Antoan Kurti (40) woont sinds 1999 in België, nadat hij door de oorlog uit zijn geboorteland Kosovo moest vluchten. Sindsdien heeft hij een dubieuze relatie met zijn vaderland, een die gebaseerd is op viscerale gehechtheid, afwijzing en nostalgie. Antoan volgt met passie de evolutie van de mentaliteit en de omwentelingen van de huidige samenleving in Kosovo. In zijn reeks YlberDylber speelt de fotograaf met de associaties van deze woorden: Ylber betekent "regenboog” en dylber "zeer knappe man", maar is tevens ook een homofobe belediging. De fotograaf ging op vakantie in zijn geboorteland om de opkomst van de queercultuur er, aan de hand van een verzameling intieme portretten, vast te leggen.
Advertentie
In welke context heb je deze foto's genomen?
Antoan Kurti: De meeste foto's in deze serie zijn van 2018. Dat jaar ging ik terug naar Kosovo, een jaar na de dood van mijn vader. Mijn familie is katholiek en onder katholieken bestaat de gewoonte om een jaar na het overlijden een herdenking te houden. Ik wilde er zijn voor mijn moeder, maar ik wilde mijn familie, mijn jeugdvrienden en hun oude mentaliteit vermijden. Dus heb ik geregeld dat mijn moeder en ik elkaar zouden ontmoeten in Prizren, de stad van mijn grootmoeder - en de woonplaats van Moeder Teresa, ze speelden er samen toen ze klein waren - maar ook een stad waar van alles gebeurt. Onder meer ook het Dokufest, een filmfestival dat een beetje het Kosovaarse Sundance is. Je familie heeft een traditionele achtergrond?
Ja. De mensen waarmee ik ben opgegroeid, zitten nog steeds in het hardcore patriarchaat. Ik vertel dit verhaal voortdurend: in 2012 keerde ik voor het eerst terug naar Kosovo, dertien jaar nadat ik het land had verlaten. Eén van mijn jeugdvrienden was net getrouwd. Mijn moeder nodigde hem, zijn moeder en zijn vrouw uit voor het diner. We zaten aan tafel, en hij vroeg zijn vrouw om hem een drankje in te schenken. De waterkaraf stond recht voor hem. Hij had perfect een drankje voor zichzelf kunnen inschenken, maar dat deed hij niet. Hij vroeg zijn vrouw, die naast hem zat, om de karaf te nemen die recht voor hem stond. Want zo is het, de vrouw moet haar man dienen. Kun je je dat voorstellen? Ik kan mij die mentaliteit niet meer inbeelden.
Antoan Kurti: De meeste foto's in deze serie zijn van 2018. Dat jaar ging ik terug naar Kosovo, een jaar na de dood van mijn vader. Mijn familie is katholiek en onder katholieken bestaat de gewoonte om een jaar na het overlijden een herdenking te houden. Ik wilde er zijn voor mijn moeder, maar ik wilde mijn familie, mijn jeugdvrienden en hun oude mentaliteit vermijden. Dus heb ik geregeld dat mijn moeder en ik elkaar zouden ontmoeten in Prizren, de stad van mijn grootmoeder - en de woonplaats van Moeder Teresa, ze speelden er samen toen ze klein waren - maar ook een stad waar van alles gebeurt. Onder meer ook het Dokufest, een filmfestival dat een beetje het Kosovaarse Sundance is. Je familie heeft een traditionele achtergrond?
Ja. De mensen waarmee ik ben opgegroeid, zitten nog steeds in het hardcore patriarchaat. Ik vertel dit verhaal voortdurend: in 2012 keerde ik voor het eerst terug naar Kosovo, dertien jaar nadat ik het land had verlaten. Eén van mijn jeugdvrienden was net getrouwd. Mijn moeder nodigde hem, zijn moeder en zijn vrouw uit voor het diner. We zaten aan tafel, en hij vroeg zijn vrouw om hem een drankje in te schenken. De waterkaraf stond recht voor hem. Hij had perfect een drankje voor zichzelf kunnen inschenken, maar dat deed hij niet. Hij vroeg zijn vrouw, die naast hem zat, om de karaf te nemen die recht voor hem stond. Want zo is het, de vrouw moet haar man dienen. Kun je je dat voorstellen? Ik kan mij die mentaliteit niet meer inbeelden.
Advertentie
Hoe verklaar je dat je zo anders bent?
Ik werd opgevoed in deze omgeving, in deze cultuur, maar mijn moeder stond erop dat ik niet beter behandeld werd dan mijn vier zussen. Je kunt niet echt zeggen dat mijn moeder een feminist is, maar in ieder geval wilde ze niet dat ik op een voetstuk werd geplaatst. Mijn vader daarentegen, was meer van: "Mijn zoon is koning". Laten we zeggen dat ik een dubbele opvoeding heb gekregen, want ik werd voortdurend gekalmeerd door mijn moeder. Ik denk dat dat een geluk is, door haar ben ik geen grote macho man geworden. Dus in de zomer van 2018 trok je naar Prizren voor het Dokufest?
Ja, ik probeer dichter bij mensen te komen die op mij lijken. Jongeren in Kosovo hebben het momenteel erg moeilijk: geen werk, weinig mogelijkheden, geen reizen omdat er geen visum is... Maar daardoor bloeit de underground cultuur op zowat alle vlakken: feesten, techno, drugs, enzovoort. Daar kan ik mezelf zijn. In queer en kunstzinnige kringen is er duidelijk meer openheid van geest, de mensen zijn eerder atheïstisch of seculier [in Kosovo is 90% van de bevolking moslim, noot van de redactie], alle seksualiteiten worden aanvaard. Voor mij is het makkelijk om mezelf in deze kringen te begeven.
Ik werd opgevoed in deze omgeving, in deze cultuur, maar mijn moeder stond erop dat ik niet beter behandeld werd dan mijn vier zussen. Je kunt niet echt zeggen dat mijn moeder een feminist is, maar in ieder geval wilde ze niet dat ik op een voetstuk werd geplaatst. Mijn vader daarentegen, was meer van: "Mijn zoon is koning". Laten we zeggen dat ik een dubbele opvoeding heb gekregen, want ik werd voortdurend gekalmeerd door mijn moeder. Ik denk dat dat een geluk is, door haar ben ik geen grote macho man geworden. Dus in de zomer van 2018 trok je naar Prizren voor het Dokufest?
Ja, ik probeer dichter bij mensen te komen die op mij lijken. Jongeren in Kosovo hebben het momenteel erg moeilijk: geen werk, weinig mogelijkheden, geen reizen omdat er geen visum is... Maar daardoor bloeit de underground cultuur op zowat alle vlakken: feesten, techno, drugs, enzovoort. Daar kan ik mezelf zijn. In queer en kunstzinnige kringen is er duidelijk meer openheid van geest, de mensen zijn eerder atheïstisch of seculier [in Kosovo is 90% van de bevolking moslim, noot van de redactie], alle seksualiteiten worden aanvaard. Voor mij is het makkelijk om mezelf in deze kringen te begeven.
Hoe kom je met deze mensen in contact?
Vaak via dating apps. Dan stelt de ene persoon je voor aan de andere, die je meeneemt naar een feestje, je voorstelt aan zijn vrienden die je op hun beurt voorstellen aan andere mensen, enzovoort. Een van de modellen in mijn reeks is bijvoorbeeld een man met wie ik al jaren op Facebook praat. Hij bracht een van zijn vrienden uit Albanië mee, van wie ik ook een foto heb genomen. Een andere kerel heb ik op Grindr gevonden, we hebben samen wat tijd gespendeerd… Degene die naast de vuilnisbak poseert, weet ik niet meer precies, maar we raakten aan de praat toen ik in België was (ik denk op Gayroméo) en we hebben elkaar later op locatie, in Kosovo, ontmoet.
Vaak via dating apps. Dan stelt de ene persoon je voor aan de andere, die je meeneemt naar een feestje, je voorstelt aan zijn vrienden die je op hun beurt voorstellen aan andere mensen, enzovoort. Een van de modellen in mijn reeks is bijvoorbeeld een man met wie ik al jaren op Facebook praat. Hij bracht een van zijn vrienden uit Albanië mee, van wie ik ook een foto heb genomen. Een andere kerel heb ik op Grindr gevonden, we hebben samen wat tijd gespendeerd… Degene die naast de vuilnisbak poseert, weet ik niet meer precies, maar we raakten aan de praat toen ik in België was (ik denk op Gayroméo) en we hebben elkaar later op locatie, in Kosovo, ontmoet.
Advertentie
Kan je ons het verhaal van deze foto vertellen?
Dit is de enige foto in de reeks uit 2013. Het is een jongen met wie ik wat geflirt heb - we hebben seks gehad op de binnenplaats van de Sinan Pasja moskee - en we bezochten het fort van Prizren. Nu is het een super toeristische plek, maar in die tijd was het nog een ruïne. We liepen rond en spraken over de homocultuur, die in de Kosovaarse samenleving volledig onderdrukt wordt. Ik wilde iets doen dat sprak over die onmogelijkheid om te bestaan. Deze foto geeft dat weer: het is de uitdrukking van iets dat niet bestaat. De esthetiek is erg cru, maar net omdat er in Kosovo niet wordt gecruised. Cruising is in de letterlijke zin van het woord de mogelijkheid om toevallige en anonieme seksuele partners te ontmoeten op een openbare plaats. Het is een heel klein land, verdeeld in verschillende gemeenschappen, waar iedereen elkaar kent. Er bestaat geen anonimiteit. En zo verlies je een hoop vrijheid. Deze foto drukt het verlangen uit om te zijn zoals de rest van de wereld, waar je kunt opgaan in de menigte, waar je kunt doen wat je wilt. Was het niet een beetje spannend om deze foto midden op de dag te nemen?
Ja, dat was het. Het was een enorm risico, eigenlijk. Gelukkig hoorden we de stemmen van de mensen die aankwamen voordat ze ons zagen.
Dit is de enige foto in de reeks uit 2013. Het is een jongen met wie ik wat geflirt heb - we hebben seks gehad op de binnenplaats van de Sinan Pasja moskee - en we bezochten het fort van Prizren. Nu is het een super toeristische plek, maar in die tijd was het nog een ruïne. We liepen rond en spraken over de homocultuur, die in de Kosovaarse samenleving volledig onderdrukt wordt. Ik wilde iets doen dat sprak over die onmogelijkheid om te bestaan. Deze foto geeft dat weer: het is de uitdrukking van iets dat niet bestaat. De esthetiek is erg cru, maar net omdat er in Kosovo niet wordt gecruised. Cruising is in de letterlijke zin van het woord de mogelijkheid om toevallige en anonieme seksuele partners te ontmoeten op een openbare plaats. Het is een heel klein land, verdeeld in verschillende gemeenschappen, waar iedereen elkaar kent. Er bestaat geen anonimiteit. En zo verlies je een hoop vrijheid. Deze foto drukt het verlangen uit om te zijn zoals de rest van de wereld, waar je kunt opgaan in de menigte, waar je kunt doen wat je wilt. Was het niet een beetje spannend om deze foto midden op de dag te nemen?
Ja, dat was het. Het was een enorm risico, eigenlijk. Gelukkig hoorden we de stemmen van de mensen die aankwamen voordat ze ons zagen.
Wat riskeerde je concreet? Wordt homoseksualiteit nog steeds bestraft?
Nee, al een paar jaar niet meer. Maar je riskeert zeker sociale uitsluiting. Daarna kunnen er altijd homofobe daden zijn, de ene al meer ernstig dan de andere. Het hangt er allemaal van af of de agressor geïsoleerd is, of mensen om zich heen heeft. Een paar weken geleden werd in Macedonië een Albanese LGBTQIA+ activist in elkaar geslagen voor de ogen van zijn moeder, die meer dan 70 jaar oud is, toen ze de begraafplaats verlieten waar ze bloemen hadden neergelegd... Dus ja, er bestaat een gevaar. Tussen haakjes, de modellen hebben mij hun schriftelijke toestemming gegeven, maar er zijn andere mensen die categorisch geweigerd hebben om gepubliceerd te worden.
Je foto’s zijn analoog. Heeft dit een invloed op je werk?
Over het algemeen hecht ik niet veel belang aan de apparatuur, want wat voor mij telt is het verhaal tussen de persoon die ik fotografeer en mijzelf. Maar hier heb ik een Hasselblad gebruikt, en het klopt dat dit veel invloed heeft op het eindresultaat. Met dit type camera kost het je - met film, ontwikkelen en scan erbij - zo’n 3 euro per foto. Je denkt dus twee keer na voordat je schiet. En dan kun je heel snel fouten maken - zie je, mijn foto's zijn allemaal een beetje wazig. Het was 42°C, we hadden het warm, we waren aan het zweten, voeg daar de opwinding van het moment en een beetje stress aan toe...
Nee, al een paar jaar niet meer. Maar je riskeert zeker sociale uitsluiting. Daarna kunnen er altijd homofobe daden zijn, de ene al meer ernstig dan de andere. Het hangt er allemaal van af of de agressor geïsoleerd is, of mensen om zich heen heeft. Een paar weken geleden werd in Macedonië een Albanese LGBTQIA+ activist in elkaar geslagen voor de ogen van zijn moeder, die meer dan 70 jaar oud is, toen ze de begraafplaats verlieten waar ze bloemen hadden neergelegd... Dus ja, er bestaat een gevaar. Tussen haakjes, de modellen hebben mij hun schriftelijke toestemming gegeven, maar er zijn andere mensen die categorisch geweigerd hebben om gepubliceerd te worden.
Je foto’s zijn analoog. Heeft dit een invloed op je werk?
Over het algemeen hecht ik niet veel belang aan de apparatuur, want wat voor mij telt is het verhaal tussen de persoon die ik fotografeer en mijzelf. Maar hier heb ik een Hasselblad gebruikt, en het klopt dat dit veel invloed heeft op het eindresultaat. Met dit type camera kost het je - met film, ontwikkelen en scan erbij - zo’n 3 euro per foto. Je denkt dus twee keer na voordat je schiet. En dan kun je heel snel fouten maken - zie je, mijn foto's zijn allemaal een beetje wazig. Het was 42°C, we hadden het warm, we waren aan het zweten, voeg daar de opwinding van het moment en een beetje stress aan toe...
Advertentie
Heb je ooit een shot gemist?
Ja, in deze serie was er ook een meisje met wie tijd doorbracht, een Kosovaarse lesbienne met een Zweedse vriendin die me vertelde dat ze een "internationaal model" wilde worden. Ik dacht toen dat het te ingewikkeld voor haar zou worden... Nou, haar naam is Sihana Shalaj, en vorig jaar opende ze de Yves Saint-Laurent show. Maar alle foto's die ik van haar nam waren een mislukking: volledig onderbelicht, onbruikbaar. Je modellen zijn vaak erg jong. Waar komt je fascinatie voor adolescentie vandaan?
Na al die jaren bij de psychiater, ben ik er nog steeds niet over uit. Maar ik denk dat het komt door het feit dat mijn adolescentie onbestaande was. Toen ik een tiener was, brak er oorlog uit in mijn land. Ik vluchtte naar België met mijn zussen. Daar werd ik op mijn 16e asielzoeker en op m’n 22e vervolgens ook ongedocumenteerd. Ik kreeg al heel jong te maken met volwassen zorgen en verantwoordelijkheden. Voeg daar de homofobe, ultra-cadenastische mentaliteit aan toe waarin ik ben opgegroeid, en voilà. Ik werd mijn hele adolescentie verstikt. Dus ik denk dat ik constant op zoek ben naar dat moment in mijn leven dat ik verloor. En dan zeg ik tegen mezelf dat het voor de tieners van vandaag nog steeds niet vanzelfsprekend is, en dus wil ik bijdragen aan een verbetering. Zodat zij kunnen profiteren van de vrijheid die ik niet had, zodat zij hun leven kunnen leiden zoals zij dat zelf willen. Ik denk dat het daar vandaan komt - maar zoals ik al zei, ik ben geen specialist.
Ja, in deze serie was er ook een meisje met wie tijd doorbracht, een Kosovaarse lesbienne met een Zweedse vriendin die me vertelde dat ze een "internationaal model" wilde worden. Ik dacht toen dat het te ingewikkeld voor haar zou worden... Nou, haar naam is Sihana Shalaj, en vorig jaar opende ze de Yves Saint-Laurent show. Maar alle foto's die ik van haar nam waren een mislukking: volledig onderbelicht, onbruikbaar. Je modellen zijn vaak erg jong. Waar komt je fascinatie voor adolescentie vandaan?
Na al die jaren bij de psychiater, ben ik er nog steeds niet over uit. Maar ik denk dat het komt door het feit dat mijn adolescentie onbestaande was. Toen ik een tiener was, brak er oorlog uit in mijn land. Ik vluchtte naar België met mijn zussen. Daar werd ik op mijn 16e asielzoeker en op m’n 22e vervolgens ook ongedocumenteerd. Ik kreeg al heel jong te maken met volwassen zorgen en verantwoordelijkheden. Voeg daar de homofobe, ultra-cadenastische mentaliteit aan toe waarin ik ben opgegroeid, en voilà. Ik werd mijn hele adolescentie verstikt. Dus ik denk dat ik constant op zoek ben naar dat moment in mijn leven dat ik verloor. En dan zeg ik tegen mezelf dat het voor de tieners van vandaag nog steeds niet vanzelfsprekend is, en dus wil ik bijdragen aan een verbetering. Zodat zij kunnen profiteren van de vrijheid die ik niet had, zodat zij hun leven kunnen leiden zoals zij dat zelf willen. Ik denk dat het daar vandaan komt - maar zoals ik al zei, ik ben geen specialist.
Advertentie
Volg Antoan op Instagram.Ontdek andere Belgische fotografen op VICE door hier te klikken. Ben je zelf fotograaf en heb je een krachtige serie? Stuur ons een e-mail naar beinfo@vice.com.
Volg VICE België ook op Instagram.