles nog helemaal anders. Tegenwoordig hebben mannen en vrouwen nog steeds geen gelijkwaardig salaris, maar toen hadden vrouwen niet eens een job. Als er een job vrij kwam, dan ging die naar een man. Financieel konden vrouwen zich dus niet alles veroorloven.En de feestjes in La Jungle, waren die wel alleen voor vrouwen?
Maguy: Er kwamen over het algemeen niet veel mannen, nee. Soms liet ik heteroseksuele koppels of homo's binnen. Als ik alleenstaande mannen naar binnen liet, gaf ik ze een waarschuwing: “Eén verkeerde beweging en je vliegt er net zo snel uit als je erin kwam.”Moest je soms echt mannen buitengooien?
Maguy: Oh ja. Op een ochtend, rond sluitingstijd, kwamen er twee heteroseksuele koppels naar binnen. Eén van de mannen kwam me vragen of we met hun vrouwen wilden dansen, terwijl zij dan ondertussen deden alsof ze hen niet kenden. Ik besefte al snel dat het voyeurs waren die hoopten iets te zien te krijgen, dus ik zei: “Nee, wij dansen niet meer.” Hij probeerde me onder druk te zetten door te zeggen dat hij rechter was, alsof dat iets zou veranderen. Ik zei: “Het kan me niets schelen, al was je de koning, ik zet geen muziek meer op en we gaan ook niet meer dansen!” Punt. Dat was dat.
Maguy: Omdat vrouwen niet genoeg geld uitgaven. Als ze getrouwd waren, gingen ze niet meer uit, soms waren er kinderen...Françoise: Dertig, veertig jaar geleden was alles nog helemaal anders. Tegenwoordig hebben mannen en vrouwen nog steeds geen gelijkwaardig salaris, maar toen hadden vrouwen niet eens een job. Als er een job vrij kwam, dan ging die naar een man. Financieel konden vrouwen zich dus niet alles veroorloven.En de feestjes in La Jungle, waren die wel alleen voor vrouwen?
Maguy: Er kwamen over het algemeen niet veel mannen, nee. Soms liet ik heteroseksuele koppels of homo's binnen. Als ik alleenstaande mannen naar binnen liet, gaf ik ze een waarschuwing: “Eén verkeerde beweging en je vliegt er net zo snel uit als je erin kwam.”Moest je soms echt mannen buitengooien?
Maguy: Oh ja. Op een ochtend, rond sluitingstijd, kwamen er twee heteroseksuele koppels naar binnen. Eén van de mannen kwam me vragen of we met hun vrouwen wilden dansen, terwijl zij dan ondertussen deden alsof ze hen niet kenden. Ik besefte al snel dat het voyeurs waren die hoopten iets te zien te krijgen, dus ik zei: “Nee, wij dansen niet meer.” Hij probeerde me onder druk te zetten door te zeggen dat hij rechter was, alsof dat iets zou veranderen. Ik zei: “Het kan me niets schelen, al was je de koning, ik zet geen muziek meer op en we gaan ook niet meer dansen!” Punt. Dat was dat.
Advertentie
Yvette: Sommigen kregen er spijt van dat ze naar La Jungle waren gekomen.Françoise: Ja, vaak gingen ze uit zichzelf weer weg.
Zijn er nog dingen gebeurd waarbij je moest ingrijpen?
Maguy: Ja, soms waren er gevechten tussen vrouwen. Op een gegeven moment moesten we altijd dezelfde mensen in het oog houden. Het ging vaak over jaloezie. Ik vraag me wel eens af hoe ik die tijd zonder hartaanval ben doorgekomen. Ik bleef er maar meisjes uit schoppen. Ik moest zelfs lidkaartjes maken waar ik kruisjes op zette, afhankelijk van hoe goed ze zich gedroegen. Dat was toen de gang van zaken.Wow, het was serieus!
Maguy: Dat was het zeker! Er is trouwens nog iets waar ik het over wil hebben: in de jaren tachtig en negentig werden lesbiennes niet altijd geaccepteerd door homoseksuele mannen. In sommige bars lieten ze geen vrouwen binnen. Op een dag ging ik naar een bar waar vooral mannen waren, en een van mijn vriendinnen begon een komisch liedje te zingen over lesbiennes. Sommige mannen werden toen heel boos. De eigenaar wilde mijn vriendin zelfs niet meer bedienen. Ik zei tegen hem: “Je gaat haar nu meteen bedienen! En ik betaal niet! Ze heeft niets verkeerd gedaan!” Uiteindelijk hebben we onze drankjes gekregen, maar de volgende dag hing er een bordje met ‘Verboden voor vrouwen’ aan de deur van die bar.Françoise: Ja, klopt. Eerlijk gezegd vond ik het aanstootgevend om zo'n bordje op te hangen. Gek, want als wij dat hadden gedaan, zou het nooit aanvaard zijn geweest. We zouden een tik op de vingers hebben gekregen.
Maguy: Ja, soms waren er gevechten tussen vrouwen. Op een gegeven moment moesten we altijd dezelfde mensen in het oog houden. Het ging vaak over jaloezie. Ik vraag me wel eens af hoe ik die tijd zonder hartaanval ben doorgekomen. Ik bleef er maar meisjes uit schoppen. Ik moest zelfs lidkaartjes maken waar ik kruisjes op zette, afhankelijk van hoe goed ze zich gedroegen. Dat was toen de gang van zaken.Wow, het was serieus!
Maguy: Dat was het zeker! Er is trouwens nog iets waar ik het over wil hebben: in de jaren tachtig en negentig werden lesbiennes niet altijd geaccepteerd door homoseksuele mannen. In sommige bars lieten ze geen vrouwen binnen. Op een dag ging ik naar een bar waar vooral mannen waren, en een van mijn vriendinnen begon een komisch liedje te zingen over lesbiennes. Sommige mannen werden toen heel boos. De eigenaar wilde mijn vriendin zelfs niet meer bedienen. Ik zei tegen hem: “Je gaat haar nu meteen bedienen! En ik betaal niet! Ze heeft niets verkeerd gedaan!” Uiteindelijk hebben we onze drankjes gekregen, maar de volgende dag hing er een bordje met ‘Verboden voor vrouwen’ aan de deur van die bar.Françoise: Ja, klopt. Eerlijk gezegd vond ik het aanstootgevend om zo'n bordje op te hangen. Gek, want als wij dat hadden gedaan, zou het nooit aanvaard zijn geweest. We zouden een tik op de vingers hebben gekregen.
Advertentie
Dus ook binnen de lhbtiq+-gemeenschap zijn er patriarchale machtsstructuren?
Maguy: Ja, precies! Precies!Françoise: Dat is nog steeds zo. Binnen sommige lhbtiq+-organisaties zijn die er nog altijd. Zelfs als sommige mensen zeggen dat dat niet zo is. Wat zegt u tegen mensen die zeggen dat het onzichtbaar maken van lesbiennes niet meer aan de orde is? Dat er vandaag de dag geen probleem meer is?
Maguy: Natuurlijk is er nog altijd een probleem, een groot probleem zelfs! We zijn er nog lang niet.Françoise: Ik heb altijd de indruk dat we drie stappen vooruit zetten en twee achteruit. Maar elke stap die we vooruit zetten, is een vooruitgang.Het is binnenkort twintig jaar geleden dat La Jungle de deuren sloot. Hoe kijk je naar de toekomst?
Maguy: Toen corona uitbrak, besloten Yvette en ik onze begrafenissen te regelen. We zijn zelfs doodskisten gaan uitkiezen.Yvette: Ja, mensen moeten gedacht hebben dat we gek waren, we bleven maar lachen.Maguy: Ja, klopt. We moesten ook muziek kiezen. Ik zet alleen Claude François op. Ik wil dat ze een Pride-vlag op mijn kist draperen. Hoe dan ook, ik zeg je één ding: als ik morgen sterf, zal ik nergens spijt van hebben. Ik heb echt, écht een hele leuke tijd gehad.
Maguy: Ja, precies! Precies!Françoise: Dat is nog steeds zo. Binnen sommige lhbtiq+-organisaties zijn die er nog altijd. Zelfs als sommige mensen zeggen dat dat niet zo is. Wat zegt u tegen mensen die zeggen dat het onzichtbaar maken van lesbiennes niet meer aan de orde is? Dat er vandaag de dag geen probleem meer is?
Maguy: Natuurlijk is er nog altijd een probleem, een groot probleem zelfs! We zijn er nog lang niet.Françoise: Ik heb altijd de indruk dat we drie stappen vooruit zetten en twee achteruit. Maar elke stap die we vooruit zetten, is een vooruitgang.Het is binnenkort twintig jaar geleden dat La Jungle de deuren sloot. Hoe kijk je naar de toekomst?
Maguy: Toen corona uitbrak, besloten Yvette en ik onze begrafenissen te regelen. We zijn zelfs doodskisten gaan uitkiezen.Yvette: Ja, mensen moeten gedacht hebben dat we gek waren, we bleven maar lachen.Maguy: Ja, klopt. We moesten ook muziek kiezen. Ik zet alleen Claude François op. Ik wil dat ze een Pride-vlag op mijn kist draperen. Hoe dan ook, ik zeg je één ding: als ik morgen sterf, zal ik nergens spijt van hebben. Ik heb echt, écht een hele leuke tijd gehad.
Volg VICE België ook op Instagram.