Wetenschappers vertellen over hun lievelingsfoto's van de ruimte

De Hubble-ruimtetelescoop (HRT) stuurt nu al meer dan dertig jaar prachtige beelden van de ruimte naar ons op aarde. Foto’s van fonkelende sterrenstelsels sieren talloze computerdesktops, voegen een dosis realisme toe aan science fiction–series en hangen overal ter wereld aan de muren van de kamers van natuurkundestudenten en andere nerds.

Maar de Hubble kan veel meer dan leuke foto’s van de ruimte nemen. Sinds de telescoop op 24 april 1990 op de rug van de Discovery het Kennedy Space Centre verliet, heeft de Hubble in een baan om de aarde gedraaid. In die tijd heeft-ie meer dan een miljoen waarnemingen gedaan, die op hun beurt de basis hebben gevormd voor meer dan 15.000 wetenschappelijke artikelen. De Hubble-telescoop kan 13 miljard jaar terug de tijd in kijken en ons superzware zwarte gaten laten zien. De telescoop, vernoemd naar Amerikaanse sterrenkundige Edwin Hubble, heeft honderdduizenden rondjes om de aarde gemaakt en is nog altijd van cruciaal belang om onze plek in het heelal te begrijpen.

De Hubble’s missie loopt binnenkort ten einde. Eind 2026 zal de telescoop gefaseerd worden ontmanteld en vervangen worden door de James Webb-ruimtetelescoop van NASA. Deze telescoop maakt zich momenteel klaar voor gebruik in zijn baan om de aarde – op 1,5 miljoen kilometer afstand van het aardoppervlak. De eerste beelden van de nieuwe telescoop zullen naar verwachting deze zomer de aarde bereiken.

Dit leek ons een mooi moment om de mensen die voor hun werk duizenden Hubble-beelden hebben moeten bekijken te vragen enkele van hun favoriete foto's te selecteren. Zeven medewerkers van hetEuropees Ruimteagentschap (European Space Agency, ESA) kozen hun lievelingsbeelden en legden uit wat ze zo bijzonder maakt.

Als kind knipte ik plaatjes uit oude Hubble-kalenders uit en plakte ze op de muren in mijn kamer, zodat ik altijd naar de prachtige beelden van de kosmos kon kijken. Nu zorg ik ervoor dat deze foto's onder de aandacht van het publiek komen. De foto die ik heb gekozen is een soort verborgen juweel. NGC 2525 is een sterrenstelsel op zeventig miljoen lichtjaar van de aarde, dat deel uitmaakt van de ster Puppis met een superzwaar zwart gat in het centrum.

Als je naar de buitenste spiraal links op de foto kijkt, zie je een helder, stralend punt. Dit is een vervagende supernova, die de Hubble prachtig heeft vastgelegd. De HRT-waarnemingen van NGC 2525 maakten deel uit van een belangrijk onderzoek, namelijk de meting van de uitdijingssnelheid van het heelal. De missie heeft ons geholpen belangrijke vragen over de aard van ons heelal te beantwoorden. –  Bethany Downer, Hoofd Wetenschapscommunicatie ESA/Hubble

Als iemand die zowel in de kunstwereld als in de wetenschap werkt, vind ik het erg interessant om te zien welke astronomische beelden door kunstenaars als inspiratiebron worden gebruikt. Kunstenaars over de hele wereld – van degenen die exposeren in prestigieuze Parijse galeries tot mensen die werken op de trottoirs van San Pedro – zijn geïnspireerd door Hubble's iconische beeld ‘de Zuilen van de Schepping’.

Deze foto herinnert me er dagelijks aan dat de natuur misschien wel de grootste inspiratiebron is voor kunstenaars. En dat geldt al helemaal voor een soms vergeten onderdeel van de natuur: de nachtelijke hemel. – Mahdi Zamani, beeldredacteur en specialist op het gebied van metadata voor astronomische visualisatie bij ESA/Hubble

Ik heb voor deze foto gekozen omdat hij een van de dingen laat zien die de Hubble al 32 jaar in de voorhoede van de astronomie plaatst. De telescoop draait als een kunstmaan in een lage baan om de aarde (op een hoogte van 545 km). Op de foto is te zien hoe astronauten op verschillende NASA-ruimtevaartuigen de Hubble regelmatig hebben kunnen onderhouden terwijl deze in een baan om de aarde draaide. Ze vervingen de instrumenten van de telescoop met nieuwere, betere versies. Sommige van die instrumenten, zoals de Wide Field-camera, maken nu hun derde generatie mee.  – Calum Spring-Turner, wetenschapschrijver bij ESA/Hubble

Ik hou van deze samengestelde beelden van Uranus, ten eerste omdat ze het noorderlicht op Uranus laten zien, dat beweegt terwijl de planeet draait; en ten tweede omdat ze twee minder bekende feiten over Uranus tonen – dat hij op zijn kant draait, en dat hij een eigen ringenstelsel heeft.

Als iemand die exoplaneten (planeten buiten het zonnestelsel) bestudeert, vind ik het fascinerend dat we onze planeten zo gedetailleerd kunnen observeren. We kunnen weerpatronen en -verschijnselen zoals noorderlicht eigenlijk in real time waarnemen. Aangezien de meeste astronomische tijdschalen lang zijn, is dat ongelooflijk spannend!  – Eleanor Spring, wetenschapsschrijver bij ESA/Hubble

Wat we hier zien is een gedetailleerde kaart van bijna een heel planetenstelsel dat in de loop van de tijd verandert. Op deze beelden is te zien hoe golven stof van het binnenste deel van het planetenstelsel naar de buitenrand worden geblazen. Het is een compleet raadsel waarom dat gebeurt.

Deze opnames zijn gemaakt met een instrument dat al meer dan twintig jaar op de Hubble-telescoop staat. Maar desondanks levert het nog steeds bijna evenveel nuttige wetenschappelijke informatie op als we zouden krijgen met een nieuwe, ultramoderne coronagraaf die wordt gebruikt op de Very Large Telescope, in de Atacamawoestijn in Chili.  – John Debes, astronoom bij ESA/Association of Universities for Research in Astronomy (AURA)

Dit is een van de nieuwste beelden waar we aan hebben gewerkt nadat ik bij het team kwam, en hij springt er voor mij echt uit. Het heeft allereerst veel van de kenmerken die astronomische beelden zo uniek maken: heldere sterren, sluiernevels, veel licht, schaduw en kleur.

Dit is de meest recente foto die we hebben van deze bijzondere gasstraal. Dankzij het ongelooflijk gedetailleerde en jarenlange werk van de Hubble kan ik oudere beelden bekijken en zien hoe deze gasstraal door de jaren heen is veranderd. Dat is een heel zeldzaam. – Owen Higgins, ESA/stagiair bij het Hubble-team

Voorwerps zijn zeldzame astronomische constellaties waarin het centrale, actieve superzware zwarte gat is ‘uitgeschakeld’, of tot rust is gekomen. Daardoor ontstaat een quasar-ionisatie-echo.

Ik heb het gevoel dat deze beelden een van de beste visualisaties bieden van de driedimensionale verspreiding van deze geïoniseerde gas-structuren. Zij verlichten hun gast-sterrenstelsels, en tegelijkertijd de geesten van studenten die de invloed van actieve sterrenstelsels onderzoeken. Het is wonderlijk om te zien welke invloed zulke compacte objecten op hun gastheren hebben. – Travis Fischer, astronoom bij ESA/AURA