Wandkleden vol steigerende paarden, dronkenlappen en wheelies

Op de afstudeerexpositie van de KABK, afgelopen juli, hing een triptiek van gigantische wandkleden die nogal de aandacht trokken. Steigerende paarden, scooters die wheelies doen, kruisafnames en knuppeltaferelen vormen een potsierlijk maar tegelijk ook vervaarlijk tafereel waar je bijna niet niet naar kunt kijken. De wandkleden zijn gemaakt door Jeroen van den Bogaert en gaan over het nogal explosieve gedrag dat van oudsher wordt geassocieerd met mannelijkheid. Hij stelde ze samen uit een grote verzameling afbeeldingen die hij al twee jaar bij elkaar aan het sparen is. Een deel daarvan is opgenomen in het boek dat bij de wandkleden hoort, getiteld “A foolish pleasure in wicked schemes”. Daarin gaat hij op zoek naar de gelijkenis tussen beelden van obscure blogs uit binnen- en buitenland en klassieke schilderijen. 

Jeroen begon aan zijn verzameling afbeeldingen nadat hij twee jaar geleden de opdracht kreeg om “iets te doen” met de Atlas Mnemosyne van Aby Warburg. Deze beeldenatlas is het laatste, onafgemaakte werk van Warburg (1866-1929) een Duitse kunsthistoricus. Ook Warburg zette beelden van allerlei kunstwerken uit verschillende tijden naast elkaar. Waarschijnlijk om patronen te ontwaren en nieuwe betekenissen te ontdekken, al is dat niet helemaal zeker omdat hij stierf voordat hij zijn bevindingen kon opschrijven. “Warburg kijkt bijvoorbeeld naar overeenkomsten in gebaren en symboliek. Daar ben ik gewoon mee verder gegaan in principe.” Een andere inspiratiebron voor Jeroen zijn de historische memes van Cecilia Azcarate. “Zij heeft ooit een beeld van twee jonge koningen en de ATL-twins naast elkaar gezet. Ik heb dit niet uitgevonden ofzo, zulke beeldrijm zie je heel vaak op instagram.” 

Jeroen hoopt dat zijn werk meer zal zijn dan een meme. “Ik wil ernaar toe groeien dat het niet meer alleen lachwekkend is. Het kan heel snel flauw worden. Maar het is ook leuk als mensen in de lach schieten als ze mijn werk zien. Ik denk dat humor ook een laagdrempelige instap geeft in een complex onderwerp.” Dat onderwerp is uiteindelijk stereotiep mannelijk gedrag geworden. 

“De wandkleden gaan over mannelijke explosiviteit, of een bepaald “jongensgedrag”. Ik heb één onderwerp gepakt per kleed en dat heel erg opgeblazen, waardoor het een beetje cynisch wordt.” Eén van de kleden gaat over wat hij “heroiek” noemt, en bevat van internet geplukte foto’s van wheelies en schilderijen van mensen als Napoleon die hun paard laten steigeren. Op het kleed dat de “tragiek” van de man behandelt zie je kruisafname-taferelen uit de Renaissance naast foto’s van jonge mannen die worden afgevoerd uit de kroeg na een flinke zuippartij. “Het gaat ook over hoe de omgeving reageert op zo’n levenloze man.” Een derde wandkleed behandelt agressie. Daar zie je knuppelende ME’ers naast knuppelende Middeleeuwers. 

Bij het verzamelen van de beelden had Jeroen niet per se in gedachten dat hij op zoek was naar mannen. “Eerst wilde ik vooral laten zien dat er een bepaalde schoonheid in die hedendaagse beelden zit, die eigenlijk gezien kunnen worden als rotzooi. Omdat ze zo laag van kwaliteit zijn, en omdat er een bepaald marginaal gedrag vertoond lijkt te worden. Terwijl beelden met vergelijkbare onderwerpen in de historische kunst al eeuwenlang vereerd worden. Ik vind die moderne beelden minstens net zo mooi.”

Dat is nog goed te zien in een eerdere versie van zijn boek die hij me laat zien. Daarin blijken ogenschijnlijk nonchalant gekadreerde pixelfoto’s van rommelige interieurs heel erg te lijken op stillevens uit de zeventiende eeuw. Jeroen vertelt dat zijn docenten hem afraadden om met zijn werk iets te zeggen over wat Jeroen de sociaal-culturele clash tussen de hogere en de lagere klasse noemt, omdat die klassen tegenwoordig in elkaar overlopen. “Ik ben naar aanleiding van dat commentaar nog eens door mijn verzameling gegaan, en kwam erachter dat veel van de beelden eigenlijk over bepaalde vormen van mannelijkheid gaan. Dat zal enerzijds met intuïtieve aantrekkingskracht te maken hebben, maar mannen en hun gedrag stonden nu eenmaal ook centraal het grootste deel van de historische kunst.”

De sociaal-culturele clash tussen groepen met een verschillende positie in de samenleving is dus niet meer het onderwerp, maar inspireert wel zijn werkwijze. “Ik wilde iets maken dat iedereen kan begrijpen. Je ziet hier aan de KABK dat er behoorlijk serieus gekeken wordt naar theorie. Ik heb VMBO gedaan, daarna MBO, daarna HBO, en dan nu een master. Ik heb eerder weinig theorie gelezen omdat ik dat nooit gehad heb op school: mijn bachelor grafisch ontwerp in Gent was bijvoorbeeld veel praktischer. Ik kwam nu vaak beschrijvingen van projecten van medestudenten tegen die ik gewoon niet begreep, omdat ze zo’n complexe theoretische basis hebben. Natuurlijk helpt jargon soms om specifieker werk te maken omdat bepaalde woorden met een specifiek doel worden gebruikt. Sommige mensen vinden het ook prettig om een half uur naar een werk te kijken en helemaal uit te pluizen hoe het zit. Maar ik heb zelf minder mee. Daar heeft mijn achtergrond ongetwijfeld iets mee te maken.”

Naast dat hij wandkleden maakte, heeft Jeroen ook interviews gedaan met een vier van zijn vrienden die zichzelf identificeren als man. Ze hebben allemaal een verschillende relatie tot hun mannelijkheid. “Mannelijkheid is natuurlijk een culturele constructie. Dus hoe je ernaar kijkt heeft te maken met je familie-achtergrond, met educatie, maar ook met seksualiteit. Eén van de mensen die ik heb gesproken is bijvoorbeeld homo en kijkt met wat meer afstand naar het concept van mannelijkheid. Terwijl je bij die andere jongens ziet dat ze vooral zichzelf aan het omschrijven zijn.” In de gesprekken komen onderwerpen als “giftige” mannelijkheid aan bod, en het dragen van kleren die traditioneel als vrouwelijk worden gezien. Jeroen heeft er bewust voor gekozen om goede vrienden te spreken. “Dat vond ik belangrijk omdat de gesprekken eerlijk moesten zijn, ook als mensen dingen zeggen die niet kunnen of niet kloppen. Genderdiscussies zijn best beladen op dit moment en ik denk dat best veel mensen bang zijn om iets verkeerds te zeggen. De verschillen tussen mannen en vrouwen zijn heel erg aan het vervagen en dat is maar goed ook. Maar er zijn veel mensen die niet goed weten hoe ze zich daartoe moeten verhouden.” 

Zoals Aby Warburg met zijn beeldenatlas nieuwe verbanden en relaties mogelijk maakte die moeilijk in taal of feitelijkheden te vangen zijn, hoopt Jeroen dat zijn kleden nieuwe gesprekken op gang kunnen brengen. Ook bij mensen die niet zo thuis zijn in de gendertheorie. “Ik hoop dat het werk niet bij mensen in het verkeerde keelgat schiet, daar ben ik een tijdje wel een beetje bang voor geweest. Het gedrag dat ik laat zien op die wandtapijten is super sensationeel en riskant. Mensen claimen hun eigen vrijheid en dat heeft een bepaalde aantrekkingskracht. De vraag die daarbij komt kijken is: gaat het niet ten koste van andere mensen?” 

Van 24-30 oktober zijn de kleden te bekijken tijdens de groepsexpositie OYO in de Haagse Kunstkring.